Kolendra – więcej niż przyprawa. Właściwości i zastosowania kolendry.
Kolendra to roślina jednoroczna z rodziny selerowatych wykorzystywana zarówno w kuchni jak i w
medycynie. Kolendra jest bogata w wiele kluczowych witamin i minerałów, takich jak witaminy A, K i C,
a także magnez, potas i wapń. Zarówno liście, jak i nasiona kolendry są szeroko wykorzystywane w
kuchniach na całym świecie. Liście kolendry mają unikalny, pikantny smak i są często używane w
kuchniach azjatyckich, latynoamerykańskich i bliskowschodnich. Nasiona, o bardziej subtelnym, lekko
cytrusowym smaku, są częstym składnikiem mieszanki przypraw zwanej curry, a także są
wykorzystywane w pieczywie i wypiekach. Kolendra ma także długą historię zastosowania w medycynie
ludowej. Wiele systemów medycyny tradycyjnej, w tym ajurweda i tradycyjna medycyna chińska,
wykorzystuje kolendrę do leczenia różnego rodzaju dolegliwości, takich jak problemy trawienne, infekcje
bakteryjne i grzybicze, cukrzyca, a nawet jako środek uspokajający i przeciwlękowy.
Cechy kolendry
Kolendra to roślina o charakterystycznych cechach, które można rozpoznać zarówno po jej wyglądzie, jak i smaku. Kolendra ma dwa typy liści: dolne liście są ząbkowane i mają kształt podobny do pietruszki, natomiast górne liście są węższe, delikatniejsze i mają wyraźne, piórkowate wcięcia. Liście kolendry mają intensywny, niepowtarzalny zapach, który przez jednych jest kochany, a przez niektórych nienawidzony. Smak jest ziołowy, nieco cytrusowy i odrobinę pikantny. Kwiaty kolendry są małe, białe lub różowawe, i tworzą parasolowate kwiatostany. Kwiaty zwykle pojawiają się późną wiosną lub latem. Nasiona kolendry są okrągłe, żółtawe i mają silny, nieco cytrusowy zapach. Mają smak nieco różny od liści – są mniej intensywne, z nutą cytrusów, anyżu i nieco słodkawym posmakiem.
Kulinarne zastosowanie kolendry
Kolendra jest szeroko stosowana w kuchniach na całym świecie. Liście kolendry są kluczowym składnikiem wielu potraw azjatyckich, w tym w sałatek, zup, curry i dań na bazie ryżu. Jest również często stosowana jako przyprawa w chińskich dim sumach i tajskim pad thai. W kuchni meksykańskiej, liście kolendry są nieodłącznym składnikiem takich dań jak tacos, guacamole czy ceviche. Znajduje też zastosowanie w peruwiańskich i kubańskich potrawach. Kolendra jest często używana w hummusie, falafelach i innych popularnych potrawach bliskowschodnich. Nasiona kolendry są często mielone i wykorzystywane jako składnik mieszanki przypraw do curry. Są też używane w pieczywie, w daniach z ryżu, w potrawach mięsnych i w niektórych deserach. Nasiona kolendry bywają wykorzystywane przy marynowaniu warzyw i przygotowywaniu ogórków kiszonych. W niektórych kulturach, kolendra jest także używana do przygotowywania napojów, takich jak indyjski lassi czy miętowo-kolendrowy koktajl Mojito. Należy pamiętać, że kolendra ma dość intensywny i specyficzny smak, który nie każdemu musi odpowiadać. Niektóre osoby mogą odczuwać smak kolendry jako mydlany - jest to genetycznie uwarunkowane i dotyczy około 4-14% populacji.
Co zawiera kolendra?
Kolendra jest bogatym źródłem wielu składników odżywczych i biologicznie aktywnych związków.
- Olejki eteryczne: główne składniki olejków eterycznych w kolendrze to linalol i geraniol, które nadają jej charakterystyczny zapach i smak. Olejki te wykazują również działanie antyseptyczne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
- Przeciwutleniacze: kolendra zawiera wiele związków o działaniu przeciwutleniającym, takich jak kwercetyna, kaempferol, rutenina i apigenina. Przeciwutleniacze pomagają neutralizować szkodliwe wolne rodniki w organizmie, które mogą przyczyniać się do procesów starzenia i rozwoju wielu chorób.
- Białko: kolendra zawiera niewielkie ilości białka, ale jest to jednak ważne, biorąc pod uwagę, że jest to przyprawa.
- Włókno pokarmowe: kolendra zawiera dobre ilości błonnika, który pomaga regulować trawienie i może przyczynić się do poprawy zdrowia jelit.
- Witaminy i minerały: kolendra jest doskonałym źródłem witaminy K, a także zawiera znaczne ilości witamin A i C. Z minerałów obecne są żelazo, potas, wapń, miedź, mangan i magnez.
- Związki fenolowe: kolendra zawiera związki fenolowe, które mają silne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.
Zdrowotne korzyści kolendry
Kolendra jest przyprawą, która nie tylko dodaje smaku potrawom, ale także posiada wiele korzyści zdrowotnych.
- Wsparcie dla układu trawiennego: kolendra często jest używana w medycynie ludowej do łagodzenia dolegliwości żołądkowych, takich jak wzdęcia, skurcze czy niestrawność.
- Działanie przeciwcukrzycowe: kolendra może pomóc regulować poziom cukru we krwi, co jest korzystne dla osób z cukrzycą lub z zagrożeniem rozwoju tej choroby.
- Właściwości przeciwbakteryjne: kolendra zawiera związki, które wykazują silne działanie przeciwbakteryjne, co może pomóc w walce z różnymi infekcjami.
- Ochrona serca: kolendra może pomóc obniżyć poziom "złego" cholesterolu LDL, jednocześnie podnosząc poziom "dobrego" cholesterolu HDL, co jest korzystne dla zdrowia serca.
- Wsparcie dla układu nerwowego: kolendra może mieć właściwości neuroprotekcyjne, co oznacza, że może pomóc chronić neurony przed uszkodzeniami.
- Właściwości przeciwutleniające: kolendra jest bogatym źródłem przeciwutleniaczy, które pomagają neutralizować szkodliwe wolne rodniki w organizmie.
- Wsparcie dla zdrowia skóry: kolendra jest często używana w produktach do pielęgnacji skóry dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i antybakteryjnym. Może pomóc w leczeniu trądziku, suchych skór i innych problemów skórnych.
Przeciwwskazania do stosowania kolendry
Kolendra jest powszechnie uważana za bezpieczną dla większości ludzi, istnieją pewne sytuacje i warunki, które mogą wymagać ostrożności podczas jej stosowania.
- Alergia: niektóre osoby mogą mieć alergię na kolendrę, co może prowadzić do różnych reakcji alergicznych, takich jak wysypka, świąd, obrzęk, kichanie, trudności z oddychaniem, czy nawet anafilaksja.
- Ciąża i karmienie piersią: chociaż kolendra jest bezpieczna w normalnych ilościach spożywanych w diecie, nie zaleca się jej stosowania w dużych ilościach jako suplement diety czy lek przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią, ze względu na niewystarczającą ilość danych na temat jej bezpieczeństwa.
- Choroba wątroby: kolendra zawiera pewne związki, które mogą obciążać wątrobę, dlatego osoby z chorobami wątroby powinny stosować kolendrę z umiarem lub po konsultacji z lekarzem.
- Leki przeciwzakrzepowe: kolendra może zmniejszać krzepliwość krwi, dlatego osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny skonsultować się z lekarzem przed dodaniem kolendry do swojej diety w formie suplementu lub leku.
- Niskie ciśnienie krwi: kolendra może obniżać ciśnienie krwi, co może być problematyczne dla osób z już niskim ciśnieniem krwi.
- Operacje: ze względu na wpływ kolendry na krzepliwość krwi, zaleca się zaprzestanie jej stosowania na co najmniej 2 tygodnie przed zaplanowaną operacją.
Powyższe przeciwwskazania dotyczą głównie stosowania kolendry w dużych ilościach, jako suplementu
diety czy leku. Przed zastosowaniem kolendry w takiej formie, należy skonsultować się z lekarzem lub
farmaceutą.
mgr farm. Szymon Dybalski
Ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 5 lat wykonuje swój zawód mając czynny kontakt z pacjentem, przy czym od 4 lat pełni funkcję specjalisty w dziedzinie farmacji w Aptece Melissa, udzielając pacjentom merytorycznych wideoporad oraz publikując eksperckie artykuły w Strefy Wiedzy. W pracy farmaceuty najbardziej ceni sobie kontakt z pacjentem, możliwość niesienia pomocy oraz rozwiewania wątpliwości dotyczących zamienników leków, dawkowania, realizacji recept i innych nurtujących kwestii związanych z farmakoterapią. Dziedziną, w której się kształci i wciąż poszerza swoją wiedzę jest prawo farmaceutyczne. Czas poza pracą uwielbia spędzać z rodziną, a w wolnych chwilach stawia na aktywność – zazwyczaj wybiera bieganie, wspinaczkę oraz długie spacery z psem, dzięki któremu zainteresował się tematem zwierzęcej behawiorystyki.