Zapomniałam wziąć tabletkę antykoncepcyjną! Co teraz?

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Tabletka antykoncepcyjna jest jedną z najczęściej wybieranych przez kobiety metod zapobiegania nieplanowanej i niechcianej ciąży (więcej informacji o innych metodach znajduje się w artykule Metody antykoncepcji, dostępnym na blogu Apteki Melissa).

Na naszym rynku dostępne są różne tabletki antykoncepcyjne. Wyróżniamy: 

• tabletki jednoskładnikowe, które zawierają tylko jeden hormon np.: Azalia, Cerazette, Lemena, Limetic, Ovulan, Symonette
• tabletki dwuskładnikowe, składające się z dwóch hormonów np.: Marvelon, Mercilon, Novynette, Regulon, Yasmin, Yasminelle

Dodatkowo tabletki antykoncepcyjne dzielimy na tabletki jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe. Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych jest dość wysoka, o czym świadczy niski Indeks Pearla. Aby ta skuteczność była jak najwyższa, należy właściwie, zachowując odpowiednie zasady stosowania, przyjmować te pigułki, a jeśli zdarzy się pominięcie tabletki antykoncepcyjnej - podjąć odpowiednie działania.

Zasady stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Aby tabletki antykoncepcyjne spełniały swoją funkcję – czyli skutecznie zapobiegały nieplanowanej ciąży i jednocześnie były bezpieczne dla kobiety, należy przestrzegać pewnych zasad ich stosowania. Oto najważniejsze z nich: 

• podstawową zasadą stosowania tabletek antykoncepcyjnych jest to, że nie stosuje się ich na własną rękę. Tabletki antykoncepcyjne zleca lekarz po badaniu i po rozmowie z pacjentką; 
• tabletki antykoncepcyjne są lekami wydawanymi tylko na receptę lekarską, nie należy ich przyjmować na własna rękę, brać i od koleżanek czy znajomych lub kupować w Internecie czy w innym, niewłaściwym miejscu – może to być bardzo niebezpieczne dla zdrowia kobiety; 
• przed rozpoczęciem przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych należy przeczytać ulotkę dołączoną do opakowania. Tam znajdują się najważniejsze informacje o danym leku. Między innymi informacje o przeciwwskazaniach, środkach ostrożności, działaniach niepożądanych i sposobie przyjmowania danej tabletki; 
• w razie jakichkolwiek pytań związanych ze stosowaniem tabletek należy porozmawiać z lekarzem lub farmaceutą w aptece; 
• tabletki antykoncepcyjne są stosunkowo skuteczną metodą antykoncepcji pod warunkiem, że są stosowane i przyjmowane w sposób prawidłowy, systematyczny i sumienny - należy unikać sytuacji, w których możliwe jest pominięcie tabletki antykoncepcyjnej; 
• tabletki antykoncepcyjne, podobnie jak inne leki mogą wchodzić w interakcje w lekami, suplementami diety, składnikami pokarmów czy napojami. Takie interakcje mogą być o tyle niebezpieczne, że mogą zmniejszać skuteczność antykoncepcyjną tabletki, a co za tym idzie, może zwiększyć się ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę mimo tego, że przyjmujesz tabletkę antykoncepcyjną. Dlatego też zawsze przyjmując tabletki antykoncepcyjne należy zwracać uwagę na inne produkty, które się przyjmuje lub zaczyna stosować; 
• w przypadku, gdy zdarzy się pominięcie tabletki antykoncepcyjnej należy ściśle zastosować się do wskazówek producenta opisanych w ulotce dołączonej do opakowania (więcej informacji poniżej); 
• w przypadku wystąpienia ciężkich zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego w postaci wymiotów lub biegunki wchłanianie składników czynnych tabletki antykoncepcyjnej może nie być całkowite i wówczas również należy postąpić zgodnie z tym co podaje producent w ulotce dołączonej do opakowania - zazwyczaj schemat działania jest taki, jak wówczas, gdy wystąpi pominięcie tabletki antykoncepcyjnej (więcej informacji poniżej).

Kolejność stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki antykoncepcyjne należy przyjmować w kolejności opisanej na blistrze. W zależności od danego preparatu, możliwe są różne schematy przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych: 

• jeżeli jest to preparat, który zawiera 21 tabletek w opakowaniu, to codziennie o tej samej porze należy przyjmować kolejne tabletki zgodnie z oznaczeniem na opakowaniu. Po skończeniu przyjmowania tych tabletek należy zrobić przerwę, w trakcie której powinno pojawić się krwawienie. Po 7 dniach przerwy należy przyjąć pierwszą tabletkę z kolejnego opakowania; 
• jeżeli jest to preparat, który zawiera 28 tabletek, to należy je przyjmować codziennie przez 4 tygodnie i po skończonym jednym opakowaniu należy rozpocząć kolejne. Jeżeli są to tabletki dwufazowe lub trójfazowe wtedy bardzo ważna jest kolejność przyjmowania, zgodna z oznaczeniem na blistrze – tego trzeba bardzo pilnować! W nich bowiem znajdują się różne dawki hormonów dopasowane i odzwierciedlające fazy cyklu. I tabletki te należy ściśle przyjmować zgodnie z oznaczoną kolejnością.

Tabletki antykoncepcyjne - działania niepożądane

Tabletki antykoncepcyjne, podobnie jak każdy inny lek, mogą powodować działania niepożądane. Do działań niepożądanych pojawiających się podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych należą między innymi: 

• zmiany nastroju – takie jak drażliwość, płaczliwość, gorsze samopoczucie; 
• bóle głowy;
• zaburzenia za strony przewodu pokarmowego; 
• zmiany skórne, takie jak trądzik; 
• zatrzymywanie wody w organizmie; 
• zwiększona wrażliwości piersi; 
• wydłużenie czasu trwania miesiączki; 
• spadek libido, a także inne wymienione zawsze w ulotce dołączonej do opakowania.

Jeżeli podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych wystąpią działania niepożądane, należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Być może konieczna będzie zmiana tabletek na inny preparat.

Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej - co zrobić w takiej sytuacji?

Skuteczność antykoncepcyjna tabletek jest ściśle związana i zależy od regularnego ich stosowania i przyjmowania. Niezwykle ważne jest to, aby tabletki te przyjmować regularnie, o stałej porze. Niestety czasem w życiu pojawiają się pewne sytuacje i może zdarzyć się tak, że zapomni się lub pominie jakąś tabletkę. W przypadku pominięcia tabletki należy odpowiednio postąpić w zależności od tego: 

• jaki rodzaj tabletki się przyjmuje;
• w którym dniu cyklu tabletka została pominięta;
• jak długi czas upłynął od planowanego przyjęcia tabletki do przypomnienia sobie o tym.

Każdy producent w swojej ulotce dołączonej do opakowania określa sposób postępowania w przypadku pominięcia tabletki antykoncepcyjnej. Do tego sposobu należy się bezwzględnie zastosować.

Pominięcie tabletki jednoskładnikowej

Jeżeli kobieta przyjmuje jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne i zapomni o przyjęciu tabletki, to wtedy skuteczność antykoncepcyjna może ulec osłabieniu, szczególnie jeśli odstęp czasowy między przyjęciem dwóch kolejnych tabletek jest większy niż 36 godzin. W przypadku pominięcia tabletki należy się zastosować do określonych zasad. I tak: 

• jeżeli kobieta pominie tabletkę (zapomni o jej przyjęciu) i opóźnienie w przyjęciu tej tabletki wynosi mniej niż 12 godzin, to zapomnianą tabletkę należy natychmiast przyjąć a kolejną tabletkę należy przyjąć o zwykłej, prawidłowej porze. 
• Jeżeli opóźnienie wynosi ponad 12 godzin, należy stosować dodatkowe metody antykoncepcyjne przez kolejnych 7 dni np.; prezerwatywę.

To jest oczywiście ogólny schemat postępowania w przypadku pominięcia tabletki jednoskładnikowej. Dokładny sposób postępowania jest zawsze opisany w ulotce dołączonej do opakowania i należy się do niego zastosować.

Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej dwuskładnikowej

Zapomniana, pominięta dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna może spowodować, że skuteczność tej metody antykoncepcyjnej będzie osłabiona i zwiększy się ryzyko zajścia w nieplanowaną, niechcianą ciążę.

W przypadku pominięcia dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej należy zastosować się do wytycznych postępowania, i tak:

• jeżeli pominięto 1 tabletkę i opóźnienie w jej przyjęciu jest mniejsze niż 12h to należy przyjąć zapomnianą tabletkę natychmiast a kolejną tabletkę należy przyjąć o zwykłej porze i w kolejnych dniach kontynuować prawidłowo ich przyjmowanie. W takim przypadku nie ma potrzeby stosowania dodatkowych metod antykoncepcyjnych; 
• jeżeli pominięto 1 tabletkę i opóźnienie w jej przyjęciu jest większe niż 12h, to należy przyjąć zapomnianą tabletkę natychmiast, nawet jeżeli będzie to oznaczało przyjęcie dwóch tabletek naraz. Następnie należy kontynuować normalne przyjmowanie tabletek o właściwych porach; 
• jeżeli pominięto 2 tabletki w 1 lub 2 tygodniu cyklu to należy przyjąć 2 tabletki przez 2 dni. Po tych dwóch dniach należy kontynuować przyjmowanie tabletek w normalny sposób. W takiej sytuacji konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie przez 7 dni; 
• jeżeli pominięto 2 tabletki w 3 tygodniu cyklu to należy rozpocząć przyjmowanie nowego opakowania tabletek i kontynuować go aż do końca danego, tego nowego blistra. W takiej sytuacji konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie przez 7 dni. 
• jeżeli pominięto 3 tabletki to należy rozpocząć przyjmowanie nowego opakowania tabletek i kontynuować go aż do końca danego, tego nowego blistra. W takiej sytuacji konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie przez 7 dni.

Oczywiście to jest bardzo ogólny schemat, który wskazuje na sposób postępowania w przypadku pominięcia dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej. Zawsze dokładny sposób postępowania w przypadku pominięcia/zapomnienia tabletki jest opisany w ulotce. Znajdują się tam najważniejsze informacje o tym, co należy zrobić i jakie należy zastosować środki aby zminimalizować ryzyko zajścia w nieplanowaną i niechcianą ciążę.

Wymioty i biegunka a tabletki antykoncepcyjne

W przypadku wystąpienia ciężkich zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego w postaci wymiotów lub biegunki wchłanianie składników czynnych tabletek antykoncepcyjnych może nie być całkowite i tym samym ich skuteczność antykoncepcyjna może być obniżona/osłabiona. Wówczas należy stosować dodatkowe środki antykoncepcyjne. Jeżeli wymioty lub biegunka wystąpiły w ciągu 3-4 godzin od przyjęcia tabletki należy zastosować się do wytycznych, obowiązujących w przypadku pominięcia, zapomnienia przyjęcia leku (więcej o tym powyżej).

Podsumowując, tabletka antykoncepcyjna jest powszechnie stosowaną metodą antykoncepcyjną. Ma dość wysoką skuteczność antykoncepcyjną pod warunkiem, że jest odpowiednio, zgodnie z zasadami, stosowana. Niestety, skuteczność antykoncepcyjna tabletek może ulec obniżeniu w różnych sytuacjach np. wtedy kiedy pacjentka zapomni przyjąć tabletkę lub wystąpią u niej wymioty lub biegunka. Wówczas, aby ograniczyć ryzyko zajścia w ciążę, należy zastosować się do zasad właściwego postępowania, które opisano ogólnie powyżej i które zawsze opisane są szczegółowo w ulotce dołączonej do opakowania. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Przeczytaj także: 
Metody antykoncepcji,   Czym jest antykoncepcja awaryjna i jak działa tabletka „dzień po”?,   Rodzaje antykoncepcji przy karmieniu piersią