Neuropatia i polineuropatia - przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Rodzaje neuropatii i polineuropatii

Neuropatia i polineuropatia to ogólne terminy, które obejmują wiele różnych typów i przyczyn tych stanów.
Możemy mieć do czynienia z neuropatią: obwodową, autonomiczną, ruchową bądź czuciową.

• Neuropatia obwodowa to najczęstszy typ neuropatii, który wpływa na nerwy obwodowe. Objawy mogą obejmować ból, drętwienie i osłabienie w kończynach. 
• Neuropatia autonomiczna -ta forma neuropatii wpływa na nerwy kontrolujące funkcje ciała, które nie są świadomie kontrolowane, takie jak trawienie, tętno czy ciśnienie krwi.
• Neuropatia ruchowa wpływa na nerwy kontrolujące ruch mięśni.
• Neuropatia czuciowa oddziałuje na nerwy przekazujące informacje sensoryczne, takie jak dotyk czy temperatura, do mózgu.

Wśród typów polineuropatii wymienia się: polineuropatię oksydacyjno-nitrozacyjną, polineuropatię alkoholową i niedoborową oraz przewlekłą zapalną demielinizacyjną polineuropatię (CIDP).

• Polineuropatia oksydacyjno-nitrozacyjna jest to typ polineuropatii związany z cukrzycą.
• Polineuropatia alkoholowa może rozwinąć się u osób nadużywających alkohol.
• Polineuropatia niedoborowa jest związana z niedoborami witamin, szczególnie z grupy B.
• Przewlekła polineuropatia zapalna demielinizacyjna prowadzi do utraty osłonki mielinowej wokół nerwów, co w rezultacie może prowadzić do niedowładu kończyn.

Przyczyny neuropatii i polineuropatii

Neuropatia i polineuropatia mogą mieć wiele różnych przyczyn, wśród których najczęściej wymienia się: cukrzycę, alkoholizm, niedobory witaminowe, zaburzenia autoimmunologiczne, choroby zakaźne, genetyczne i nowotwory, a także ekspozycje na toksyny czy urazy fizyczne.

• Cukrzyca to najczęstsza przyczyna neuropatii obwodowej. Wysoki poziom cukru we krwi może uszkodzić nerwy, prowadząc do neuropatii diabetycznej.
• Nadużywanie alkoholu może prowadzić do niedoborów witaminowych i bezpośredniego uszkodzenia nerwów, powodując neuropatię alkoholową.
• Neuropatia może wynikać z niedoborów niektórych kluczowych witamin, takich jak witaminy z grupy B, zwłaszcza B12 i B1.
• Niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy zespół Sjögrena, mogą prowadzić do neuropatii.
• Niektóre wirusy i bakterie mogą uszkodzić nerwy, powodując neuropatię. Przykłady to wirus HIV, półpasiec oraz borelioza. •
• Niektóre toksyny i chemikalia mogą prowadzić do neuropatii. To obejmuje niektóre leki, takie jak niektóre chemioterapeutyki.
• Nowotwory mogą naciskać na nerwy lub prowadzić do neuropatii w wyniku odpowiedzi immunologicznej na obecność raka. 
• Uszkodzenie nerwów może wynikać z urazów fizycznych, takich jak złamania, skręcenia czy stłuczenia.
• Do neuropatii prowadzić mogą również niektóre choroby genetyczne, takie jak dziedziczna neuropatia motoryczno-czuciowa (znana również jako choroba Charcota-Mariego-Tooth).

To tylko niektóre z możliwych przyczyn neuropatii i polineuropatii. Czasem przyczyna neuropatii pozostaje nieznana, co jest określane jako neuropatia idiopatyczna.

Objawy neuropatii i polineuropatii

Objawy neuropatii i polineuropatii mogą się różnić w zależności od rodzaju i lokalizacji uszkodzonych nerwów. Jako jeden z symptomów wymienia się uczucie mrowienia, pieczenia, szczypania, bólu lub drętwienia, zazwyczaj w kończynach (ręce i stopy). Może to prowadzić do zaburzeń chodu i utraty koordynacji. Neuropatia może powodować osłabienie mięśni, co może prowadzić do utraty siły lub zręczności; może również dojść do utraty czucia lub zniekształcenia odczuwania dotyku, ciepła czy zimna. Jeśli neuropatia wpływa na nerwy autonomiczne, może to prowadzić do problemów z układem pokarmowym (np. nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia), zaburzeń seksualnych, problemów z pęcherzem moczowym, zaburzeń regulacji ciśnienia krwi, prowadzących do zawrotów głowy i omdleń. Ból związany z neuropatią często nasila się w nocy, co może prowadzić do problemów ze snem. Zaburzenia snu i przewlekły ból mogą z kolei prowadzić do depresji i lęku.

Objawy mogą się różnić w zależności od osoby, rodzaju neuropatii, jej przyczyny i stopnia zaawansowania choroby. Dla postawienia odpowiedniej diagnozy i włączenia odpowiedniego leczenia, każdy z objawów należy skonsultować z lekarzem.

Diagnostyka - jak wykryć neuropatię i polineuropatię?

Diagnozowanie neuropatii i polineuropatii zaczyna się zazwyczaj od dokładnego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz może zapytać o historię choroby, rodzaj i rozprzestrzenianie się objawów, historię zdrowotną rodziny czy obecności chorób współistniejących. Przy podejrzeniu neuropatii i polineuropatii, poza wywiadem medycznym, wykonuje się szereg badań, które pomogą potwierdzić bądź wykluczyć przypuszczenia. Do badań diagnostycznych wykonywanych w procesie wykrywania neuropatii i polineuropatii zalicza się: badania neurologiczne, elektromiograiczne, badania przewodnictwa nerwowego, a także badania krwi, badania obrazowe czy biopsje nerwów lub skóry.

• Badania neurologiczne mogą obejmować testy dotyku, drgań, siły mięśniowej, postawy, chodu i koordynacji. • Badania krwi mogą pomóc w wykryciu chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, niedobory witamin, problemy z tarczycą, choroby nerek czy infekcje.
• Badanie elektromiograficzne (EMG) służy do oceny aktywności elektrycznej w mięśniach podczas skurczu. Może pomóc w wykryciu uszkodzeń nerwów. 
• Badanie przewodnictwa nerwowego jest to test, który mierzy, jak szybko impulsy elektryczne przemieszczają się przez nerw. Zmniejszona prędkość może wskazywać na neuropatię.
• W niektórych przypadkach może być konieczne pobranie próbki tkanki do badania pod mikroskopem. 
• Badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (CT), mogą pomóc w wykryciu nacisku na nerwy lub zidentyfikować inne potencjalne przyczyny objawów, takie jak nowotwory.

Proces diagnozowania neuropatii może być skomplikowany i wymagać czasu, ze względu na różnorodność objawów i potencjalnych przyczyn. Ważne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, aby ustalić odpowiedni plan leczenia.

Sposoby leczenia neuropatii i polineuropatii

Leczenie neuropatii i polineuropatii zależy od przyczyny stanu i objawów. Głównymi celami leczenia są: kontrola przyczyn, złagodzenie objawów i zapewnienie jak najlepszej jakości życia.

Leczenie przyczynowe: jeżeli jest to możliwe, leczenie skupia się na eliminacji lub kontroli przyczyny neuropatii. Na przykład, jeśli neuropatia jest spowodowana cukrzycą, kontrola poziomu cukru we krwi może zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwów. Jeżeli przyczyną jest niedobór witamin, suplementacja tych witamin może pomóc.
Leki przeciwbólowe: w zależności od nasilenia bólu, mogą być stosowane leki przeciwbólowe, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwdepresyjne czy w niektórych przypadkach silne leki przeciwbólowe, takie jak opioidy.
Terapia przeciwpadaczkowa i antydepresyjna: niektóre leki przeciwpadaczkowe i antydepresyjne mogą pomóc w złagodzeniu bólu neuropatycznego, nawet u osób, które nie mają padaczki czy depresji.
Fizjoterapia: często polecana dla osób z neuropatią, szczególnie jeżeli prowadzi do osłabienia mięśni.
Ćwiczenia mogą pomóc poprawić siłę mięśniową, koordynację i mobilność.
Terapia zajęciowa: może pomóc w nauce radzenia sobie z codziennymi czynnościami i zwiększyć niezależność.
Stymulacja nerwów TENS: transkutanna elektrostymulacja nerwów (TENS) jest nieinwazyjną metodą, która może pomóc w łagodzeniu bólu neuropatycznego.
Terapia psychologiczna: może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i lękiem związanym z przewlekłym bólem i utratą funkcji.
Leki modyfikujące przebieg choroby: w przypadku niektórych rodzajów neuropatii, takich jak zapalna polineuropatia demielinizacyjna, mogą być stosowane leki modyfikujące przebieg choroby, takie jak kortykosteroidy czy immunoglobuliny.

Plan leczenia powinien być zawsze dostosowany indywidualnie do pacjenta, biorąc pod uwagę jego stan zdrowia, przyczynę neuropatii, objawy i preferencje. Wszystkie decyzje dotyczące leczenia powinny być podejmowane po konsultacji z lekarzem.

Zapobieganie neuropatii i polineuropatii: jak dbać o zdrowie układu nerwowego

W utrzymaniu zdrowia układu nerwowego i zapobieganiu neuropatii i polineuropatii pomóc mogą: zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie alkoholu i papierosów, kontrola chorób przewlekłych oraz ochrona przed urazami.

• Zrównoważona, bogata w białko, błonnik i pełne ziarna diety pomaga utrzymać zdrowy poziom cukru we krwi, a także dostarcza niezbędnych witamin i minerałów, które są ważne dla zdrowia nerwów. Jeśli z różnych przyczyn dieta nie dostarcza odpowiednich składników, warto rozważyć systematyczną suplementację, przede wszystkim witamin z grupy B, których niedobór może prowadzić do polineuropatii niedoborowej.
• Aktywność fizyczna pomaga utrzymać zdrowy poziom cukru we krwi, co jest szczególnie ważne dla osób z cukrzycą. Ćwiczenia mogą również pomóc utrzymać zdrowy układ krążenia, co jest istotne dla dostarczania tlenu i składników odżywczych do nerwów.
• Alkohol może uszkadzać nerwy i prowadzić do neuropatii. Ograniczanie spożycia alkoholu do bezpiecznych poziomów jest ważnym elementem zapobiegania neuropatii.
• Palenie tytoniu może wpływać na krążenie, co może zaszkodzić nerwom. Osoby, które palą, są bardziej narażone na rozwój neuropatii.
• Choroby takie jak cukrzyca, choroby tarczycy, choroby nerek, zakażenia HIV czy reumatoidalne zapalenie stawów mogą prowadzić do neuropatii. Regularne kontrole lekarskie i właściwe leczenie tych chorób może pomóc zapobiegać neuropatii.
• Stosowanie odpowiednich technik bezpieczeństwa w pracy i podczas aktywności fizycznej może pomóc zapobiegać urazom nerwów.

Neuropatia, szczególnie u osób z pewnymi chorobami przewlekłymi, może rozwinąć się pomimo podjęcia powyższych środków zapobiegawczych. Regularne badania lekarskie i wczesna interwencja są kluczowe dla skutecznego leczenia neuropatii.