Tężec. Co trzeba wiedzieć o tej chorobie zakaźnej?

Co wywołuje tężec?

Chorobę wywołuje laseczka tężca (Clostridum tetani) – beztlenowa bakteria, która w sprzyjających warunkach rozmnaża się i wytwarza toksynę uszkadzającą układ nerwowy. Do zakażenia dochodzi na skutek zabrudzenia rany na skutek kontaktu z ziemią, w której występują zarodniki tężca.

Bakteria dostaje się do ziemi wraz z odchodami zwierząt, których układ pokarmowy stanowi rezerwuar laseczki tężca.

Tężec – jak się objawia?

W miejscu zakażenia dochodzi do produkcji szkodliwych substancji, które działają toksycznie na układ nerwowy. W konsekwencji aktywności tetanospasminy pojawia się nadmierne pobudzenie neuronów ruchowych, zaś tetanolizyna przyczynia się do miejscowej martwicy tkanek.

Objawy choroby mogą różnić się w zależności od tego, jaką postać kliniczną przyjmie tężec.

Tężec uogólniony

Ta postać choroby – w początkowej fazie – daje takie symptomy jak np. zaburzenia czucia zranionej okolicy, bóle głowy, wzmożone napięcie różnych grup mięśniowych. Po jakimś czasie dochodzi do wzmożonego napięcia mięśni żuchwy, a w konsekwencji – do szczękościsku.

Okresowo może dochodzić do napadów wzmożonego napięcia i drgawek. Występujące prężenia mają różne stopnie nasilenia – nierzadko powodują spory ból. Niekiedy może dojść nawet do złamania kompresyjnego kręgów.

Do objawów ze strony układu nerwowego mogą dołączyć objawy ogólne, tj. nadmierne pocenie się, gorączka, podwyższone ciśnienie tętnicze, szybka akcja serca. U niektórych osób pojawiają się duszności, bezdech, a nawet utrata świadomości.

Tężec miejscowy

Dla tężca miejscowego typowe jest wzmożone napięcie mięśni, które utrzymuje się przez kilka tygodni. Napięciu podlegają te mięśnie, które znajdują się w okolicy zranienia. Objawowy temu mogą towarzyszyć lekkie i trwające dość krótko prężenia.

Klasyczny napad tężcowy

Stan ten objawia się silnym napięciem mięśni w okolicy tułowia i karku. Cechą charakterystyczną są też zaciśnięte zęby.

Prężenia obejmują zwykle wiele grup mięśniowych i są bardzo bolesne. Często dotyczą mięśni oddechowych, w efekcie czego osoba chora dusi się. Niekiedy może dochodzi do złamań kompresyjnych kręgów.

Napady są krótkie, ale z czasem mogą przybierać na sile i częstotliwości.

Na czym polega leczenia tężca?

Leczenie tężca polega na zneutralizowaniu działającej toksyny poprzez podawanie odpowiednio dobranej antytoksyny. Antybiotykoterapia ma mniejsze znaczenie – stosowana jest jako leczenie pomocnicze. Koniecznością jest także dokładne oczyszczenie rany, które polega na usunięciu martwych tkanek.

Warto podkreślić, że pacjent najczęściej wymaga hospitalizacji – na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Zapobieganie tężcowi – czy jest to możliwe?

Tężec jest rzadko występującą chorobą, co zawdzięcza się obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Powszechnie uważa się, że to właśnie one są jedynym skutecznym sposobem zapobiegania rozwojowi tego schorzenia.

Szczepienia ochronne przeciw tężcowi zostały wpisane w kalendarz szczepień już w 1961 roku. Obecnie szczepionkę podaje się dzieciom i młodzieży do 19. roku życia. Jest to szczepionka skojarzona, która zmniejsza ryzyko zachorowania nie tylko na tężec, ale również błonicę i krztusiec.

Jeżeli osoba dorosła nie była szczepiona w dzieciństwa, powinna przyjąć szczepionkę – składającą się z trzech dawek.

O skuteczności szczepienia mogą świadczyć statystyki. Rocznie pojawia się kilkanaście zgłoszeń zachorowania na tężec – głównie wśród osób powyżej 60. roku życia.