Rodzaje wkładek domacicznych, przeciwwskazania, zakładanie i działanie wkładek

Jak działa wkładka domaciczna? Wkładki domaciczne - rodzaje

Odpowiadając na pytanie o to, jak działa wkładka domaciczna, nie sposób pominąć kwestii jej rodzajów. Tak, jak zostało to wspomniane powyżej - wyróżniamy wkładki miedziane oraz hormonalne, natomiast oba typy mają postać niewielkiego przedmiotu wykonanego z tworzywa sztucznego, w kształcie litery T, z cienkim sznureczkiem wystającym z „nóżki” - czyli najdłuższego ramienia wkładki. To, jak działają, uzależnione jest od substancji aktywnej zawartej we wkładce:

• wkładka miedziana (spirala miedziana), jak sama nazwa wskazuje, zawiera w sobie jony miedzi. Po umieszczeniu jej w jamie macicy jony te są stopniowo uwalniane, co powoduje powstanie kontrolowanego, miejscowego stanu zapalnego. Pojawia się obrzęk, a śluzówka macicy staje się przekrwiona, co nie stanowi dobrego środowiska do zagnieżdżenia się zarodka. Oprócz tego substancje uwalniane z wkładki miedzianej zagęszczają śluz w szyjce macicy, co jednocześnie utrudnia ruch plemnikom;
• wkładka hormonalna (spirala hormonalna) zawiera (i stopniowo uwalnia) progestagen - hormon powodujący zmiany w śluzówce macicy i sprawiający, że pozostaje ona zbyt cienka, by doszło do rozwoju ciąży i do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Podobnie jak wkładka miedziana, wpływa również na zagęszczenie śluzu w szyjce macicy.

Wkładki domaciczne miedziane można stosować bez przerwy przez około 5 do 10 lat (przy jednoczesnych, corocznych kontrolach u ginekologa), natomiast wkładki hormonalne pozostają w macicy od 3 do 5 lat (w zależności od technologii producenta). Do niedawna na rynku dostępne były również wkładki domaciczne obojętne - z tworzywa sztucznego, bez żadnej substancji czynnej, jednak co do zasady zaprzestano ich stosowania, ponieważ ta metoda antykoncepcji nie była dość skuteczna.

Przeciwwskazania i wskazania do wkładki hormonalnej

Kiedy u kobiety nie można zastosować antykoncepcji w postaci wkładki domacicznej? Przeciwwskazania obejmują przede wszystkim:

• podejrzenie ciąży lub ciążę;
• choroby nowotworowe w obrębie macicy, niezdiagnozowane guzy, choroby wątroby, a także - w przypadku wkładki hormonalnej, w niektórych przypadkach - zakrzepica, kłopoty z żylakami, predyspozycje genetyczne do chorób krążenia; 
• endometrioza i inne schorzenia wywołujące stany zapalne w jamie macicy;
• macica o nietypowym kształcie, z przegrodą, dwurożna (założenie wkładki mogłoby w tym przypadku doprowadzić do perforacji ściany macicy lub innych powikłań);
• alergia na miedź (w przypadku wkładki miedzianej); 
• mięśniaki macicy, niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych;
• okres 6 tygodni od porodu siłami natury oraz 6 miesięcy od porodu drogą cięcia cesarskiego;
• nowotwory lub podejrzenie nowotworu piersi;
• nieleczone, nieustabilizowane choroby: cukrzyca, nadciśnienie, zespół metaboliczny i inne.

Wskazania do wkładki antykoncepcyjnej to z kolei przede wszystkim niemożność stosowania innych metod antykoncepcyjnych lub pojawienie się skutków ubocznych znacząco utrudniających lub uniemożliwiających z innych sposobów zapobiegania ciąży. Wśród nich wyróżnić można między innymi uczulenie na lateks, problemy z krążeniem (można wówczas rozważyć założenie wkładki miedzianej) oraz nieustępujące skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej w formie doustnej - w takich sytuacjach wkładka domaciczna może być najlepszym rozwiązaniem.

Wkładka wewnątrzmaciczna - wady i zalety

Wśród zalet wkładki antykoncepcyjnej można przede wszystkim wymienić cechę wspomnianą już we wstępie do tego tekstu, a mianowicie brak konieczności dbania o przyjmowanie tabletek, zakładanie prezerwatyw czy wymianę krążków dopochwowych. Kobieta nie musi więc skupiać się na zapobieganiu ciąży oraz na okolicznościach sprzyjających utrzymaniu ciągłości ochrony przed niepożądanym zapłodnieniem. Oprócz tego skuteczność wkładek hormonalnych szacuje się na ponad 99% ochrony (nieco wyższe wskaźniki skuteczności wykazują wkładki hormonalne). Warto wiedzieć, że zarówno wersja hormonalna, jak i spirala miedziana mogą być zakładane u kobiet, które jeszcze nie rodziły (wbrew powszechnie panującemu mitowi, że wkładki aplikuje się jedynie u kobiet posiadających już dzieci).

Wady wkładki antykoncepcyjnej to z kolei dość wysoki, jednorazowy koszt (od kilkudziesięciu do nawet ponad tysiąca złotych - zależy to od rodzaju spirali i jej producenta). Oprócz tego niektóre pacjentki skarżą się na zwiększoną intensywność i dolegliwości bólowe podczas krwawień miesiączkowych (dotyczy to głównie wkładek miedzianych). Dodatkowo niewielkiej liczbie osób przeszkadza wyczuwalny w pochwie sznureczek wystający przez szyjkę macicy - jednak tak naprawdę nie powinien on przeszkadzać w codziennym życiu czy podczas stosunków seksualnych, podobnie jak sama wkładka domaciczna.

Jak przebiega zakładanie i wyjmowanie wkładki domacicznej?

Zakładanie wkładki domacicznej trwa dosłownie kilka minut i jest procedurą refundowaną w ramach NFZ. Odbywa się w gabinecie ginekologicznym, na fotelu. Lekarz zakłada do pochwy wziernik, a następnie - za pomocą specjalnej prowadnicy (aplikatora) wsuwa wkładkę ze złożonymi ramionami poprzez szyjkę, aż do macicy, gdzie ta zostaje rozłożona. Następnie lekarz wysuwa z pochwy aplikator i zdejmuje wziernik. Zabieg zwykle odbywa się w znieczuleniu miejscowym (szyjka macicy zostaje posmarowana lub spryskana preparatem znieczulającym), choć osoby bardziej wrażliwe na ból mogą wykonać go w znieczuleniu ogólnym. Większość kobiet przyznaje, że zakładanie wkładki sprawiło im dyskomfort, a niektóre z nich odczuwają ból - wszystko zależy od indywidualnych uwarunkowań organizmu. W razie jakichkolwiek obaw co do zakładania wkładki domacicznej warto skonsultować się z lekarzem, który będzie wykonywał tę procedurę.

Wyjmowanie wkładki domacicznej odbywa się z kolei poprzez pociągnięcie przez lekarza cienkiego sznureczka, wystającego z szyjki macicy (mimo, iż może on być wyczuwalny dla kobiety, w żadnym razie nie powinno się wykonywać tej procedury samodzielnie).

Źródła:
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej;
prof. Dr n. med. V. Skrzypulec-Plinta, Wkładka antykoncepcyjna [w:] Medycyna Praktyczna, 10.07.2012
L. Pawelczyk, Antykoncepcja hormonalna a wybrane choroby układowe [w:] Borgis - Nowa Medycyna 6/1999
T. D. Shipp, B. Bromley, Problemy dotyczące wkładek wewnątrzmacicznych: ocena za pomocą ultrasonografii [w:] Ginekologia po Dyplomie, 02/2017