ChAD, zrozumieć chorobę afektywną dwubiegunową

Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą psychiczną charakteryzującą się ekstremalnymi zmianami nastroju. Osoby cierpiące na to zaburzenie doświadczają epizodów manii (wyjątkowo podwyższonego nastroju) i depresji (bardzo niskiego nastroju), które zazwyczaj występują w cyklach.
Chociaż przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej nie są jeszcze w pełni zrozumiane, wiadomo, że jest to stan, w którym bardzo istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Pewne geny mogą zwiększać ryzyko zachorowania, ale samo posiadanie tych genów nie oznacza, że choroba na pewno się rozwinie. Środowisko i stres mogą również wpływać na pojawienie się choroby u osób genetycznie predysponowanych.
Epizody manii i depresji związane z chorobą afektywną dwubiegunową mogą wpływać na sen, energię, myślenie, zachowanie, osąd i zdolność do funkcjonowania. Z tego powodu choroba ta może poważnie wpływać na pracę, szkołę, relacje i codzienne życie.

Symptomy choroby afektywnej dwubiegunowej

Symptomy choroby afektywnej dwubiegunowej różnią się w zależności od tego, czy osoba przeżywa epizod manii czy depresji.
Podczas epizodu manii, osoba chora może doświadczyć:

• wysokiego poziomu energii, niepokoju lub pobudzenia,
• poczucia euforii lub skrajnie dobrego nastroju,
• zwiększonego mówienia, przyspieszonego toku mowy, 
• rozkojarzenia,
• zmniejszonej potrzeby snu, 
• zwiększonej pewności siebie, której często towarzyszą nierealistyczne przekonania o swoich możliwościach, 
• szybkich zmian nastroju,
• nieodpowiedniego zachowania społecznego, impulsywności, podejmowania ryzykownych decyzji, 
• w skrajnych przypadkach - objawów psychotycznych, takich jak urojenia czy halucynacje.

Epizodom depresji może towarzyszyć:

• poczucia smutku, pustki lub beznadziejności,
• utrata zainteresowania lub radości ze zwykłych czynności,
• spadek energii, uczucie zmęczenia,
• zaburzenie koncentracją, zapominanie,
• problem ze snem - zbyt dużo lub zbyt mało snu,
• zmiana apetytu - brak apetytu lub jedzenie więcej niż zwykle,
• poczucie bezwartościowości lub nieuzasadnione poczucie winy,
• myśl o śmierci lub samobójstwie.

Choroba afektywna dwubiegunowa jest poważnym zaburzeniem, które wymaga leczenia. Jeżeli zauważasz u siebie lub u kogoś bliskiego objawy wskazujące na tę chorobę, należy niezwłocznie skonsultować się z profesjonalistą zdrowia psychicznego.

Fazy manii i depresji

Choroba afektywna dwubiegunowa jest zwykle charakteryzowana przez dwa główne epizody, które obejmują manię i depresję. Pomiędzy tymi dwoma epizodami, osoba może doświadczyć okresów stabilnego nastroju.

• Mania to stan, w którym osoba czuje się ekstremalnie pobudzona, euforyczna, lub niezwykle podniecona. W czasie epizodu manii, osoby mogą mieć nadmiar energii, mniej spać, mówić bardzo szybko, myśleć szybciej niż zwykle, a także mogą podejmować ryzykowne decyzje. Mogą wydawać się niezwykle szczęśliwe lub podekscytowane, ale mogą również być drażliwe, agresywne lub niezwykle niecierpliwe. W ekstremalnych przypadkach mogą występować objawy psychotyczne, takie jak halucynacje i urojenia.
• Depresja to stan, w którym osoba czuje się smutna, zniechęcona, lub traci zainteresowanie lub radość z normalnych czynności. W czasie epizodu depresji, osoby mogą mieć problemy ze snem (śpią za dużo lub za mało), tracą apetyt lub jedzą zbyt dużo, czują się zmęczone, mają problemy z koncentracją, a także mogą mieć myśli samobójcze. Mogą się również czuć bezwartościowe, winne, lub bezradne.

Czas trwania tych faz może się różnić między osobami i między epizodami. Niektóre osoby mogą doświadczyć kilku epizodów w ciągu roku, podczas gdy inne mogą mieć tylko kilka epizodów w ciągu całego życia. Ponadto, niektóre osoby mogą doświadczyć "mieszanych epizodów", w których objawy manii i depresji występują jednocześnie. Warto pamiętać, że te fazy są różne od normalnych wzlotów i upadków nastroju, które każdy doświadcza od czasu do czasu. Są one ekstremalne, trwają dłużej i mogą powodować poważne problemy w funkcjonowaniu codziennym.

Jak diagnozować chorobę afektywną dwubiegunową?

Diagnoza choroby afektywnej dwubiegunowej zwykle obejmuje wywiad medyczny i psychiatryczny. Podczas wywiadu medycznego lekarz może zadać pytania dotyczące objawów fizycznych, aby wykluczyć inne potencjalne przyczyny, takie jak problemy z tarczycą, które mogą powodować podobne objawy.
Psychiatra lub inny profesjonalista zdrowia psychicznego przeprowadzi szczegółowy wywiad psychiatryczny. Może zadać pytania o myśli, uczucia i zachowanie pacjenta, a także o historię objawów.
Psychiatra użyje kryteriów diagnostycznych zawartych w klasyfikacji chorób psychicznych DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) lub ICD-10 (International Classification of Diseases), aby stwierdzić, czy pacjent spełnia kryteria choroby afektywnej dwubiegunowej. Kluczowe kryteria obejmują występowanie co najmniej jednego epizodu manii lub hipomanii. Hipomania to łagodniejsza forma manii, która nie prowadzi do znaczących problemów w codziennym funkcjonowaniu i nie obejmuje objawów psychotycznych.
Podczas diagnozowania ChAD istotna jest również historia zdrowia psychicznego pacjenta i jego rodziny. Choroba afektywna dwubiegunowa ma silny komponent genetyczny, więc historia rodziny może być istotnym czynnikiem wskazującym.

Diagnoza choroby afektywnej dwubiegunowej może być trudna, ponieważ objawy mogą się pokrywać z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja kliniczna czy schizofrenia. Ponadto, objawy mogą się różnić między osobami i w czasie. Profesjonalista zdrowia psychicznego jest najlepszą osobą do postawienia diagnozy i rozpoczęcia odpowiedniego planu leczenia.

Możliwości leczenia ChAD Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) jest zazwyczaj długotrwałe i obejmuje kombinację różnych terapii.

• Leki stabilizujące nastrój są to leki pierwszego rzutu w leczeniu ChAD. Stabilizatory nastroju, takie jak lit, walproinian, czy niektóre leki przeciwpadaczkowe (np. lamotrygina), są często stosowane do kontroli epizodów manii i depresji. 
• W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy występują objawy psychotyczne, mogą być stosowane leki przeciwpsychotyczne. Niektóre z tych leków, takie jak kwetiapina czy olanzapina, mogą również działać jako stabilizatory nastroju.
• Leki przeciwdepresyjne mogą być stosowane z ostrożnością, ponieważ mogą one u niektórych osób wywołać przejście w fazę manii lub przyspieszyć cykliczność epizodów. Często są stosowane razem ze stabilizatorami nastroju.
• Terapia Elektrowstrząsowa (ECT) może być używana w szczególnie ciężkich przypadkach, które nie reagują na leczenie farmakologiczne.
• Psychoedukacja i terapia psychologiczna są kluczowe dla pomocy pacjentom i ich rodzinom w zrozumieniu choroby i radzeniu sobie z nią.
• Zdrowy styl życia, w tym regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie alkoholu i narkotyków, utrzymanie stałego rytmu snu i czuwania, jest kluczowy dla utrzymania stabilizacji nastroju.

Najlepszy plan leczenia zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Leczenie ChAD jest zwykle długotrwałe i wymaga ścisłego przestrzegania planu leczenia, aby zapobiec nawrotom. Lekarz prowadzący, psychiatra, jest najlepszą osobą do ustalenia odpowiedniego planu leczenia.

Wpływ choroby afektywnej dwubiegunowej na życie zawodowe i prywatne

Choroba afektywna dwubiegunowa może mieć poważny wpływ zarówno na życie zawodowe, jak i prywatne osoby cierpiącej na to zaburzenie. Wpływ ten zależy od wielu czynników, takich jak ciężkość choroby, skuteczność leczenia, wsparcie społeczne i indywidualne zdolności do radzenia sobie ze stresem.

• Osoba cierpiąca na ChAD może doświadczać wahania w produktywności zależnie od fazy choroby, w której się znajduje. W czasie manii, może wydawać się, że jest wyjątkowo produktywna i kreatywna, ale jej praca może być chaotyczna lub niedokończona. W fazie depresji, może mieć trudności z koncentracją i brak energii do pracy. 
• Epizody manii i depresji mogą wymagać czasu na leczenie i rekonwalescencję, co może prowadzić do nieobecności w pracy.
• Zmiany nastroju i zachowania mogą prowadzić do konfliktów ze współpracownikami lub przełożonymi.
• Nagłe i ekstremalne zmiany nastroju mogą być trudne do zrozumienia i przewidzenia dla bliskich. To może prowadzić do napięć w relacjach z rodziną i przyjaciółmi. 
• W czasie epizodów manii, osoba może podejmować ryzykowne decyzje lub angażować się w nadmierne aktywności. W czasie depresji, może mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak jedzenie, mycie się czy utrzymanie domu.
• ChAD może wpływać na zdrowie fizyczne, np. poprzez zaburzenia snu, brak apetytu lub nadmierne jedzenie, co może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.

Niemniej jednak, z odpowiednim leczeniem i wsparciem, większość osób z chorobą afektywną dwubiegunową może prowadzić pełne i produktywne życie. Edukacja na temat choroby, regularne leczenie (zarówno farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne), a także wsparcie od rodziny, przyjaciół i grup wsparcia mogą znacznie pomóc w radzeniu sobie z tą chorobą.

Strategie radzenia sobie z chorobą na co dzień

Radzenie sobie z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD) może być wyzwaniem, ale istnieje wiele strategii, które mogą pomóc radzić sobole z tą chorobą na co dzień.

• Regularne przyjmowanie przepisanych leków jest kluczowe do utrzymania stabilności nastroju. Współpraca z lekarzem w monitorowaniu skutków ubocznych i skuteczności leków jest również ważna.
• Uczestnictwo w terapii (np. terapia poznawczo-behawioralna, terapia skoncentrowana na rodzinie, terapia dialektyczno-behawioralna) może pomóc w nauce technik radzenia sobie z objawami i stresem.
• Zrozumienie ChAD, w tym objawów, przebiegu i leczenia, jest kluczowe do radzenia sobie z chorobą. Może to również pomóc w zrozumieniu, co można oczekiwać i jak reagować na zmiany nastroju.
• Wsparcie od rodziny i przyjaciół jest bardzo ważne. Grupy wsparcia, zarówno na żywo, jak i online, mogą również być pomocne.
• Regularna aktywność fizyczna, zrównoważona dieta i odpowiednia ilość snu mogą pomóc w utrzymaniu stabilności nastroju. Unikanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol i narkotyki, jest również ważne.
• Prowadzenie dziennika nastroju może pomóc w identyfikowaniu wzorców i wczesnych oznak zmiany nastroju. Istnieją aplikacje i narzędzia online, które mogą pomóc w tym procesie.
• Tworzenie planu na wypadek kryzysu, który określa, co robić i do kogo się zwrócić w razie nagłego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego, jest ważne dla radzenia sobie z ChAD.