Przyczyny, objawy i leczenie mięśniaków macicy

Czym są i jakie wyróżniamy rodzaje mięśniaków macicy?

Tak, jak zostało to już wspomniane, mięśniaki macicy są łagodnymi postaciami nowotworu, występującymi u kobiet - najczęściej w wieku rozrodczym i podeszłym. Zbudowane są gładkich komórek mięśniowych macicy i przybierają najczęściej kulisty kształt o zwartej budowie. Mogą osiągać rozmiary od ziarna grochu do - w przypadku braku interwencji i badań kontrolnych - kuli o średnicy większej niż sama macica! Zazwyczaj występują mnogo - oznacza to, że w badaniach diagnozuje się często skupisko mięśniaków, a nie pojedynczą zmianę. Nie rozprzestrzeniają się na inne struktury układu rozrodczego i organizmu, nie tworzą również przerzutów.

Rodzaje mięśniaków macicy różnicuje się ze względu na ich lokalizację. Wyróżniamy więc mięśniaki śródścienne, umiejscowione na środku ściany macicy, mięśniaki podśluzówkowe, które - jak sama nazwa wskazuje - rosną pod błoną śluzową wyściełającą macicę (czyli pod endometrium), a także mięśniaki podsurowicówkowe - znajdujące się na zewnątrz macicy, pod błoną surowiczą (określaną również jako perimetrium).

Przyczyny powstawania mięśniaków macicy

Przyczyny mięśniaków macicy nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że istnieją cechy osobnicze i okoliczności modyfikowalne, które predestynują niektóre osoby do rozwoju tych łagodnych nowotworów. Wśród pośrednich przyczyn mięśniaków macicy można więc wyróżnić takie czynniki, jak:

• genetyczne występowanie mięśniaków (córka, u której matki rozpoznano mięśniaki ma większe szanse na pojawienie się tych zmian również u niej);
• wiek - pojawienie się mięśniaków macicy najczęściej diagnozuje się u kobiet w wieku okołomenopauzalnym;
• określone okoliczności wystąpienia miesiączki - mięśniaki cześciej pojawiają się u kobiet, które wcześnie rozpoczęły miesiączkowanie i zakończyły je późno;
• otyłość, dieta bogata w czerwone mięso i przetworzone produkty;
• palenie papierosów, picie alkoholu, nadużywanie kofeiny; 
• nadciśnienie tętnicze - zwłaszcza nieuregulowane, niepoddawane leczeniu.

Co ważne, zdefiniowano również czynniki, które zmniejszają prawdopodobieństwo powstania mięśniaków macicy u kobiet. Są nimi: wielorództwo, zajście w pierwszą ciążę i urodzenie przed 25 rokiem życia, a także stosowanie antykoncepcji hormonalnej.

Objawy mięśniaków macicy - kiedy zgłosić się do lekarza?

Niestety, objawy mięśniaków macicy bardzo często są bagatelizowane lub… w ogóle nie występują. Mięśniaki rosnące wolno, których liczba nie jest duża, mogą w ogóle nie dawać żadnych symptomów przez długi czas (właśnie dlatego tak ważne są coroczne kontrole ginekologiczne w celu przeprowadzenia podstawowych badań i wdrażania profilaktyki - nie tylko infekcji intymnych, ale przede wszystkim nowotworów). Do najczęstszych objawów mięśniaków macicy, które da się zaobserwować i powinny skłonić kobietę do wizyty u ginekologa (lub przynajmniej u lekarza rodzinnego), należą:

• objawy związane z niedokrwistością, powodowaną przez duży upływ krwi w miesiącu za sprawą nie tylko obfitych okresów, ale również krwawień śródmiesięcznych. Symptomy, jakie mogą wówczas wystąpić to bladość skóry, szybka męczliwość, omdlenia, przyspieszona akcja serca;
• objawy związane z płodnością - niemożność zajścia w ciążę lub niemożność jej donoszenia (ze względu na niedostateczną ilość miejsca w macicy, zajmowanej w części przez wzrastające mięśniaki);
• objawy związane z uciskiem rosnących mięśniaków na inne struktury w organizmie - końcowy odcinek układu pokarmowego, moczowody, pęcherz moczowy. Chodzi tu przede wszystkim o odczuwany ból, a także trudności z oddawaniem moczu czy stolca.

Żaden objaw z powyższych nie powinien być bagatelizowany. Nie muszą one wcale oznaczać pojawienia się rosnących mięśniaków macicy, natomiast zdecydowanie warto je skontrolować, ponieważ mogą zwiastować inne choroby - takie, jak na przykład endometrioza.

Mięśniaki macicy - diagnostyka

Jak rozpoznaje się mięśniaki macicy? Diagnostyka obejmuje przede wszystkim badanie USG przez pochwę (ultrasonografia przezpochwowa), podczas którego możliwe jest określenie umiejscowienia guzów, a także ich wielkość. Dodatkowo duże mięśniaki będą wyczuwalne w badaniu ręcznym, natomiast mięśniaki tak zwane rodzące się - czyli przedostające się do szyjki macicy - mogą być nawet widoczne w badaniu wziernikowym.

W diagnostyce mięśniaków macicy wykorzystuje się również histeroskopię, czyli zabieg polegający na wprowadzeniu do jamy macicy specjalnej sondy z kamerą (poprzez pochwę i szyjkę macicy), w celu dokładnej oceny stanu jej wnętrza. Zabieg oczywiście wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Oprócz tego (zwłaszcza w celu różnicowania mięśniaków od innych zmian nowotworowych - mięsaków, a także polipów) wykonuje się u pacjentki tomografię komputerową miednicy lub rezonans magnetyczny.

Leczenie farmakologiczne mięśniaków macicy

Sposób leczenia mięśniaków macicy zależy od wielu czynników - w tym od objawów, jakie dają, planów prokreacyjnych kobiety, a także wpływu na stan zdrowia pacjentki. Generalnie mięśniaków, które nie dają żadnych symptomów i nie wpływają na komfort życia, nie leczy się - muszą być jedynie poddawane cyklicznym kontrolom, których regularność ustala lekarz prowadzący.

Co jednak w sytuacji, w której mięśniaki macicy wywołują niepożądane objawy? Leczenie może odbywać się za pomocą środków farmakologicznych - między innymi przeciwbólowych, hormonalnych, ale również antykoncepcyjnych, które wpływają na znaczne spowolnienie lub nawet zahamowanie wzrostu guzów (nie usuwają ich jednak z macicy). Warto jednak pamiętać o tym, że taki rodzaj terapii mięśniaków macicy nie będzie stosowany u kobiet, które planują zajść w ciążę lub mają inne przeciwwskazania do stosowania tego typu leków.

Usuwanie mięśniaków macicy

Dobór metody usuwania mięśniaków macicy uzależniony jest głównie od planów prokreacyjnych pacjentki. Z uwagi na to, że mięśniaki po usunięciu niestety nawracają, jedynym w pełni skutecznym rozwiązaniem tego problemu jest całkowite usunięcie macicy (czasem wraz z przydatkami). Zabieg ten (znany pod nazwą histerektomia) wykonuje się jednak u kobiet, które nie są już w wieku produkcyjnym (weszły w okres menopauzalny) lub tych, które w ogóle nie planują już rodzić dzieci.

Z kolei u pacjentek, które są w wieku produkcyjnym i planują zajście w ciążę, guzy w macicy usuwa się innymi metodami. Wśród nich można wyróżnić metodę laparoskopową, dzięki której możliwe jest wyłuszczenie mięśniaków (określane mianem miomektomii) bez interwencji chirurgicznej. Drugi sposób usuwania mięśniaków to zabieg polegający na zamknięciu naczyń odżywiających guza (embolizacja naczyń) - powoduje to zahamowanie wzrostu mięśniaka.

Należy pamiętać o tym, że wszystkie kobiety po leczeniu lub usunięciu mięśniaków powinny odbywać wizyty kontrolne u ginekologa. Profilaktyka mięśniaków macicy obejmuje bowiem monitorowanie ponownego wzrostu mięśniaków lub pojawienia się innych zmian w obrębie narządów rodnych.