Metody antykoncepcji - jak się zabezpieczać?

Naturalne planowanie rodziny

Antykoncepcja to wszelkie podjęte przez kobietę i/lub mężczyznę świadome działania i środki, które mają na celu zapobieganie zapłodnieniu. Dostępne są różne metody i rodzaje antykoncepcji, które pomagają wybrać zainteresowanym parom najlepsze dla nich rozwiązanie.

Antykoncepcja - rodzaje i metody:

• antykoncepcja naturalna,
• antykoncepcja mechaniczna,
• antykoncepcja hormonalna,
• antykoncepcja chirurgiczna,
• inne metody antykoncepcji - wkładka wewnątrzmaciczna.

Każda z tych metod ma swoje plusy i minusy, dlatego decydując się na którąś z nich, warto te aspekty przeanalizować i porozmawiać o nich z lekarzem ginekologiem.

Naturalne metody antykoncepcji polegają przede wszystkim na obserwacji ciała kobiety i analizie zmian zachodzących w jej ciele. Na podstawie tego kobieta jest w stanie określić, jak się zabezpieczyć przed nieplanowaną ciążą - kiedy występuje u niej owulacja oraz tzw. dni płodne i kiedy należy wstrzymać się ze współżyciem.

W zależności od sposobu określania dni płodnych, do metod naturalnej antykoncepcji zalicza się:

• Metodę kalendarzykową Ogino-Knausa – która polega na określeniu okresu płodnego w cyklu miesięcznym kobiety na podstawie długości cyklu. Aby to określić, konieczna jest obserwacja cyklu kobiety przez minimum rok, a następnie wyliczeniu okresu płodnego. W tym celu od najkrótszego zaobserwowanego cyklu odejmuje się 20 dni i to jest pierwszy dzień okresu płodnego, a od najdłuższego cyklu odejmuje się 11 dni i to jest ostatni dzień płodny. Pozostałe dni cyklu są niepłodne.
• Metodę termiczną – która polega na określeniu owulacji za pomocą codziennych (rano, po przebudzeniu) pomiarów temperatury w jamie ustnej lub w pochwie (zawsze w tym samym miejscu). Zawsze po owulacji temperatura wzrasta o ok. 0,4°C. Przy codziennym prowadzeniu zapisów pomiarów temperatur możliwe jest wychwycenie dni płodnych i niepłodnych.
• Metodę obserwacji śluzu Billingsów – która polega na obserwacji zmian śluzu szyjkowego. Każdego dnia obserwuje się i analizuje wygląd (ilość, lepkość, połysk, przezroczystość, ciągliwość) śluzu. Owulacja występuje wtedy, kiedy śluz jest obfity i przejrzysty – wtedy należy powstrzymać się od współżycia.
• Metodę objawowo-termiczną – która polega na obserwacji śluzu i jednoczesnym, codziennym pomiarze temperatury.
• Metody testów i/lub komputerowe – które polegają na określeniu dni płodnych i niepłodnych za pomocą testów dostępnych w aptekach lub za pomocą komputerowej analizy cyklu.
• Stosunek przerywany – nie jest metodą antykoncepcji, choć niesłusznie do niej jest zaliczany i za taką jest uznawany.

Hormonalne metody antykoncepcji

W tej metodzie antykoncepcji stosuje się hormony, które w złożony sposób zapobiegają zapłodnieniu. Mechanizm ten jest wielokierunkowy i obejmuje między innymi:

• Wpływ preparatów na dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego (podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej następuje ograniczenie wzrostu pęcherzyków płucnych).
• Wpływ na owulację (podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej następuje zahamowanie owulacji).
• Wpływ na błonę śluzową macicy (podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej następują zmiany w błonie śluzowej macicy, które to prowadzą do utrudnienia zagnieżdżenia się zarodka w macicy).
• Wpływ na śluz szyjkowy (podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej następuje zmiana śluzu szyjkowego, i tym samym staje się on nieprzepuszczalny dla plemników).

Do antykoncepcji hormonalnej zalicza się między innymi:

• Doustne tabletki antykoncepcyjne – tzw. dwuskładnikowe lub jednoskładnikowe,
• Plastry antykoncepcyjne,
• Dopochwowe pierścienie antykoncepcyjne,
• Wstrzyknięcia domięśniowe/podskórne,
• Wkładki wewnątrzmaciczne uwalniające lewonorgestrel.

Tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne są jednymi z najpopularniejszych metod antykoncepcji hormonalnej. Zawierają one kombinację estrogenów i progestagenów, które hamują owulację i zmieniają śluz szyjkowy, utrudniając przedostanie się plemników. Ponieważ są to najpopularniejsze środki antykoncepcyjne, warto poświęcić im nieco więcej uwagi, aby wybrać najlepsze rodzaje antykoncepcji. Dostępne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych obejmują:

• Tabletki jednoskładnikowe (minipigułki),
• Tabletki kilkuskładnikowe.

Które tabletki antykoncepcyjne wybrać? Minipigułki stosuje się w sposób nieprzerwany, natomiast tabletki kilkuskładnikowe zazwyczaj przyjmowane są w cyklach, pomiędzy którymi pojawia się krwawienie. Wiele kobiet zadaje sobie także pytanie, jakie są najmniej szkodliwe tabletki koncepcyjne. Niestety dostępne preparaty obarczone są pewnym ryzykiem powikłań, np. zakrzepicy, dlatego wybór stosowanych metod antykoncepcji należy zawsze omówić z doświadczonym ginekologiem. Tabletki antykoncepcyjne są stosunkowo wygodną metodą zapobiegania ciąży, a ich rodzaje powinny być dobrane indywidualnie do pacjentki.

Sprawdź także powiązany artykuł: Tabletki antykoncepcyjne - działanie, rodzaje i możliwe skutki uboczne

Plastry antykoncepcyjne

Plastry antykoncepcyjne to kolejna forma stanowiące wygodne środki antykoncepcyjne. Nakleja się je na skórę, gdzie uwalniają one stale dawkę hormonów przez okres tygodnia, zapewniając skuteczną ochronę przed ciążą.

Zapoznaj się także z artykułem: Plastry antykoncepcyjne - wygodna alternatywa dla pigułek

System terapeutyczny dopochwowy (krążki dopochwowe)

Krążki dopochwowe to kolejna antykoncepcja dla kobiet, która ma formę małych elastycznych pierścieni, które kobieta wkłada do pochwy na okres trzech tygodni. Uwalniają one stale hormony, zapobiegając owulacji. Po tym czasie krążek należy wyjąć i odczekać 7 dni przed aplikacją kolejnego.

Implanty podskórne

Implanty podskórne to długotrwałe sposoby antykoncepcji. Niewielkie pręciki o długości około 4 cm i grubości 2 mm umieszczane są pod skórą po wewnętrznej stronie ramienia, gdzie uwalniają stale hormony, zapewniając skuteczną ochronę przed ciążą przez okres około 3 lat.

Wkładki domaciczne z lewonorgestrelem

Wkładki domaciczne z lewonorgestrelem to małe plastikowe wkładki umieszczane w macicy, które uwalniają hormony, powodując zmiany w śluzie szyjkowym i utrudniając zapłodnienie. Takie metody antykoncepcyjne wymagają aplikacji przez wykwalifikowany personel medyczny, jednak w zależności od wyboru gwarantują ochronę przed niechcianą ciążą przez 3-5 lat.

Iniekcje

Iniekcje antykoncepcyjne zawierają progesteron i podawane są domięśniowo, zapewniając skuteczną ochronę przed ciążą. Zastrzyki należy powtarzać co około 3 miesiące, aby zachować ochronę przed ciążą.

Mechaniczne metody antykoncepcji

Do tak zwanych mechanicznych metod antykoncepcji zalicza się jedną z popularniejszych i najpowszechniej stosowanych metod zapobiegania ciąży – prezerwatywę. Oprócz tego, że prawidłowo używana zmniejsza ryzyko zapłodnienia, to dodatkowo jest doskonałym i skutecznym zabezpieczeniem przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Używanie prezerwatyw wiąże się niestety czasem z niepowodzeniem antykoncepcji, szczególnie wtedy, kiedy prezerwatywa pęknie lub uszkodzi się w trakcie stosunku lub zsunie się. Takie sposoby antykoncepcji nie dają więc zawsze 100% pewności.

Prezerwatywy dla mężczyzn

Najlepsze metody antykoncepcji to dla wielu osób te najłatwiej dostępne, czego nie można odmówić prezerwatywom. Prezerwatywy dla mężczyzn to cienkie lateksowe lub poliuretanowe osłonki zakładane na członek przed stosunkiem płciowym, zapobiegające przedostaniu się spermy do pochwy.

Prezerwatywy dla kobiet

Prezerwatywy dla kobiet to elastyczne pierścienie z otworem, które kobieta umieszcza w pochwie przed stosunkiem płciowym, zapobiegając przedostaniu się spermy do macicy. Takie metody antykoncepcji dla kobiet są jednak mało popularne.

Niehormonalne metody antykoncepcji

Niehormonalne metody antykoncepcji nie ingerują w poziom hormonów płciowych, ale działają fizycznie, uniemożliwiając zapłodnienie. Jedną z popularnych niehormonalnych metod antykoncepcji jest wkładka domaciczna z miedzią. Takie formy antykoncepcji nie ingerują w cykl menstruacyjny i nie powodują skutków ubocznych.

Wkładka domaciczna z miedzią

Jedną z metod zapobiegania ciąży jest stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych. Wkładki umieszczone w macicy zawierają dodatek miedzi lub miedzi posrebrzanej lub mogą uwalniać hormony (o tym powyżej).

Mechanizm działania takiej wkładki jest różnokierunkowy i polega między innymi na:

• Działaniu plemnikobójczym jonów miedzi uwalnianych z wkładki wewnątrzmacicznej.
• Zmianie struktury śluzu – podczas stosowania wkładki śluz ulega zagęszczeniu, co utrudnia penetrację plemników.
• Wywoływaniu zmian w błonie śluzowej macicy – co utrudnia i tym samym uniemożliwia zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.

Zaletami wkładki są między innymi wygoda, niska cena, właściwie bezproblemowa i bezobsługowa antykoncepcja przez dłuższy czas. Niestety wkładki mają też liczne wady. Założenie wkładki może wiązać się z obfitszymi krwawieniami oraz stanami zapalnymi, występującymi w obrębie narządu rodnego. Dodatkowo należy pamiętać, że tak jak każda inna metoda antykoncepcji dla kobiet nie daje stuprocentowej pewności. Wkładki wewnątrzmaciczne i ich założenie wiąże się z wizytą u lekarza ginekologa – bo to on określa czy są przeciwwskazania do stosowania tej metody.

Do bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania wkładek wewnątrzmacicznych należy:

• Ciąża,
• Stany zapalne przydatków,
• Nieprawidłowy wynik badania cytologicznego,
• Zakażenie HIV,
• Uczulenie na miedź i inne.

Chirurgiczne metody antykoncepcji

Chirurgiczne metody antykoncepcji są trwałymi rozwiązaniami, które powodują trwałą niepłodność.

Wazektomia

Wazektomia polega na przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów u mężczyzn, uniemożliwiając przechodzenie plemników do nasienia. Co ważne, przerwanie nasieniowodów nie wiąże się z obniżeniem sprawności seksualnej u mężczyzn. Metoda ta nie wpływa również na wydzielanie testosteronu. Trzeba ją jednak dobrze przemyśleć, ponieważ taka metoda antykoncepcji jest nieodwracalna, ale często lepsza niż długotrwałe przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych u partnerki.

Każda osoba, wybierając dla siebie i dla swojego partnera antykoncepcję chce, aby antykoncepcja dawała im jak największą pewność zapobiegania ciąży – czyli była jak najbardziej skuteczna. Skuteczność antykoncepcji opisywana jest przez tzw. wskaźnik Pearla i jest to ilość ciąż w grupie 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji przez rok. Im wskaźnik ten jest mniejszy tym antykoncepcja jest skuteczniejsza. Poszczególne metody antykoncepcji odznaczają się następującymi wskaźnikami Pearla:

• Brak antykoncepcji – 80-90
• Stosunek przerywany – 10-35
• Metoda kalendarzykowa – 10-45
• Metoda termiczna – 0,6-20
• Metoda obserwacji śluzu – 0,5-3
• Dopochwowe środki plemnikobójcze – 2-30
• Prezerwatywa – 3,9-13,8
• Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – 0,7-5
• Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – 0,2-2,5
• Plastry antykoncepcyjne 0,2-0,9
• Iniekcje - 0,1
• Wkładka wewnątrzmaciczna z hormonem – 0,1
• Wkładka wewnątrzmaciczna – 0,6-2,9

Dodatkowym atutem antykoncepcji dla kobiety i mężczyzny jest i/lub powinno być bezpieczeństwo stosowania (przeciwwskazania, działania niepożądane), łatwość w użyciu oraz szybki powrót do płodności po odstawieniu antykoncepcji. Niestety nie ma idealnej stuprocentowej metody antykoncepcji, która łączyłaby ze sobą wszystkie te kwestie - oprócz jednej - wstrzemięźliwości.