Ból i podrażnione brodawki przy karmieniu piersią – co robić?

Karmienie piersią – dlaczego warto karmić piersią?

Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia noworodków, niemowląt i małych dzieci. Pokarm kobiecy dostarcza dziecku wszystkich niezbędnych składników odżywczych, ma doskonały skład, który jest dopasowany do potrzeb danego dziecka. Dodatkowo mleko mamy wpływa korzystnie na zdrowie dziecka – zarówno w momencie karmienie piersią jak i w przyszłych latach jego życia oraz wpływa korzystnie na stan i zdrowie mamy – zarówno w momencie karmienia piersią jak i w kolejnych, nawet odległych latach jej życia. Co więcej karmienie piersią jest ekonomiczne i ekologiczne. I ze względu na te powody zdecydowanie warto karmić piersią jak najdłużej.

Jak długo należy karmić piersią?

Ze względu na wyjątkowy skład mleka kobiecego jak również ze względu na korzystne oddziaływanie karmienia piersią na zdrowie dziecka, mamy i całego społeczeństwa warto karmić piersią jak najdłużej. Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP), Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hematologii i Żywienia Dzieci (ESPAGHAN) jak również polskiego Ministerstwa Zdrowia i polskich ekspertów karmienie piersią stanowi złoty standard żywienia noworodków, niemowląt i małych dzieci. W związku z tym eksperci rekomendują wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka a następnie rozszerzanie diety dziecka wraz z kontynuowaniem karmienia piersią tak długo jak mama i dziecko sobie życzą.

Czy polskie dzieci rzeczywiście karmione są piersią zgodnie z wytycznymi?

W Polsce, jak wynika ze statystyk, zbyt mało dzieci karmionych jest piersią w sposób wyłączny. O ile jeszcze bezpośrednio po porodzie ok 98% dzieci karmionych jest w ten sposób, o tyle wraz z upływem czasu odsetek dzieci wyłącznie karmionych piersią maleje. I w 6 miesiącu życia dziecka, czyli w tym okresie, do którego jeszcze zalecane jest wyłączne karmienie piersią, tylko 10% polskich dzieci jest tak karmionych.

Dlaczego tak mało dzieci karmionych jest piersią?

Niestety w Polsce zbyt mało dzieci jest karmionych wyłącznie piersią. Jak podają statystyki w 6-tym miesiącu życia tylko co 10-te polskie niemowlę jest tak karmione. Powodów zbyt szybkiej rezygnacji z karmienia piersią i zbyt wczesnego wprowadzania mieszanki mlekozastępczej jest bardzo dużo. Młode mamy jako powody rezygnacji z karmienia piersią wskazują między innymi na:

• trudności w przystawianiu dziecka do piersi
• podrażnione i bolesne brodawki
• ból i choroby piersi (zapalenie piersi, zatkany kanalik, ropień piersi itp.)
• niedobór pokarmu
• wątpliwości dotyczące karmienia piersią
• chorobę i konieczność przyjmowania leków
• brak wsparcia
• konieczność powrotu do pracy
• problem z dostępem do specjalisty

Ból i podrażnienie brodawek

Jednym z częstszych problemów i trudności, z jakimi spotyka się młoda mama karmiąca piersią jest podrażnienie brodawek. Czasem podrażnienie brodawek jest tak duże, że tworzą się rany i pojawia się ból. Czasem ból jest tak silny, że uniemożliwia karmienie piersią. Dodatkowo w naszym społeczeństwie krąży przekonanie, że karmienie piersią musi boleć. A tak nie jest. Owszem przejściowy ból i dyskomfort w pierwszych momentach karmienia piersią w pierwszych dniach i tygodniach laktacji może rzeczywiście się pojawiać. Niemniej jednak nie powinien się on utrzymywać przez dłuższy czas, nie powinien trwać przez cały akt karmienia i nie powinien pojawiać się pomiędzy karmieniami. Jeżeli tak jest wtedy należy właściwie zareagować i udać się do Certyfikowanego Doradcy Laktacyjnego.

Jakie mogą być przyczyny bólu piersi, podrażnienia i ran brodawek podczas karmienia piersią?

Powodów i przyczyn bólu piersi, podrażnienia i ran brodawek w czasie karmienia piersią może być sporo. Do najczęstszych należą:

• ból fizjologiczny
• uszkodzenia brodawek
• choroby piersi

Ból fizjologiczny piersi i brodawek podczas karmienia piersią

W pierwszych dniach po porodzie, w początkach karmienia piersią może pojawiać się dyskomfort, podrażnienie brodawek oraz ból piersi. Zazwyczaj występuje on w pierwszych sekundach przystawiania dziecka do piersi – i utrzymuje się ok 2-3 tygodnie. Taki ból fizjologiczny może być spowodowany zmianami hormonalnymi, występującymi po porodzie jak również przystosowywaniem się naskórka brodawki do częstego i intensywnego ssania jej przez dziecko. Wraz z upływem czasu i wraz z przystosowywaniem się brodawki do karmienia piersią ten ból staje się mniejszy i znika.

Niestety czasem ból w pierwszych dniach i tygodniach laktacji spowodowany jest nie tylko i wyłącznie fizjologią, ale również nieprawidłowym sposobem przystawiania dziecka do piersi. Nieskorygowanie nieprawidłowego przystawiania dziecka do piersi może prowadzić do pogłębiania się podrażnienia brodawek i ich uszkodzenia mechanicznego. Aby tak się nie stało, warto aby w pierwszych dniach laktacji akt karmienia obejrzał Certyfikowany Doradca Laktacyjny.

Uszkodzenia brodawek

Bardzo często, szczególnie w pierwszych dniach i tygodniach karmienia piersią dochodzi do podrażnienia i uszkodzenia brodawek. Ale uszkodzenia takie mogą pojawiać się także w kolejnych etapach laktacji i mogą być spowodowane:

• nieprawidłową techniką przystawiania dziecka do piersi
• nieprawidłową budową anatomiczną jamy ustnej dziecka – np. za krótkim wędzidełkiem
• zaburzeniami neurologicznymi dziecka
• zbyt długim i intensywnym stosowaniem laktatora
• nieprawidłowym odłączaniem dziecka od piersi
• niecierpliwością dziecka w trakcie karmienia – zagryzaniem, szczypaniem, kręceniem itp.

Każde uszkodzenie brodawki piersiowej podczas laktacji należy skonsultować się z Certyfikowanym Doradcą Laktacyjnym.

Choroby piersi

Ból piersi i brodawek w czasie laktacji może być spowodowany chorobami piersi takimi jak:

• zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze
• egzema
• zatkany kanalik
• zapalenie piersi
• ropień piersi
• D-MER
• Objaw Raynauda
• Blednięcie brodawek

Każdy ból piersi pojawiający się w okresie laktacji powinien być skonsultowany z Certyfikowanym Doradcą Laktacyjnym.

Pierwsza pomoc przy podrażnieniu brodawek i bólu piersi w okresie laktacji

• Przy każdym podrażnieniu/uszkodzeniu brodawek i pojawiającym się bólu piersi w okresie laktacji należy skonsultować się z Certyfikowanym Doradcą Laktacyjnym
• Doradca laktacyjny oceni technikę przystawiania dziecka do piersi i w razie potrzeby skoryguje ją i pomoże nabrać prawidłowych nawyków karmienia piersią dziecka
• Czasem konieczne może być podcięcie wędzidełka, konsultacja z neurologopedą i/lub rehabilitacja ssania
• Pomocne przy bolących i bardzo wrażliwych brodawkach może być:
  • odciąganie niewielkiej ilości pokarmu z piersi – aby stała się ona bardziej miękka, co ułatwia przystawienie dziecka do piersi i wypływ pokarmu
  • rozpoczynanie karmienia piersią od piersi, która mniej boli
  • stosowanie ciepłych okładów
  • noszenie nakładek ochronnych – tzw. muszli
  • używanie kapturków sylikonowych – tylko wtedy, kiedy jest to skonsultowane z Certyfikowanym Doradcą Laktacyjnym
  • stosowanie opatrunków żelowych
  • używanie laktatorów – tylko wtedy, kiedy jest to skonsultowane z Certyfikowanym Doradcą Laktacyjnym
  • przemywanie ran
  • wietrzenie ran
  • smarowanie brodawek pokarmem o stosowanie maści i kremów

Maści i kremy z apteki przeznaczone do pielęgnacji brodawek

Pomocne w przypadku podrażnionych i bolesnych brodawek mogą być maści i kremy dostępne w aptece. Na rynku dostępnych jest wiele produktów dedykowanych właśnie mamom karmiącym, przeznaczonych do pielęgnacji brodawek. Zawierają one w swoim składzie różne związki, które łagodzą bolesność, natłuszczają, zwiększają elastyczność oraz odżywiają naskórek brodawek a dodatkowo niejednokrotnie sprzyjają gojeniu się ran. Do takich związków należy między innymi lanolina.

LANOLINA:

• chroni naskórek brodawek przed podrażnieniem i uszkodzeniem
• łagodzi podrażnienia i ból brodawek
• zapobiega pękaniu skóry
• pielęgnuje, wygładza i natłuszcza brodawki
• zmiękcza naskórek
• zmniejsza szorstkość skóry

Lanolina występuje między innymi w:

• ALPHANOVA SANTE LANOLINA - zawiera tylko lanolinę
• LANSINOH - zawiera tylko lanolinę
• PHARMACERIS M - zawiera tylko lanolinę
• MATERNEA BALSAM – Balsam oprócz lanoliny w swoim składzie zawiera pantenol, bisabolol i masło kakaowe, dzięki temu zabezpiecza brodawki przed pękaniem, koi i zmniejsza ich bolesność oraz przyspiesza procesy regeneracji i działa przeciwzapalnie.
• LINODERM  – Krem zawiera w swoim składzie lanolinę, masło Shea, pantenol, wyciąg z rumianku oraz olej kokosowy i wiesiołkowy dzięki temu łagodzi podrażnienia brodawek, działa nawilżająco i natłuszczająco oraz wspomaga odbudowę naskórka.
• BEPANTHEN MAŚĆ OCHRONNA – zawiera w swoim składzie lanolinę i dekpantenol. Maść nakładana na brodawki łagodzi podrażnienia i uszkodzenia naskórka i dodatkowo sprzyja szybszemu gojeniu się ran.

Na rynku dostępne są też produkty, które w swoim składzie nie zawierają lanoliny, ale również wpływają kojąco na stan brodawek. Do takich produktów zaliczyć można np.; MALTAN, który zawiera w swoim składzie glukozę, a ta działa hamująco na rozwój bakterii i wykazuje działanie przeciwzapalne. Dodatkowo maść wykazuje niewielki efekt znieczulający.

Podsumowując, podrażnienie, bolesność i uszkodzenia brodawek oraz ból piersi może pojawiać się w czasie laktacji. Nie powinno tak być. Dlatego też, przy każdorazowym bólu piersi lub brodawek należy skonsultować się z Certyfikowanym Doradca Laktacyjnym. Przy łagodzeniu podrażnień brodawek pomocne mogą być kremy i maści z apteki, które zmniejszają ból, natłuszczają i nawilżają naskórek brodawek oraz przyspieszają gojenie się ran i tym samym pomagają w karmieniu piersią.

Literatura:
1. Fundacja Promocji Karmienia Piersią https://fpkp.pl
2. Centrum Nauki o Laktacji http://cnol.kobiety.med.pl
3. Nehring-Gugulska M. i in. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
4. Lawrence R.A., Lawrence R.M., Breastfeeding – a guide for the medical profession. Elsevier, 2016
5. Tuszyński K. I in., Zeszyty apteczne – Leki i karmienie piersią. Wydawnictwo Opieka.farm., Kraków, 2019
6. Mohrbacher N., i in. Karmienie piersią – siedem naturalnych praw. Agora, Warszawa, 2018