Przeziębienie w czasie laktacji

Przyjmowanie leków w czasie laktacji

Wiele osób uważa, że w okresie laktacji nie wolno przyjmować żadnych leków, a jeżeli już trzeba to należy odstawić dziecko od piersi. Nie jest to prawda, bowiem wiele substancji leczniczych może być bezpiecznie przyjmowana w okresie laktacji: 

• wtedy, kiedy jest to konieczne,
• wtedy, kiedy jest to skonsultowane z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym,
• wtedy, kiedy leki przyjmowane są we właściwych, rekomendowanych dawkach,
• i przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności.

W okresie laktacji bezpiecznie mogą być stosowane wszelkie naturalne metody na walkę z przeziębieniem i grypą takie jak: herbata z cytryną, miód, imbir, domowy sok malinowy, syrop z czosnku czy cebuli. Jeżeli jednak objawy infekcji nie ustępują a wręcz nasilają się konieczna jest wizyta u lekarza, który zbada pacjentkę i zaleci jej skuteczne dla niej i bezpieczne dla dziecka leki. W okresie laktacji bezpiecznie mogą być przyjmowane leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: 

• Paracetamol jest preferowanym lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym w okresie laktacji. Zaliczany jest on leków najbezpieczniejszych w czasie laktacji (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a) i jest uznawany za zgodny/kompatybilny z karmieniem piersią, którego stosowanie stanowi niewielkie ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. Paracetamol przy podaniu doustnym przenika do mleka mamy w bardzo małych ilościach, które nie stanowią zagrożenia dla dziecka karmionego piersią. Co więcej paracetamol nie wpływa na proces laktacji.
• Ibuprofen oprócz działania przeciwgorączkowego i przeciwbólowego wykazuje także działanie przeciwzapalne. Podobnie jak paracetamol zaliczany jest do kategorii L1 - leków najbezpieczniejszych w czasie laktacji (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a) i uznawany jest za kompatybilny z karmieniem piersią. Wg dostępnych danych ibuprofen nie wpływa na proces laktacji. Ibuprofen może przenikać do mleka mamy. Niemniej jednak wykazano, że ilości ibuprofenu, jakie mogą przenikać do mleka są niskie i uznaje się, że są zbyt małe, aby mogły być szkodliwe dla dziecka. Dotychczas nie zarejestrowano niekorzystnego wpływu ibuprofenu, przyjmowanego przez mamę, na zdrowie dziecka. W związku z tym uważa się, że stosowanie ibuprofenu w czasie karmienia piersią jest bezpieczne.
• Kwas acetylosalicylowy podobnie jak ibuprofen wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Zaliczany jest do kategorii L2 - leków bezpiecznych w czasie laktacji (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Światowa Organizacja Zdrowia określa kwas acetylosalicylowy za zgodny z karmieniem piersią, przy stosowaniu jednorazowym/doraźnym. Kwas acetylosalicylowy w organizmie ulega szybkiej hydrolizie do kwasu salicylowego. I ten kwas może przenikać do pokarmu kobiecego. Wykazano, że ilość tego związku obecna w mleku mamy zależy od ilości kwasu acetylosalicylowego przyjętego przez mamę oraz od tego, czy mama stosuje lek jednorazowo czy przez dłuższy czas. Dotychczas u dzieci karmionych piersią, których mamy przyjmowały kwas acetylosalicylowy zarejestrowano kwasicę metaboliczną, trombocytopenię, gorączkę, brak apetytu, wybroczyny  i hemolizę krwinek, która wystąpiła u dziecka ze stwierdzonym niedoborem G-6-PD. Przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego u dzieci w trakcie infekcji wirusowej, zwiększa ryzyko wystąpienia Zespołu Ray’a. Fakt ten dotyczy podawania kwasu acetylosalicylowego bezpośrednio dzieciom. Nie ma dokładnych danych o ewentualnym wywoływaniu tego schorzenia w przypadku stosowania kwasu acetylosalicylowego przez mamę karmiącą. Niemniej jednak należy o tym pamiętać i należy ograniczyć przyjmowanie tego leku przez mamę karmiącą do minimum, najlepiej po konsultacji z lekarzem. Przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego powinno być zsynchronizowane z karmieniem piersią - lek należy przyjmować bezpośrednio po karmieniu piersią przed najdłuższą przerwą. Najwięcej leku przenika do mleka mamy w momencie, kiedy osiąga on maksymalne stężenie w surowicy matki. Wówczas należy ograniczyć przystawianie dziecka do piersi. W przypadku kwasu acetylosalicylowego należy ograniczyć przystawianie dziecka do piersi w czasie od 1 do 2 godzin po przyjęcia leku. 
• Metamizol działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i spazmolitycznie. W organizmie ulega metabolizmowi do aktywnych metabolitów, które długo utrzymują się w organizmie. Metamizol zaliczany jest do kategorii L4 - leków potencjalnie niebezpiecznych w czasie laktacji (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Z kolei e-lactancja.org określa metamizol jako umiarkowanie bezpieczny, którego stosowanie niesie małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. Dotychczas nie wykazano, aby metamizol wpływał na proces laktacji. Natomiast metamizol i jego metabolity mogą przenikać do mleka mamy. Dotychczas zarejestrowano przypadek sinicy u dziecka karmionego piersią, którego mama przyjmowała metamizol. W związku z ograniczonymi danymi na temat bezpieczeństwa stosowania metamizolu w okresie laktacji należy ograniczyć stosowanie tego związku w tym okresie.

Ból gardła w czasie laktacji

W przypadku bólu gardła, kobieta karmiąca może stosować leki działające miejscowo w postaci tabletek lub pastylek do ssania, aerozoli do stosowania do jamy ustnej lub płynów do płukania gardła.

Do bezpiecznych leków na ból gardła stosowanych w okresie laktacji należą między innymi:

• Beznydamina o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym, przeciwobrzękowym, miejscowo znieczulającym i antyseptycznym. Uznawana jest ona za związek zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie niewielkie ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. 
• Flurbiprofen o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. Flurbiprofen zaliczany jest do leków L2 – leków bezpiecznych w czasie karmienia piersią (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Ponadto określany jest on jako lek kompatybilny/zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji (wg e-lactancia.org).
• Chlorheksydyna podobnie jak benzydamina i flurbiprofen, stosowana miejscowo określana jest jako zgodna z karmieniem piersią i może być bezpiecznie stosowana w okresie laktacji. 
• Lidokaina wykazuje działanie miejscowo znieczulające i może być miejscowo stosowana w czasie laktacji.

W okresie laktacji można również bezpiecznie stosować tabletki lub pastylki do ssania zawierające np. Liść tymianku, Liść podbiału, Porost islandzki czy Propolis.

Gdy w okresie laktacji pojawia się katar...

W przypadku kataru w okresie laktacji można płukać nos solą fizjologiczną lub roztworem soli morskiej. W przypadku bardzo uciążliwego kataru i zapchanego nosa można doraźnie zastosować leki zmniejszające obrzęk nosa i ilość wydzieliny zawierające oksymetazolinę lub ksylometazolinę. Ich krótką charakterystykę znajdziesz poniżej:

• Oksymetazolina stosowana miejscowo zwęża naczynia krwionośne i zmniejsza przekrwienie błon śluzowych, hamuje nadmierne wydzielanie oraz ułatwia oddychanie przez nos. Co istotne oksymetazolina podawana donosowo nie wykazuje działania ogólnoustrojowego i mało prawdopodobne jest, aby przenikała ona do pokarmu kobiecego w znacznych ilościach. Niestety nie ma dokładnych danych na ten temat. Oksymetazolina uznawana jest za kompatybilną z karmieniem piersią, której stosowanie nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji (e-lactancia.org). Może być stosowana w czasie karmienia piersią doraźnie.
• Ksylometazolina wykazuje podobne działanie jak oksymetazolina. Ksylometazolina po podaniu miejscowym w niewielkim stopniu przenika do krążenia ogólnego w związku z tym mało prawdopodobne jest, aby przenikała do mleka mamy w ilościach niebezpiecznych dla dziecka. Uznawana jest za kompatybilną z karmieniem piersią, której stosowanie nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji (e-lactancia.org). Może być stosowana w czasie karmienia piersią doraźnie.
• Pseudoefedryna jest składnikiem wielu leków złożonych stosowanych w celu łagodzenia objawów przeziębienia, w zapaleniach dróg oddechowych, zatok, oskrzeli, dychawicy oskrzelowej czy nieżycie nosa. W okresie laktacji nie zaleca się stosowania pseudoefedryny ze względu na działanie hamujące laktację. 

Kaszel podczas karmienia piersią

W przypadku kaszlu mama karmiąca może stosować syropy zawierające surowce roślinne np.: syrp prawoślazowy lub syrop z babki lancetowatej. Ponadto, najlepiej po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą może przyjmować leki przeciwkaszlowe lub wykrztuśne w zależności od rodzaju kaszlu.  W przypadku kaszlu suchego, kobieta w czasie laktacji może przyjmować leki zawierające dekstrometorfan. Natomiast powinna unikać stosowania leków zawierających kodeinę. W przypadku kaszlu mokrego, kobieta w okresie karmienia piersią może przyjmować:

• Dekstrometorfan uznawany jest za preferowany lek przeciwkaszlowy (zamiast kodeiny lub innych leków) w okresie karmienia piersią. Zaliczany jest do kategorii L3 – leków prawdopodobnie bezpiecznych (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Co więcej dekstrometrofan określany jest jako zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka i dla procesu laktacji (e-lactancia.org). Dotychczas nie zaobserwowano ani nie zanotowano występowania działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią. Ze względu na ograniczone informacje należy ograniczyć się stosowanie tego związku tylko i wyłącznie do stosowania doraźnego. Po przyjęciu tego leku przez mamę karmiącą należy obserwować dziecko i w przypadku zauważenia niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem. Warto także zsynchronizować czas przyjmowania tego leku z karmieniem piersią. Lek należy przyjmować bezpośrednio po karmieniu, przed najdłuższą przerwą. Z kolejnym przystawieniem dziecka do piersi należy wstrzymać się ponad 2 godziny. 
• Acetylocysteina działa sekretolitycznie i sekretomotorycznie. Określana jest jako substancja kompatybilna z karmieniem piersią, której stosowanie wiąże się z niewielkim ryzykiem dla dziecka karmionego piersią i na proces laktacji (e-lactancia.org). 
• Bromheksyna podobnie jak acetylocysteina określana jest jako kompatybilna z karmieniem piersią, której stosowanie nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. 

O tym warto pamiętać!

Leki stosowane w okresie laktacji mogą w mniejszym lub większym stopniu przenikać do pokarmu kobiecego i wraz z nim dostawać się do organizmu dziecka i powodować działania niepożądane. W większości przypadków, działań tych nie ma lub są one łagodne, ale czasem mogą być poważne. Dlatego też, stosując leki w okresie laktacji, należy zastosować się do pewnych zasad, które sprawią, że ryzyko wystąpienia działań niepożądanych będzie mniejsze.

Zasady bezpiecznego stosowania leków w okresie laktacji:

1. Stosowanie leków w okresie laktacji należy ograniczyć do minimum;
2. Przed zastosowaniem jakiekolwiek leku w okresie laktacji należy skonsultować się z lekarzem, farmaceutą lub z doradcą laktacyjnym;
3. Należy wybierać leki dobrze znane, których ewentualne działanie na organizm dziecka jest udokumentowane;
4. Należy wybierać leki, które stosowane są również u dzieci;
5. Należy wybierać leki jednoskładnikowe w niewielkim stopniu przenikające do pokarmu kobiecego, nie w maksymalnej dawce;
6. Należy, jeżeli tylko jest to możliwe, wybierać leki podawane miejscowo;
7. Należy obserwować dziecko;
8. Należy zsynchronizować przyjmowanie leku z karmieniem piersią. Lek należy przyjmować bezpośrednio po karmieniu, przed najdłuższą przerwą nocną lub południową. 

Podsumowując, przeziębiona mama karmiąca może przyjmować różne leki wtedy, kiedy jest to konieczne, kiedy jest to skonsultowane z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym, we właściwych, rekomendowanych dawkach i przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności.

Literatura:

1. Hale’s Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, Springer Co. 2019

2. Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, H.E. Rowe, Springer Co. 2016

3. Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Wolters Kluwer, 2017

4. Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Lippincott Williams and Wilkins, 2014

5. Drugs During Pregnancy and Lactation, C. Schaefer et al., Academic Press Inc, 2014

6. Leki w ciąży i laktacji, Frieske K. Et al., MedPharm Polska, 2014

7. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Medycyna Praktyczna, Kraków 2012

i w następujących publikacjach:

1. The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk, AAP, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-78

2. The Transfer of Drugs and Therapeutics Into Human. Breast Milk: An Update on Selected Topics. Pediatrics, 2013, 132(3), e796-e809

3. Breastfeeding and maternal medication. Recommendations for Drugs in the Eleventh WHO Model List of Essential Drugs, World Health Organizations, Genewa, 2002