Uczulenie na histaminę - na czym polega?
Histamina jest substancją niezbędną dla funkcjonowania organizmu, jednak u niektórych osób może wywoływać niepożądane reakcje. Choć często mówi się o uczuleniu na histaminę, w rzeczywistości objawy wynikają najczęściej z jej nietolerancji. Co to jest histamina, jaką pełni funkcję i w jaki sposób można złagodzić skutki jej nadmiaru w organizmie?
Histamina - co to jest?
Histamina to organiczny związek chemiczny należący do amin biogennych. Powstaje w wyniku przemiany histydyny – aminokwasu obecnego w białkach. Substancja ta odgrywa kluczową rolę w reakcjach alergicznych, procesach zapalnych oraz regulacji wielu funkcji organizmu. Warto o tym pamiętać, gdy zastanawiasz się, co to jest histamina w testach alergicznych.
Histamina występuje zarówno w organizmie człowieka, jak i w wielu produktach spożywczych. Jest magazynowana głównie w komórkach tucznych (mastocytach) oraz bazofilach, skąd może być uwalniana pod wpływem różnych czynników, takich jak alergeny, stres czy spożycie pokarmów bogatych w histaminę.
Jaką rolę pełni histamina w naszym organizmie?
Histamina pełni wiele funkcji, które są kluczowe dla zdrowia. Do najważniejszych należą:
- Regulacja procesów zapalnych – działa jako mediator reakcji zapalnych, wpływając na rozszerzanie naczyń krwionośnych i zwiększanie ich przepuszczalności. Umożliwia to szybkie dotarcie komórek odpornościowych do miejsca infekcji lub urazu, co przyspiesza proces gojenia. Jednak nadmierne uwalnianie histaminy może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i powikłań zdrowotnych.
- Udział w reakcjach alergicznych – po kontakcie z alergenem histamina jest uwalniana z komórek tucznych, co prowadzi do objawów takich jak świąd, pokrzywka, obrzęk czy katar. To ona odpowiada za typowe objawy alergii sezonowej, w tym zaczerwienienie oczu i nadmierne wydzielanie śluzu. U osób z silnymi alergiami może powodować także groźne reakcje, takie jak wstrząs anafilaktyczny.
- Wpływ na układ nerwowy – działa jako neuroprzekaźnik, biorąc udział w regulacji snu, apetytu oraz procesów uczenia się. Ma istotny wpływ na czuwanie i pobudzenie organizmu, dlatego jej nadmiar może prowadzić do bezsenności. Z kolei zbyt niski poziom histaminy w ośrodkowym układzie nerwowym może być związany z zaburzeniami nastroju, w tym depresją.
- Regulacja wydzielania kwasu żołądkowego – pobudza komórki okładzinowe żołądka do produkcji kwasu solnego, co jest istotne dla trawienia. Dzięki temu organizm może skutecznie rozkładać białka i wchłaniać składniki odżywcze. Nadmierna aktywność histaminy w tym obszarze może jednak prowadzić do zgagi, refluksu i wrzodów żołądka.
- Wpływ na skurcze mięśni gładkich – może powodować skurcze oskrzeli, co jest szczególnie istotne u osób z astmą. U pacjentów z nadreaktywnością oskrzeli histamina może wywoływać duszności i napady kaszlu. Ponadto wpływa na napięcie mięśni jelit, co może powodować bóle brzucha i zaburzenia trawienia.
Biorąc pod uwagę wszystkie możliwe działania, warto mieć świadomość, w czym jest histamina, aby w miarę potrzeby wyeliminować z diety istotne produkty.
Alergia na histaminę - kiedy się pojawia?
Choć określenie "uczulenie na histaminę" jest popularne, w rzeczywistości alergia na histaminę jako taka nie występuje. Histamina jest jednak silnym mediatorem reakcji alergicznych, a jej nadmiar w organizmie może prowadzić do objawów przypominających alergię.
Histamina jest uwalniana w dużych ilościach podczas reakcji alergicznych, co powoduje m.in. kichanie, świąd, pokrzywkę czy obrzęki. Osoby cierpiące na alergie sezonowe lub atopowe mogą mieć nadwrażliwość na histaminę, ponieważ ich układ immunologiczny reaguje nadmiernie na kontakt z alergenami.
Nietolerancja histaminy a uczulenie na histaminę
Nietolerancja histaminy to stan, w którym organizm nie jest w stanie skutecznie rozkładać i usuwać tej substancji. Główną przyczyną jest niedobór enzymu diaminooksydazy (DAO), który odpowiada za metabolizowanie histaminy w przewodzie pokarmowym.
Objawy nietolerancji histaminy mogą obejmować:
- bóle głowy i migreny,
- gwałtowne zaczerwienienie, pokrzywkę i świąd skóry,
- obrzęki,katar sienny i duszności,
- zaburzenia trawienne (biegunki, wzdęcia, bóle brzucha),
- kołatanie serca i nagłe zmiany ciśnienia,
- zmęczenie i zaburzenia koncentracji.
W przeciwieństwie do klasycznej alergii, w której histamina jest uwalniana na skutek reakcji immunologicznej, w nietolerancji histaminy objawy wynikają z jej nadmiernej akumulacji w organizmie.
Poznaj także 7 najpopularniejszych czynników wywołujących uczulenie
Leki antyhistaminowe – czy są skuteczne i jak działają?
Leki antyhistaminowe na alergię stosuje się głównie w leczeniu reakcji alergicznych. Blokują one receptory histaminowe (głównie H1), dzięki czemu redukują objawy takie jak świąd, katar czy wysypka. Niestety, nie wpływają na samo stężenie histaminy w organizmie, dlatego w przypadku nietolerancji histaminy ich skuteczność jest ograniczona. W takich sytuacjach kluczowe jest unikanie produktów bogatych w histaminę oraz ewentualne przyjmowanie enzymu DAO.
Leki antyhistaminowe dzieli się na dwie główne grupy:
- I generacji – np. klemastyna, difenhydramina, hydroksyzyna, które działają skutecznie, ale mogą powodować senność. Ich działanie jest krótkotrwałe, dlatego wymagają częstszego dawkowania. Ze względu na zdolność przenikania przez barierę krew-mózg, mogą wpływać na funkcje poznawcze i powodować ospałość w ciągu dnia.
- II generacji – np. loratadyna, cetyryzyna, feksofenadyna, które są nowocześniejsze i nie wywołują silnych skutków ubocznych. Działają dłużej, dzięki czemu można je stosować raz dziennie. Ponadto mają mniejszy wpływ na układ nerwowy, co sprawia, że nie powodują senności i nie zaburzają koncentracji.
W przypadku nietolerancji histaminy leki antyhistaminowe mogą łagodzić niektóre objawy, ale nie eliminują przyczyny problemu. W takich przypadkach kluczowa jest dieta eliminacyjna oraz suplementacja enzymu DAO.
Histamina – produkty o dużej zawartości
Niektóre produkty spożywcze zawierają duże ilości histaminy lub mogą stymulować jej uwalnianie w organizmie. Spożywanie tych produktów przez osoby z nietolerancją histaminy może powodować szereg objawów, takich jak bóle głowy, wysypki czy problemy trawienne. Ograniczenie ich w diecie może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości i poprawy samopoczucia. Co zawiera histaminę? Do głównych źródeł histaminy należą:
Produkty fermentowane
Sery dojrzewające, kiszona kapusta, kefir, jogurt, wino, piwo to główne produkty z histaminą. Podczas fermentacji bakterie przekształcają aminokwasy w histaminę, dlatego produkty te mają jej szczególnie wysoką zawartość. Osoby z nietolerancją histaminy powinny unikać zwłaszcza długo dojrzewających serów pleśniowych i napojów alkoholowych, które dodatkowo hamują działanie enzymu DAO.
Wędliny i mięsa przetworzone
Salami, kiełbasy, szynki dojrzewające. Proces konserwacji i dojrzewania tych produktów powoduje wzrost zawartości histaminy, dlatego mogą one wywoływać silne reakcje u osób wrażliwych. Dodatkowo, niektóre konserwanty i wzmacniacze smaku mogą zwiększać jej wydzielanie w organizmie.
Ryby i owoce morza
Zwłaszcza długo przechowywane lub przetworzone. Ryby, które nie są przechowywane w odpowiedniej temperaturze, mogą zawierać wysokie stężenie histaminy ze względu na działalność bakterii. Szczególnie problematyczne mogą być tuńczyk, makrela, sardynki i anchois, które często powodują reakcje nietolerancji.
Niektóre warzywa
Pomidory, bakłażany, szpinak, awokado. Choć warzywa są podstawą zdrowej diety, niektóre z nich mogą zawierać znaczną ilość histaminy lub pobudzać jej wydzielanie. Pomidory i bakłażany są szczególnie problematyczne, ponieważ ich spożycie może nasilać objawy nietolerancji, takie jak bóle głowy czy pokrzywka.
Owoce cytrusowe
Pomarańcze, cytryny, mandarynki, grejpfruty. Zawierają substancje, które mogą pobudzać komórki tuczne do uwalniania histaminy, nawet jeśli same nie mają jej wysokiego poziomu. U niektórych osób mogą powodować reakcje skórne, a także nasilać objawy astmy i kataru siennego.
Czekolada i kakao
Zawierają nie tylko histaminę, ale także inne aminy biogenne, takie jak tyramina, które mogą wywoływać migreny. Osoby wrażliwe na histaminę powinny unikać zwłaszcza gorzkiej czekolady i kakao w dużych ilościach. Dodatkowo, czekolada zawiera kofeinę i teobrominę, które mogą wzmacniać objawy nadpobudliwości i problemów ze snem.
Orzechy
Szczególnie orzechy włoskie i nerkowce. Niektóre orzechy mogą zawierać wysokie stężenie histaminy lub pobudzać jej uwalnianie w organizmie. U osób wrażliwych mogą powodować reakcje skórne, swędzenie oraz dolegliwości trawienne.
Zobacz także artykuł: Alergie pokarmowe. Jak je rozpoznać?
Dieta antyhistaminowa – zasady
Dieta antyhistaminowa polega na ograniczeniu produktów bogatych w histaminę oraz wspieraniu metabolizmu tej substancji w organizmie. Odpowiednio zbilansowany jadłospis może znacznie zmniejszyć objawy nietolerancji histaminy i poprawić samopoczucie. Warto skupić się na świeżych, nieprzetworzonych produktach oraz wprowadzić do diety składniki wspomagające aktywność enzymu DAO. Ponadto regularne spożywanie witamin B6 i C może wspierać metabolizm histaminy i przyczyniać się do redukcji objawów nietolerancji.
Źródła:
- Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N.: Nietolerancja histaminy, a dieta współczesnego człowieka, Alerg. Astma Immun. 2021; 26(4): 82-88
- Hrubisko M., Danis R., Huorka M., Wawruch M.: Histamine Intolerance—The More We Know the Less We Know. Nutrients. 2021; 13(7):2228. doi: 10.3390/nu13072228
- NCEŻ, Kowalska-Bąbik J., Dieta antyhistaminowa - czy histamina może szkodzić?, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/dieta-antyhistaminowa-czy-histamina-moze-szkodzic/ [dostęp 14.03.2025]
mgr farm. Szymon Dybalski
Ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 5 lat wykonuje swój zawód mając czynny kontakt z pacjentem, przy czym od 4 lat pełni funkcję specjalisty w dziedzinie farmacji w Aptece Melissa, udzielając pacjentom merytorycznych wideoporad oraz publikując eksperckie artykuły w Strefy Wiedzy. W pracy farmaceuty najbardziej ceni sobie kontakt z pacjentem, możliwość niesienia pomocy oraz rozwiewania wątpliwości dotyczących zamienników leków, dawkowania, realizacji recept i innych nurtujących kwestii związanych z farmakoterapią. Dziedziną, w której się kształci i wciąż poszerza swoją wiedzę jest prawo farmaceutyczne. Czas poza pracą uwielbia spędzać z rodziną, a w wolnych chwilach stawia na aktywność – zazwyczaj wybiera bieganie, wspinaczkę oraz długie spacery z psem, dzięki któremu zainteresował się tematem zwierzęcej behawiorystyki.
Powiązane kategorie produktowe
