Obturacyjny bezdech senny - przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Co to jest bezdech senny (obturacyjny bezdech senny)?

Czym jest obturacyjny bezdech senny? Jest to choroba, której mechanizm działania uaktywnia się w nocy - podczas snu pacjenta. Polega ona na pojawianiu się bezdechów (czyli epizodów zatrzymania oddychania) i/lub hipowentylacji (momentów spłycenia oddechu). Bezpośrednią przyczyną takiego stanu rzeczy jest zamykanie się górnych dróg oddechowych w obrębie gardła - wówczas powietrze nie może swobodnie przepływać, a organizm odczuwa stan niedotlenienia (przejściowo). Wszystko to dzieje się pomimo prawidłowego funkcjonowania mięśni oddechowych, a czasem nawet mimo ich wzmożonej pracy.

Obturacyjny bezdech podczas snu - przyczyny zjawiska

Tak jak zostało to już wspomniane, bezpośrednią przyczyną bezdechu sennego jest zamknięcie się górnych dróg oddechowych w obrębie gardła, w wyniku czego następuje znaczne spłycenie oddechu lub momenty bezdechu. Przyczyny bezdechu sennego mogą być różne, choć łączy je jedno - upośledzenie pracy mięśni oddechowych na odcinku gardła. Wśród nich wyróżniamy:

• otyłość i zwiększoną ilość tkanki tłuszczowej w obrębie szyi, która podczas snu (zwłaszcza w pozycji na plecach) uciska gardło, powodując mechaniczne zamknięcie się światła dróg oddechowych;
• skrzywioną przegrodę nosową i inne nieprawidłowości anatomiczne w obrębie dróg oddechowych;
• choroby powodujące niedrożność nosa, takie jak alergiczny nieżyt nosa, a także przerośnięcie podniebiennych migdałków;
• nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki (a zwłaszcza cofnięcie żuchwy, tyłozgryz, zgryz głęboki);
• ciążę, podczas której masa ciała zwiększa się, a oddziaływanie hormonu rozluźniającego mięśnie (relaksyny) jest odczuwalne zwłaszcza w trzecim trymestrze i tuż przed porodem;
• palenie papierosów;
• spożywanie alkoholu - zwłaszcza wieczorem - który wywołuje efekt zmniejszenia napięcia mięśni w obrębie gardła;
• przewlekłe stosowanie środków nasennych i uspokajających, które również mogą wyzwolić efekt nadmiernego rozluźnienia mięśni w górnych drogach oddechowych.

Warto wiedzieć, że przyczyny bezdechu sennego, a w efekcie - sam bezdech - dotykają w większości mężczyzn już po 40 roku życia i kobiet po 50 roku życia (ryzyko to wzrasta z uwagi na zwiększenie ryzyka otyłości, ale również z powodu naturalnego zmniejszenia elastyczności mięśni postępującego wraz z wiekiem).

Objawy obturacyjnego bezdechu sennego - jak je rozpoznać?

Mimo występowania bezdechów sennych w nocy, choroba wpływa na funkcjonowanie pacjenta również w ciągu dnia. Do objawów bezdechu sennego możemy więc zaliczyć uczucie niewyspania, drażliwość, apatię, niemożność skupienia się na codziennych zadaniach, zmienność nastroju, zaburzenia pamięci, a także poranne bóle głowy, nadmierną senność, a w najtrudniejszych, nieleczonych przypadkach - zaburzenia erekcji u mężczyzn, spadek libido u obu płci, depresję czy nawet zaburzenia emocjonalne.

Z kolei wśród nocnych objawów obturacyjnego bezdechu sennego wyróżniamy oczywiście bezdechy i hipowentylację (spłycenie oddechu), ale również mikrowybudzenia (których pacjent nie jest świadomy, a które wpływają zdecydowanie na jakość jego snu), chrapanie, wiercenie się, nadmierne pocenie się w nocy, zwiększoną częstotliwość oddawania moczu w porze nocnej, uczucie duszności i dławienia się podczas snu, bezsenność, niemożność szybkiego zaśnięcia (nawet pomimo odczuwanego zmęczenia), suchość w jamie ustnej, kołatanie serca, uczucie niepokoju i inne objawy bezdechu.

Diagnostyka bezdechu sennego

Diagnostyka bezdechu sennego zwykle przebiega z całonocnym badaniem, określanym mianem polisomnografii. Polega ono na mierzeniu różnych parametrów życiowych pacjenta za pomocą różnego rodzaju sprzętów. W diagnostyce bezdechu sennego istotne są pomiary:

• zawartości tlenu we krwi (przy użyciu pulsoksymetru - o tym, jak działa, pisaliśmy już w artykule Pomiar saturacji na palcu przy użyciu pulsoksymetru - jak zrobić to prawidłowo?, do którego lektury serdecznie zachęcamy); 
• poziomu przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe (nos i usta). Pomiar dokonywany jest za pomocą specjalnych czujników ciśnienia i temperatury); 
• długości faz snu (pomiar jest wykonywany z wykorzystaniem elektroencefalogramu oraz elektrookulogramu - badania EEG i EOG);
• chrapania i ruchów kończyn (rejestruje je mikrofon i kamera);
• tętna (badanie EKG).

W przypadku braku możliwości wykonania powyższego badania (z uwagi na koszty lub braki sprzętowe), pacjentom proponuje się wykonanie poligrafii, w trakcie której monitorowane są wszystkie czynności wymienione powyżej, oprócz czynności mózgu (EEG i EOG).

Obturacyjny bezdech senny - powikłania (nadciśnienie tętnicze i inne)

Jakie konsekwencje może mieć nieleczony, obturacyjny bezdech senny? Powikłania niestety są bardzo poważne. Wśród nich możemy wyróżnić zaburzenia układu krążenia i pracy serca, a więc nadciśnienie, zwiększenia ryzyka zawału serca i choroby niedokrwiennej, niewydolność serca, zaburzenia jego rytmu, przemijające epizody niedokrwienia mózgu, a nawet udar. Oprócz tego wśród powikłań obturacyjnego bezdechu sennego wyróżnia się także refluks żołądkowo- przełykowy, zgagę, zespół metaboliczny, cukrzycę typu II, nieprawidłową tolerancję glukozy. Do tego dochodzi zwiększone ryzyko nadciśnia płucnego, zaburzeń psychicznych, depresji, poważnych zaburzeń koncentracji, a nawet - nagłego zgonu. Osoby cierpiące na obturacyjny bezdech senny, z uwagi na powikłania dotyczące koncentracji i samopoczucia, są również narażone na spowodowanie wypadków komunikacyjnych.

Leczenie bezdechu sennego - metody terapii

Leczenie bezdechu sennego każdorazowo powinno rozpocząć się od zmiany nawyków i prowadzenia zdrowego trybu życia - zwłaszcza w kontekście higieny snu. Pacjentom otyłym i z nadwagą zaleca się redukcję wagi, należy bezwzględnie odstawić alkohol i papierosy (zwłaszcza, jeśli chodzi o porę wieczorną), dbanie o odpowiedni poziom aktywności fizycznej oraz o uregulowanie cyklu snu. Dodatkowo pacjenci powinni starać się spać w pozycji bocznej (pomocne bywa wszycie piłki tenisowej w piżamę na wysokości łopatek, co zapobiega bezwiednemu przewracaniu się na plecy w trakcie snu).

U osób z wadami anatomicznymi twarzoczaszki oraz górnych dróg oddechowych zaleca się zabiegi (operację przegrody nosowej, wycięcie migdałków i inne) lub leczenie ortodontyczne (założenie aparatu stałego lub zakładanego na noc - powodującego wysunięcie żuchwy i usprawnienie toru oddechowego).

W leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego wykorzystywane są także aparaty CPAC (Continuous Positive Airway Pressure) - maski zakładane na twarz w nocy, która poprzez wytwarzanie stałego, dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych całkowicie likwiduje ryzyko powstania bezdechów.