Przeziębienie i grypa - fakty i mity

Przeziębienie i grypa – co to jest?

Przeziębienie i grypa są infekcjami wirusowymi tzn., że są wywoływane przez wirusy. I to jest ich cechą wspólną. Niemniej jednak warto pamiętać, że są to dwie różne choroby, wywoływane przez różne typy wirusów i dające różnorodne objawy o różnorodnym stopniu nasilenia.

Jakie są objawy?

Objawy przeziębienia i grypy są podobne, niemniej jednak stopień ich nasilenia oraz przebieg choroby są różne. Różnice pomiędzy objawami przeziębienia i grypy przedstawiono w tabeli 1. 

Tabela 1. Objawy przeziębienia i grypy 

Jak rozpoznać?

Aby określić, czy rozwijająca się infekcja jest przeziębieniem czy grypą konieczne jest przenalizowanie wszystkich objawów oraz konsultacja z lekarzem. I tak jeżeli mamy zatkany nos, łagodny ból gardła, uporczywy katar, kichamy, mamy podwyższoną lub niewielką gorączkę a objawy te rozwijały się stopniowo, przez 2-3 ostatnie dni – to można powiedzieć, że jest to przeziębienie. Ale jeżeli rano nic nam nie dolegało, a wieczorem źle się czujemy, jesteśmy osłabieni, nie mamy siły wstać z łóżka a dodatkowo nagle pojawia się wysoka gorączka, bóle mięśniowe i stawowe, katar i kaszel to znaczy, że jest to grypa. I konieczna jest wizyta u lekarza.

"To nic takiego – samo przejdzie!"

Bardzo wielu pacjentów lekceważy objawy przeziębienia i grypy. Mówią: „To nic takiego - samo przejdzie.” „Nie mam czasu chorować, przecież praca, studia, szkoła, dzieci, dom, obowiązki” i zamiast odpocząć, wygrzać się, wyleżeć infekcję, łykają jakieś leki i funkcjonują dalej. Niestety może to być bardzo niebezpieczne. O ile w przypadku przeziębienia, rzadziej dochodzi do poważnych powikłań zagrażających życiu, o tyle w przypadku grypy powikłania są niebezpieczne, mogą zagrażać zdrowiu i nawet życiu pacjenta (tabela 2). Dlatego tak bardzo ważne jest odpowiednie postępowanie pacjenta w przypadku przeziębienia i grypy – czyli zostanie w domu, odpoczynek, właściwa, dobrze zbilansowana dieta, dużo płynów oraz stosowanie różnych preparatów łagodzących objawy przeziębienia. 

Tabela 2. Powikłania po przeziębieniu i grypie 

Czy da się zapobiec?

Najlepszym sposobem zapobiegania grypie są szczepienia. Szczepionka może być podawana przez cały sezon infekcyjny, choć najlepiej podawać ją pomiędzy wrześniem a listopadem. Szczepionka przeciwko grypie może być podawana dzieciom, osobom dorosłym, kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Obecnie szczepienie jest najlepszym sposobem ochrony przed grypą. Ponadto, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na przeziębienie czy grypę należy często myć ręce wodą z mydłem lub środkiem dezynfekującym oraz zasłaniać usta i nos podczas kichania i kasłania, co zmniejsza ryzyko zarażenia innych.

Jak leczyć?

Niestety nie ma jednego uniwersalnego leku na przeziębienie i grypę. Wszystkie dostępne preparaty, czy to pojedyncze czy złożone, łagodzą jedynie objawy infekcji. Niemniej jednak warto wiedzieć, jakie leki można zastosować w przypadku objawów przeziębienia czy grypy.

Ból i gorączka

Ból oraz gorączka bardzo często towarzyszą infekcjom wirusowym. Jest to swojego rodzaju reakcja obronna organizmu. Bowiem podwyższona temperatura ciała może nasilać odpowiedz immunologiczną organizmu oraz może skracać czas trwania choroby. Dlatego też w przypadku stanu podgorączkowego (37°C-38°C) nie należy stosować leków przeciwgorączkowych. Przy wyższej temperaturze podanie takich leków należy rozważyć. 

Do leków obniżających temperaturę zalicza się:

• paracetamol – dostępny w preparatach pojedynczych lub złożonych w połączeniu z Kodeiną, Ibuprofenem lub Kofeiną,

• niesteroidowe Leki Przeciwzapalne (NLPZ) – np.; Ibuprofen, Kwas acetylosalicylowy, Metamizol sodowy, Naproksen.

Przyjmując lub podając leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe należy pamiętać o kilku kwestiach:

• po pierwsze: nie należy stosować/podawać leków przy niewielkim stanie podgorączkowym, chyba, że samopoczucie pacjenta jest złe,

• po drugie: należy bardzo dokładnie sprawdzać skład podawanych leków, aby nie przyjmować kilku leków z tą samą substancją leczniczą. Podanie kilku leków z tą samą substancją leczniczą może prowadzić do przekroczenia dawek terapeutycznych, a tym samym zwiększonego ryzyka działań niepożądanych i zatrucia,

• po trzecie: dawkę stosowanego leku należy dostosować do wagi pacjenta – szczególne znaczenie ma to w przypadku dzieci,

• po czwarte: dzieciom do 12 roku życia nie należy podawać Kwasu acetylosalicylowego.

Ból gardła 

W przypadku bólu gardła można zastosować leki działające miejscowo w postaci tabletek lub pastylek do ssania, aerozoli do stosowania do jamy ustnej czy płynów do płukania gardła. Produkty takie zawierają w swoim składzie różne substancje lecznicze o różnym działaniu między innymi:

• surowce roślinne i surowce pochodzenia naturalnego – np.: Liść szałwii, Liść tymianku, Porost islandzki, Propolis, Laktoferyna czy Karagen. Moją one działanie łagodzące podrażnienia, powlekające, osłaniające a także przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne,

• substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym – np.: Chlorheksydyna, Chlorek cetylopirydynowy, Chlorchinaldol, Benzydamina. Substancje te działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo a także antyseptyczni,

• substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym – np.: Flurbiprofen, Diklofenak, Salicylan choliny, Benzydamina – łagodzą ból i zmniejszają stan zapalny,

• substancje miejscowo znieczulające – np. Lidokaina czy Benzokaina – działają miejscowo znieczulająco i zmniejszają ból.

Katar

W przypadku kataru można zastosować leki, które będą łagodzić dolegliwości, będą zmniejszać obrzęk nosa i ilość wydzieliny. Takie leki występują w postaci kropli, aerozoli lub maści do nosa i mogą zawierać np. Ksylometazolinę, Oksymetazolinę czy Nafazolinę. Leki, zawierające te substancje lecznicze, ze względu na ryzyko działań niepożądanych, mogą być stosowane tylko doraźnie i tylko przez kilka dni. W przypadku kataru można stosować leki w postaci doustnej (tabletki, proszki do sporządzania roztworu) zawierające w swoim składzie np. Pseudoefedrynę czy Fenylefrynę. W łagodzeniu kataru skuteczne mogą być również leki zawierające substancje o działaniu przeciwhistaminowym I generacji - w postaci tabletek lub kropli/aerozoli do nosa np.: Triprolidyna, Dimetinden, Feniramina lub II generacji – w postaci tabletek, syropów np.: Loratadyna, Cetyryzyna, Lewocetyryzyna. 

Czasem, w przypadku kataru, lekarze zapisują glikokortykosteroidy donosowe. Mają one udokumentowane działanie w przypadku alergicznego nieżytu nosa, ale ich stosowanie powinno odbywać się tylko na wyraźne zlecenie lekarza. W leczeniu kataru mogą być także pomocne leki roślinne zawierające w swoim składzie między innymi korzeń goryczki, kwiat bzu czarnego, ziele werbeny. W przypadku kataru konieczne jest jak najczęstsze płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub soli morskiej.

Kaszel 

Jeżeli w przebiegu przeziębienia lub grypy dokucza kaszel można zastosować różne leki. Dobór tych leków powinien zależeć od rodzaju kaszlu, jaki występuje. I tak w przypadku kaszlu suchego można zastosować leki:

• przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym np. Kodeina, Dekstrometorfan, Butamirat,

• przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym - Lewodropropizyna,

• o działaniu przeciwhistaminowym – np. Fenspiryd,

• zawierające surowce roślinne/surowce naturalne, które wykazują działanie osłaniające, powlekające i hamujące odruch kaszlu – np.: Liść prawoślazu, Liść malwy, Liść podbiału czy Kwiat dziewanny.

W przypadku kaszlu mokrego można zastosować:

• mukolityki czyli substancje zmniejszające lepkość śluzu zalegającego w drogach oddechowych. Do takich substancji zalicza się między innymi: Ambroksol, Bromheksynę, N-acetylocysteinę,

• leki wykrztuśne, które pobudzają odruch kaszlu i ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny np.: Gwajafenazyna, Sulfagwajakol,

• leki pochodzenia roślinnego np.: Liście bluszczu.

Leki immunostymulujące 

Na aptecznych półkach znajduje się wiele leków i suplementów diety zawierających w swoim składzie substancje lecznicze lub surowce roślinne, którym przypisuje się działanie immunostymulujące – czyli działanie poprawiające, zwiększające odporność. Są to między innymi:

• izoprynozyna – czyli Pranobeks inozyny stosowany w przypadku infekcji wirusowych, obniżonej odporności czy nawracających infekcji dróg oddechowych,

• szczepionki o właściwościach immunomodulujących, które poprawiają odporność i chronią organizm przed kolejnymi infekcjami. O ich stosowaniu powinien zadecydować lekarz,

• probiotyki – niektóre drobnoustroje probiotyczne mają udokumentowane działanie poprawiające odporność, zmniejszające ryzyko rozwoju infekcji wirusowej oraz skracające czas trwania takiej infekcji. Do drobnoustrojów probiotycznych o udokumentowanej takiej aktywności należy między innymi Lactobacillus rhamnosus i Streptococcus salivarius,

• surowce roślinne – np. Pelargonia afrykańska, Aloes, Jeżówka purpurowa, Bez czarny także mogą wzmacniać odporność i zmniejszać ryzyko rozwoju infekcji wirusowej a także skracać czas trwania takiej infekcji,

• działanie wzmacniające odporność może wykazywać również: witamina D, tran czy beta-glukany.

Niemniej jednak warto pamiętać, że odporności nie nabędziemy w ciągu jednego dnia. Trzeba o nią cały czas dbać. I tu z pomocą przychodzi dobra, prawidłowa i zróżnicowana dieta, aktywność fizyczna oraz rozsądna suplementacja witamin i składników mineralnych, zależna od indywidualnych potrzeb pacjenta.

Leki złożone

Na rynku dostępne są liczne preparaty złożone, przeznaczone do łagodzenia objawów przeziębienia i grypy. Występują one w postaci tabletek lub proszków do sporządzania roztworu do picia. W swoim składzie zazwyczaj zawierają:

• składnik przeciwbólowy i przeciwgorączkowy np. Paracetamol lub Kwas acetylosalicylowy,

• składnik łagodzący katar np.: Pseudoefedryna, Fenylefryna czy Feniramina,

• składnik łagodzący kaszel – np. Dekstrometorfan,

• dodatkowe składniki np. witaminę C czy kofeinę.

Warto jednak pamiętać, że takie leki złożone nie leczą przeziębienia i grypy a jedynie łagodzą takie objawy jak gorączka, ból, katar czy kaszel. Warto również zaznaczyć, że preparaty złożone dostępne na naszym rynku mają bardzo zbliżony do siebie skład. Warto na ten skład zwracać uwagę, aby nie przyjmować jednocześnie kilku leków z takimi samymi substancjami leczniczymi. Bowiem to może prowadzić do przyjęcia zwiększonej dawki substancji leczniczej, przekroczenia dawki terapeutycznej, nasilenia działań niepożądanych a w konsekwencji nawet do zatrucia. 

Antybiotyki

Przeziębienie i grypa są infekcjami wirusowymi w związku z tym nie powinny i nie mogą być leczone antybiotykami. Podanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowej jest nieskuteczne i wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Okres zachorowań na przeziębienie i grypę w pełni. Prędzej czy później infekcje te dopadną każdego. Warto tylko pamiętać, aby ich nie lekceważyć, zwolnić tempo życia, odpocząć, pozostać w domu, pić dużo płynów i stosować leki, które będą łagodziły objawy przeziębienia i grypy. Znajdziesz je w kategorii: https://www.apteka-melissa.pl/kategoria/przeziebienie-i-grypa,804.html Wtedy po pierwsze szybciej wrócimy do formy, zmniejszymy ryzyko powikłań oraz nie będziemy zarażać innych. 

Dr n. farm. Magdalena Stolarczyk

Bibliografia:

1. Profilaktyka i leczenie grypy. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce.

2. Opieka farmaceutyczna, objawy, rozpoznanie i leczenie. P. Rutter, Elsevier 2014

3. Przeziębienie i grypa z perspektywy farmaceuty. Zeszyty Apteczne. Wydawnictwo opieka.farm, 2018

4. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach dróg oddechowych. Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A., 2016

5. Korbut R., Olszanecki R., Wołkow P., Jawień J., Farmakologia, PZWL, Warszawa 2012.