Świnka, czyli nagminne zapalenie przyusznic - objawy, rozpoznanie, leczenie

Przyczyny świnki - zakażenie wirusowe

Przyczyną świnki jest oczywiście zakażenie wirusem wywołującym tę chorobę. Tak, jak wspomnieliśmy już we wstępie, najczęściej dochodzi do niego drogą kropelkową - bezpośrednią przyczyną świnki jest więc kontakt z osobą chorą. Znacząca większość pacjentów to osoby, które nie zostały zaszczepione w dzieciństwie. Powtórne zachorowanie po „przechorowaniu” nagminnego zapalenia przyusznic lub po przyjęciu szczepionki na świnkę zdarza się niezwykle rzadko, choć nie można całkowicie wykluczyć takiej sytuacji.

Warto tutaj dodać, że okres, w którym chory zakaża wynosi kilka do kilkunastu dni. Zakażalność świnki pojawia się na około 3-4 dni przed wystąpieniem objawów i ustępuje dopiero po około tygodniu od ich zniwelowania.

Objawy świnki, czyli jak rozpoznać chorobę

Główne objawy świnki kojarzą się przede wszystkim z bolesnym powiększeniem ślinianek przyusznych (czasem mylonych z szyjnymi węzłami chłonnymi) - i słusznie! U wielu chorych to właśnie ten symptom jest najbardziej charakterystycznym objawem tej przypadłości - pojawia się on natomiast dopiero po kilku lub kilkunastu dniach od zakażenia. Pierwsze objawy świnki to przede wszystkim złe samopoczucie, gorączka, bóle głowy, bóle mięśni, a także brak apetytu. Co ważne, obrzęk ślinianek przyusznych najczęściej występuje najpierw jednostronnie - dopiero później pojawia się po obu stronach twarzy, a jego charakterystyczną cechą jest odstający płatek ucha (opuchnięte tkanki lekko go unoszą). Chorzy skarżą się także na trudności z otwieraniem buzi oraz ból odczuwany w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego występujący przy przeżuwaniu i mówieniu.

W szczególnych przypadkach u chorych zakażonych wirusem świnki może rozwinąć się aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - wówczas objawy to nie tylko obrzęk ślinianek, ale również bardzo wysoka gorączka, nudności, bóle mięśni oraz światłowstręt i sztywność karku. W takiej sytuacji konieczna może być hospitalizacja i wdrożenie właściwego leczenia.

Świnka u dorosłych daje podobne objawy, jak ta występująca u dzieci, przy czym zwykle są one bardziej nasilone. Dodatkowo świnka u dorosłych częściej skutkuje różnymi powikłaniami.

Objawowe leczenie świnki

Zarówno leczenie świnki u dorosłych, jak i u dzieci opiera się głównie na działaniu objawowym. Obejmuje ono podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz - w razie potrzeby - również leków przeciwwirusowych (najczęściej stosuje się je u osób o obniżonej odporności bądź z ciężkim przebiegiem świnki). Oczywiście antybiotyki w leczeniu nagminnego zapalenia przyusznic są nieskuteczne. Nie podaje się również leków przeciwbakteryjnych, ponieważ nie ma ryzyka takiego nadkażenia.

Oprócz podawania konkretnych preparatów, leczenie świnki uwzględnia także poprawę komfortu chorego. Co to oznacza? Warto podawać mu letnie produkty o konsystencji płynnej lub półpłynnej, by zminimalizować ból odczuwany podczas wykonywania ruchów żujących. Dodatkowo dolegliwości bólowe w okolicach obrzęku łagodzą u niektórych ciepłe okłady i - ogólnie - wygrzanie organizmu. Ponadto należy izolować pacjenta (o ile to możliwe), by nie doszło do zakażenia osób z jego otoczenia.

Możliwe powikłania po śwince

Mimo, iż u większości pacjentów (zwłaszcza tych młodszych, w wieku szkolnym) objawy świnki nie są mocno uciążliwe, a leczenie może odbywać się w warunkach domowych, to czasem nagminne zapalenie przyusznic może dawać powikłania. Do najczęstszych z nich należą:

• wspomniane wcześniej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• porażenie nerwów czaszkowych, a także ataksja (niezborność ruchów) spowodowana przez uszkodzenie nerwów;
• zapalenie trzustki, zapalenie jajników czy jąder (powikłanie to może prowadzić nawet do bezpłodności);
• zapalenie mięśnia sercowego, stawów, wątroby (bardzo rzadko i praktycznie tylko u dorosłych);
• porażenie nerwu słuchowego i - w konsekwencji - utrata słuchu; 
• różnego rodzaju powikłania neurologiczne.

Leczenie powikłań po śwince jest uzależnione od rodzaju tego powikłania, a także od nasilenia samych objawów, a terapia dobierana jest oczywiście do stanu pacjenta.

Profilaktyka - szczepionka na świnkę

Profilaktyka świnki, w przypadku ognisk zakażeń (najczęściej pojawiających się w przedszkolu lub w szkole) polega oczywiście na izolacji chorych dzieci w taki sposób, by ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby. Najlepsza metodą profilaktyki jest jednak podanie szczepionki na świnkę, a właściwie trójskładnikowej szczepionki MMR, która jest jednocześnie szczepionką na odrę oraz różyczkę. Cały cykl szczepień obejmuje podanie dwóch dawek - pierwsza aplikowana jest dzieciom w 13-14 miesiącu życia, natomiast druga - przypominająca - około 10 roku życia. Co ważne, szczepieniu mogą być poddane nawet te dzieci lub dorosłe osoby, które w przeszłości przebyły już świnkę. Warto również wiedzieć, że na polskim rynku dostępna jest jednoskładnikowa (monowalentna) szczepionka na świnkę. Po podaniu zarówno wielo- jak i jednoskładnikowej szczepionki, u niewielkiego odsetka pacjentów mogą wystąpić objawy tej choroby - nie są one jednak mocno nasilone i nie utrzymują się długo.