Celiakia - co to za choroba?

Celiakia - objawy

Aby dokładniej wyjaśnić objawy, warto najpierw poznać podstawowe informacje o chorobie, jaką jest celiakia. Co to jest? Celiakia, określana też jako choroba trzewna, jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, która polega na nietolerancji glutenu - białka występującego w pszenicy, jęczmieniu i życie. U osób chorych na celiakię spożywanie glutenu prowadzi do reakcji immunologicznej, która powoduje uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego. To z kolei upośledza wchłanianie składników odżywczych, witamin i minerałów, co może prowadzić do szeregu powikłań zdrowotnych.

Patomechanizm choroby polega na tym, że po spożyciu glutenu u osób z predyspozycją genetyczną układ odpornościowy reaguje na gluten jako na „wroga”, co prowadzi do zapalenia i uszkodzenia kosmków jelitowych – małych, palczastych wypustek w jelicie cienkim, które odpowiadają za wchłanianie składników odżywczych. Celiakia jest chorobą genetyczną, co oznacza, że skłonność do niej jest dziedziczona i częściej występuje u osób, w których rodzinie już wcześniej występowały przypadki tej choroby. Szacuje się, że na celiakię cierpi około 1% populacji na świecie, jednak wiele osób może pozostawać niezdiagnozowanych.

Objawy celiakii

Objawy celiakii mogą być bardzo zróżnicowane i różnić się w zależności od wieku chorego, długości trwania choroby, stopnia uszkodzenia jelita cienkiego oraz obecności innych schorzeń. Mogą obejmować zarówno objawy ze strony układu pokarmowego, jak i objawy pozajelitowe.

Najczęstsze objawy ze strony układu pokarmowego to:

Objawy pozajelitowe choroby trzewnej mogą obejmować:

Warto zauważyć, że celiakia może mieć przebieg bezobjawowy, zwłaszcza u dorosłych, co sprawia, że diagnoza jest trudniejsza. W takich przypadkach choroba jest często wykrywana przypadkowo, podczas badań przeprowadzanych z innych powodów.

Zapoznaj się także ze wpisem: Niedobory witamin z grupy B, jaki mają wpływ układ nerwowy?

Celiakia - diagnoza

Diagnostyka celiakii obejmuje kilka etapów, począwszy od wywiadu medycznego i badania fizykalnego, przez testy serologiczne, aż po biopsję jelita cienkiego.

Wywiad medyczny i badanie fizykalne

Lekarz rozpoczyna od dokładnego wywiadu medycznego, pytając o objawy, historię rodzinną choroby oraz inne możliwe schorzenia autoimmunologiczne. W przypadku podejrzenia celiakii, zwłaszcza przy objawach gastrycznych i/lub niedokrwistości, lekarz może zlecić dalsze badania.

Testy serologiczne

Najczęściej wykonywanymi badaniami krwi są testy na obecność przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG-IgA) oraz przeciwciał przeciwko endomysium (EMA). Obecność tych przeciwciał w wysokich stężeniach sugeruje aktywną celiakię. Warto jednak pamiętać, że wynik ujemny testu serologicznego nie zawsze wyklucza celiakię, zwłaszcza u osób z niedoborem IgA (immunoglobuliny A), dlatego mogą być konieczne dodatkowe badania.

Biopsja jelita cienkiego

Jeśli wyniki testów serologicznych są dodatnie lub istnieje silne podejrzenie celiakii, lekarz może zalecić wykonanie biopsji jelita cienkiego. Biopsja polega na pobraniu kilku małych wycinków błony śluzowej jelita cienkiego podczas endoskopii. Pod mikroskopem ocenia się obecność uszkodzeń kosmków jelitowych, co jest charakterystycznym objawem celiakii.

Testy genetyczne

U niektórych pacjentów, zwłaszcza w przypadkach niejednoznacznych, mogą być wykonywane testy genetyczne w celu sprawdzenia obecności genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8, które są silnie związane z celiakią. Obecność tych genów nie potwierdza choroby, ale ich brak praktycznie wyklucza celiakię.

Diagnostyka celiakii powinna być prowadzona przez specjalistę, a pacjent nie powinien samodzielnie eliminować glutenu z diety przed zakończeniem procesu diagnostycznego, ponieważ może to wpłynąć na wyniki badań i utrudnić postawienie prawidłowej diagnozy.

Celiakia - leczenie

Wiedząc, co to celiakia oraz jakie daje objawy, łatwiej jest zdecydować się na wizytę u specjalisty. Leczenie celiakii opiera się na stosowaniu ścisłej diety bezglutenowej przez całe życie. Dieta ta polega na całkowitym wyeliminowaniu z codziennego menu produktów zawierających gluten, takich jak pszenica, żyto, jęczmień, a także produktów, które mogą być nimi zanieczyszczone.

Dieta bezglutenowa

Nietolerancja glutenu obecnie podejrzewana jest u wielu osób, jednak większość pacjentów swoich podejrzeń nie weryfikuje za pomocą badań. Warto jednak pamiętać, że wykluczenie glutenu bez przyczyny może skutkować niedoborami pokarmowymi. Kluczowym elementem leczenia celiakii jest edukacja pacjenta dotycząca produktów zawierających gluten i ich zamienników. Na rynku dostępne są liczne produkty bezglutenowe, które mogą zastąpić tradycyjne pieczywo, makarony, ciasta i inne produkty mączne. W diecie bezglutenowej można spożywać m.in. ryż, kukurydzę, ziemniaki, proso, grykę, komosę ryżową, tapiokę, soczewicę i inne rośliny strączkowe.

Stosowanie diety bezglutenowej pozwala na regenerację kosmków jelitowych i zanik objawów choroby. Jednak nawet niewielkie ilości glutenu mogą wywołać reakcję immunologiczną i uszkodzenie jelit, dlatego tak ważne jest ścisłe przestrzeganie diety. Brak leczenia celiakii może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak osteoporoza, niepłodność, nowotwory układu pokarmowego czy choroby neurologiczne.

Monitorowanie stanu zdrowia

Regularne wizyty u lekarza oraz badania kontrolne, takie jak ocena poziomu witamin i minerałów, są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia pacjenta i wykrywania ewentualnych niedoborów. Choroba trzewna może prowadzić do niedoborów żywieniowych, dlatego suplementacja witamin i minerałów może być konieczna, zwłaszcza na początku leczenia. Do najczęściej diagnozowanych niedoborów należą niedobór wapnia, żelaza, witamin z grupy B oraz niedobór witaminy D. Często występuje także niedobór selenu, miedzi, cynku czy magnezu.

Wsparcie psychologiczne

Życie z celiakią wymaga wielu zmian i dostosowań, co może być stresujące i wpływać na jakość życia. Wsparcie psychologiczne, zarówno ze strony rodziny, jak i specjalistów, może być bardzo pomocne.

Celiakia - wiek pojawienia się choroby

Choroba celiakia może pojawić się w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. U dzieci objawy często pojawiają się po wprowadzeniu do diety pokarmów zawierających gluten, zwykle między 6. a 24. miesiącem życia. Objawy u dzieci mogą być wyraźne i obejmować biegunkę, opóźnienie wzrostu, niedokrwistość, brak apetytu, drażliwość i wzdęcia.

U dorosłych choroba trzewna może się pojawić w każdym wieku i często rozwija się w sposób mniej oczywisty niż u dzieci. Objawy mogą być subtelne i nieoczywiste, takie jak zmęczenie, bóle stawów, depresja, niedokrwistość czy osteoporoza. Czasami choroba jest wykrywana przypadkowo, podczas badań prowadzonych z innego powodu. Ważne jest, aby lekarze brali pod uwagę celiakię jako możliwą diagnozę, nawet u dorosłych pacjentów z niespecyficznymi objawami. Dodatkowo warto wiedzieć, co to jest celiakia, aby podzielić się swoimi spostrzeżeniami ze specjalistą.

Celiakia - czy może współistnieć z innymi chorobami autoimmunologicznymi?

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że może współistnieć z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Osoby z celiakią są bardziej narażone na rozwój innych chorób autoimmunologicznych, takich jak:

Współistnienie celiakii z innymi chorobami autoimmunologicznymi wymaga holistycznego podejścia do leczenia i monitorowania pacjenta. Wczesne rozpoznanie celiakii i innych chorób autoimmunologicznych może pomóc w zapobieganiu powikłaniom i poprawie jakości życia pacjentów.

Zobacz także artykuł: Cukrzyca typu 1

Podsumowując, choroba celiakia jest złożonym schorzeniem autoimmunologicznym, którego objawy mogą być różnorodne i nieoczywiste. Właściwa diagnoza i ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej są kluczowe dla zdrowia i dobrego samopoczucia osób z celiakią. Edukacja, wsparcie oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia są niezbędne dla skutecznego monitorowania tej choroby.