Leczenie próchnicy u dorosłych: remineralizacja szkliwa, plombowanie zębów, leczenie endodontyczne

Czym jest próchnica i jaki jest mechanizm jej powstawania?

Wiele osób na pytanie dotyczące tego, czym jest próchnica uważa, że są to ubytki powstałe w koronach zębów na skutek niewłaściwej higieny jamy ustnej. Próchnica jest jednak czymś znacznie bardziej niebezpiecznym - jest to bowiem zakaźna choroba zębów (a właściwie ich twardych tkanek), objawiająca się najpierw demineralizacją szkliwa, a następnie rozkładem kolejnych tkanek. Warto zdecydowanie zaznaczać, że próchnicą można zarazić się od współdomowników lub obcych osób - przykładowo, poprzez używanie tych samych lub mających ze sobą kontakt przyborów przeznaczonych do higieny jamy ustnej czy też sztućców podczas jedzenia.

Próchnica w jamie ustnej - mechanizm powstawania

Ogólnie rzecz biorąc to, że próchnica pojawia się na skutek niewłaściwej higieny jamy ustnej, jest prawdą. Mechanizm jej powstawania jest jednak złożony i do jej zaistnienia niezbędna jest obecność bakterii i cukrów, działających intensywnie na szkliwo zębów, a później na tkanki znajdujące się pod nim. Dodatkowo kluczowy jest czas - im dłużej cukry pozostają na zębach, tym dłużej bakterie bytują na tkankach i w efekcie tego procesu tworzą się zmiany próchnicowe. Warto tutaj dodać, że znaczenie mają także predyspozycje genetyczne, wedle których określana jest podatność zębów na próchnicę. Zęby słabo zmineralizowane, o cienkim szkliwie, będą częściej i szybciej poddawać się rozwojowi próchnicy, niż zęby mocne, o twardym szkliwie.

Etapy powstawania próchnicy w jamie ustnej

Etapy powstawania próchnicy wiążą się z zajmowaniem przez nią kolejnych, poszczególnych tkanek zęba. Można więc powiedzieć, że definiuje się je w zależności od głębokości penetracji szkliwa, zębiny, a następnie miazgi zębowej, aż do powstawania powikłań. Nie oznacza to jednak, że próchnica nie działa również w płaszczyźnie „poziomej” - oprócz coraz głębszego ubytku możemy - w miarę upływu czasu - obserwować również coraz rozleglejszą zmianę w obrębie zajętego zęba. Etapy powstawania próchnicy to przede wszystkim:

• osłabienie i demineralizacja szkliwa, będąca skutkiem oddziaływania bakterii bytujących w miejscach, w których na powierzchni zębów pozostają nieusunięte z nich cukry. Ten etap powstawania próchnicy objawia się pojawieniem się białych, „kredowych” plamek na powierzchni zębów, widocznych gołym okiem;
• rozpad szkliwa, powodujący mikroubytki (nierzadko niewidoczne gołym okiem), stanowiące „bramę” dla bakterii do tkanek zęba położonych głębiej - pod szkliwem. W tym etapie następuje również zajęcie zębiny;
• zajęcie przez bakterie miazgi zębowej, czyli tkanki żywej, reagującej na kontakt z bakteriami silnym bólem - to właśnie w tym momencie pacjenci najczęściej zgłaszają się do stomatologa, jednak jest to zbyt późna reakcja, ponieważ zwykle kończy się to leczeniem endodontycznym;
• kolejny etap próchnicy to dalsza penetracja tkanek oraz powikłania z nią związane - w nieleczonej próchnicy mogą tworzyć się ropnie, a ból staje się coraz większy - obecny jest nie tylko przy nagryzaniu, ale towarzyszy pacjentowi stale.

Objawy próchnicy - jak ją rozpoznać i kiedy zgłosić się do stomatologa?

Objawy próchnicy pojawiają się w miarę upływu czasu od zainfekowania tkanek zęba - oznacza to, że na każdym etapie rozwoju tej choroby symptomy są inne i możliwe do rozpoznania przez samego pacjenta. Próchnica wczesna objawia się obecnością wspomnianych już powyżej białych plamek na zębach, które oznaczają demineralizację szkliwa i jego osłabienie. To właśnie na tym etapie warto zgłosić się do dentysty, ponieważ stomatologia zachowawcza oferuje pacjentom leczenie próchnicy bez borowania, polegające na remineralizacji szkliwa.

Dolegliwości bólowe przy próchnicy

Kolejny objaw próchnicy to nadwrażliwość zębów - jeśli bakterie spenetrują już tkanki do poziomu zębiny, wówczas ząb może stać się wrażliwy na ciepło, zimno, ale również na słodkie czy kwaśne potrawy. Czasem pobolewa także przy nagryzaniu, a dodatkowo tkanki zęba w próchnicy zaawansowanej zmieniają swój kolor na ciemnożółty, brązowy i brunatny. Mocny, niedający się uśmierzyć ból pojawia się w momencie zainfekowania miazgi zęba - wtedy wizyta u stomatologa jest konieczna do uratowania zęba - nawet, jeśli będzie trzeba zastosować leczenie endodontyczne (kanałowe).

Remineralizacja szkliwa - pierwszy etap leczenia próchnicy

Jeśli stomatolog ma do czynienia z próchnicą początkową, objawiającą się białymi plamkami (bez odnotowania bolesności zęba), wówczas może zaproponować pacjentowi remineralizację szkliwa. Jest to najmniej inwazyjny sposób leczenia próchnicy (zarówno u dzieci, jak i u dorosłych), pozwalający na powstrzymanie zmian próchnicowych i penetrację tkanek zęba przez namnażające się bakterie.

Remineralizacja szkliwa polega na dokładnym oczyszczeniu zmienionego chorobowo zęba (do tego może być konieczne piaskowanie), osuszeniu go, a następnie nałożeniu na zainfekowane próchnicą miejsce pasty lub innego preparatu z wysoką zawartością fluoru (czasem także wapnia - zależy to od wybranej przez dentystę formuły). Remineralizacja szkliwa z reguły powinna być kilka razy powtórzona, by zmiana na zębie nie pogłębiała się i nie rozrastała.

Plombowanie zęba a próchnica zębów

Jeśli ubytek w zębie spowodowany działaniem próchnicy jest widoczny gołym okiem, a w ocenie stomatologa remineralizacja szkliwa nie przyniesie efektu zatrzymania rozwoju choroby, wówczas konieczne będzie plombowanie zęba - a więc opracowanie ubytku wraz z jego zamknięciem i odbudowaniem utraconych tkanek. Jak przebiega cała procedura?

Plombowanie w zapobieganiu rozwoju próchnicy

Na początku stomatolog zapewnia pacjentowi komfortowe warunki - odseparowuje leczonego zęba od reszty za pomocą gazików, wacików lub specjalnych płytek, a także umieszcza w ustach osoby siedzącej na fotelu ślinociąg lub - jeśli to konieczne - podaje znieczulenie. Następnie następuje tak zwane „borowanie” zęba - za pomocą wiertła dentysta opracowuje ubytek, pozbywając się zainfekowanych próchnicą tkanek i szlifuje „brzegi” dziury. Następnie oczyszcza to miejsce, osusza je dokładnie i tworzy wypełnienie za pomocą amalgamatu (wypełnienia nadal używanego w leczeniu na NFZ) lub materiału światłoutwardzalnego (nie odbiegającym kolorem od reszty zęba - znacznie bardziej estetycznym, niż wypełnienie amalgamatowe). Plombowanie zęba kończy się opracowaniem jego ostatecznego kształtu i wielkości - w tym celu pacjent musi zamknąć zgryz i sprawdzić, czy plomba nie jest zbyt duża czy zbyt wysoka. Jeśli odczuwa dyskomfort, stomatolog kształtuje ją odpowiednim wiertłem do pożądanej wielkości i wysokości.

Plombowanie zębów to rutynowa procedura w stomatologii zachowawczej - dzięki niej ubytek nie powiększa się, a ząb jest wyleczony z próchnicy, co oznacza, że inne zęby nie zostaną zainfekowane i pozostaną w dobrej kondycji.

Leczenie kanałowe zębów i stan zapalny miazgi

Przy zajęciu przez próchnicę miazgi, a także przy zapaleniu tejże tkanki oraz przy bardzo dużych ubytkach, konieczne jest leczenie kanałowe zębów (określane również jako leczenie endodontyczne). To innowacyjna dziedzina stomatologii zachowawczej, która cały czas się rozwija - obecnie procedury endodontyczne mogą być wykonywane pod mikroskopem, co zdecydowanie zwiększa bezpieczeństwo, efektywność i skuteczność całego procesu.

Endodoncja przy uszkodzonym zębie

Na czym polega leczenie kanałowe zębów? Przede wszystkim powinno odbywać się w znieczuleniu, ponieważ stomatolog pracuje wówczas nad miazgą zęba. Usuwa ją w całości (jest bowiem zainfekowana przez bakterie), także z kanałów zębowych, a następnie dokładnie oczyszcza kanały za pomocą precyzyjnych narzędzi. Kanały muszą być również zdezynfekowane, by nie rozwijały się w nich żadne bakterie. Powstałą przestrzeń stomatolog wypełnia materiałem obojętnym dla organizmu (powszechnie stosuje się w tym celu gutaperkę - substancję pochodzenia naturalnego). Końcowym etapem jest odbudowa korony zęba - jeśli odbywa się to częściowo, wówczas dentysta stosuje materiały światłoutwardzalne, natomiast przy bardzo dużych ubytkach lub przy całkowitym braku korony, wybiera się materiały kompozytowe lub wstawienie sztucznej korony.

Warto zaznaczyć, że po leczeniu endodontycznym ząb staje się martwy - nie jest wrażliwy na nacisk, ból, ciepło czy zimno. Dobrze wykonane leczenie kanałowe zęba może przedłużyć jego „żywotność” nawet o kilkanaście lat. Należy jednak mieć na uwadze, że ząb leczony endodontycznie nigdy nie będzie tak mocny, jak zęby „żywe”, posiadające miazgę. Może także zmienić swój kolor - najczęściej po leczeniu kanałowym zęby delikatnie szarzeją. Więcej informacji o tym sposobie „ratowania” zajętych próchnicą zębów można znaleźć w artykule Leczenie endodontyczne zębów - kiedy jest konieczne i na czym polega?, zamieszczonym na blogu Apteki Melissa.