Objawy różyczki, profilaktyka, diagnostyka i leczenie - u dzieci i dorosłych

Przyczyny różyczki i zakażenie wirusem

Przyczyną różyczki jest oczywiście zakażenie wirusem różyczki. Dawniej choroba ta była również nazywana odrą niemiecką. Przenosi się ona wyłącznie między ludźmi, a bezpośrednią przyczyną różyczki jest transmisja wirusa drogą kropelkową oraz przez kontakt z wydzielinami pacjenta (nie tylko ze śliną, rozpraszaną podczas kichania i kaszlu). Okres, w którym osoba na różyczkę może zakażać ludzi w swoim otoczeniu wynosi kilkanaście dni - od około 7 dni przed wystąpieniem charakterystycznej wysypki, aż do 7-8 dni po ustąpieniu objawów. Przebycie różyczki uodparnia organizm na tę chorobę na całe życie.

Jak rozpoznać różyczkę?

Tak, jak już wcześniej zostało to wspomniane, u około połowy pacjentów różyczka przechodzi bezobjawowo - o zakażeniu takiej osoby otoczenie dowiaduje się dopiero wtedy, gdy zacznie ona zakażać lub gdy zostaną przeprowadzone u niej badania na poziom przeciwciał przeciwko różyczce. Objawy różyczki na początku przypominają zwykłe przeziębienie - obserwuje się u chorego stan podgorączkowy, złe samopoczucie, bóle głowy i spojówek (jednak bez światłowstrętu, jak ma to miejsce w przypadku ospy wietrznej czy odry), a także bólami mięśni oraz nierzadko silnym bólem gardła, rozpoznanym jako zapalenie górnych dróg oddechowych.

W następnym etapie - tuż przed wystąpieniem wysypki - u pacjenta obserwuje się powiększenie, bolesność oraz tkliwość węzłów chłonnych umiejscowionych na szyi, karku i za uszami. W ciągu jednego lub dwóch dni prawdopodobnie pojawią się zmiany skórne. Wysypka przy różyczce jest dość charakterystyczna - płaska, w obrębie twarzy może zlewać się w plamy, natomiast na tułowiu i kończynach pozostaje raczej rozproszona. Wysypka przy różyczce nie jest bolesna - może jednak dawać uczucie swędzenia, przy czym same czerwone punkty nie są wypełnione żadnym płynem. Po kilku dniach dochodzi do jej zaniku, a objawy różyczki cofają się. Co ważne, wysypka po różyczce nie powinna pozostawiać przebarwień - chyba, że zmiany zostały rozdrapane. Skóra natomiast może być wysuszona i łuszczyć się delikatnie przez kilka dni po zaniknięciu wysypki. Warto dodać także, że część pacjentów nie będzie wykazywało wszystkich wymienionych powyżej objawów różyczki - niektórzy z nich, przykładowo, nie będą mieli wysypki, a jedynie symptomy grypopodobne.

Różyczka u dorosłych - jak przebiega?

Różyczka u dorosłych, podobnie jak u dzieci, przebiega dość łagodnie - warto jednak zaznaczyć, że u dorosłych kobiet może ona dawać powikłania w postaci zapalenia stawów (co praktycznie nie zdarza się w przypadku mężczyzn). Częściej jednak w dorosłości chorują mężczyźni, co jest skutkiem realizowanego niegdyś planu szczepień, w którym obowiązkowo szczepionka na różyczkę podawana była wyłącznie dziewczynkom. Dlaczego? Różyczka u dorosłych kobiet w wieku rozrodczym jest bardzo dużym zagrożeniem dla płodu - może on bowiem zakazić się chorobą poprzez łożysko, co skutkuje tak zwaną różyczką wrodzoną, powodującą wielonarządowe uszkodzenia - między innymi mózgu, serca czy wątroby, a także uszkodzenia słuchu, wzroku i układu nerwowego.

Z wymienionych powyżej powodów warto, by różyczka u dorosłych była sygnalizowana w otoczeniu takiej osoby, ponieważ nigdy nie wiadomo, czy wśród rodziny, znajomych czy przyjaciół nie znajduje się kobieta w ciąży, która nie nabyła wcześniej odporności na tę właśnie chorobę. Należy także zaznaczyć, że największe ryzyko dla płodu, przy zakażeniu różyczką u dorosłych kobiet, występuje do 20 tygodnia ciąży. Przed planowanym poczęciem warto więc zdecydowanie zbadać poziom przeciwciał przeciwko różyczce i - w razie potrzeby - przyjąć właściwą szczepionkę.

Możliwe powikłania po różyczce

Mimo, iż różyczka w większości przypadków przebiega bezobjawowo lub zupełnie łagodnie i pacjenci naprawdę rzadko wymagają hospitalizacji, to w ciężkim przebiegu, bez odpowiedniego leczenia czy u osób z obniżoną odpornością i chorobami towarzyszącymi może dawać różne powikłania. Po różyczce najczęściej występują:

• odwodnienie i osłabienie organizmu; 
• wspomniane wcześniej zapalenia stawów u kobiet; 
• zapalenie jąder i najądrzy u mężczyzn;
• małopłytkowość, której następstwem są zaburzenia krzepnięcia krwi i zwiększone ryzyko wylewu krwi do mózgu;
• charakterystyczne wybroczyny na skórze (plamica różyczkowa);
• różyczkowe zapalenie mózgu.

Warto dodać, że powikłania po różyczce znacznie częściej dotyczą osób dorosłych niż dzieci.

Jak wygląda leczenie różyczki?

Leczenie różyczki polega głównie na niwelowaniu objawów - podaje się choremu leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w razie potrzeby - również te łagodzące ból gardła przy jego zapaleniu. Oprócz tego w niektórych przypadkach szczególnej pielęgnacji wymaga wysypka przy różyczce - jeśli choremu przeszkadza świąd, lekarz może przepisać (przy braku przeciwwskazań) preparaty antyhistaminowe łagodzące to odczucie. Aby skóra nie pozostała wysuszona, warto przy leczeniu różyczki zadbać również o jej silne nawilżenie i natłuszczenie.

Leczenie różyczki powinno być także uzależnione od powikłań, jakie wystąpią u dalszego pacjenta - wówczas dobiera się odpowiednie preparaty i metody terapii adekwatne do stanu i dolegliwości chorego.

Profilaktyka różyczki - szczepionka na różyczkę

Profilaktyka różyczki obejmuje przede wszystkim szczepienia ochronne - w Polsce realizowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, szczepionką skojarzoną MMR, a więc szczepionką na różyczkę, świnkę i odrę. Podaje się ją w dwóch dawkach - pierwszej, w okolicach 13-14 miesiąca życia dziecka i drugiej, przypominającej - około 10 roku życia. Szczepionka wykazuje skuteczność pomiędzy 95 a 98%, jest więc najlepszą metodą ochrony przed zakażeniem (podobnie jak „przechorowanie” różyczki, daje odporność na całe życie). Osoby dorosłe i dzieci, które z różnych przyczyn nie mogą zostać zaszczepione, w przypadku ogniska choroby w najbliższym otoczeniu, mogą izolować się od zakażonej osoby i stosować wzmożoną higienę osobistą (choć z uwagi na długi okres zakaźność wirusa w organizmie danej osoby, samo zakażenie jest niestety bardzo prawdopodobne).