Krztusiec – objawy, leczenie i sposoby zapobiegania

Objawy krztuśca

Objawy krztuśca rozwijają się zwykle stopniowo i można je podzielić na kilka etapów: fazę inkubacyjną, kataralną (wstępną), napadową i fazę ozdrowieńczą. Faza inkubacyjna trwa około 7-10 dni i nie daje żadnych objawów choroby. Faza kataralna (wstępna) trwa od 1 do 2 tygodni; charakteryzuje się objawami przypominającymi przeziębienie: katar, lekki kaszel, nieżyt nosa, czasem łagodna gorączka. Osoby zarażone są w tej fazie najbardziej zakaźne. Faza napadowa trwa od 1 do 6 tygodni, czasem nawet dłużej. Charakterystyczny dla tej fazy jest gwałtowny, napadowy kaszel, który może powodować trudności w oddychaniu. W tej fazie kaszel może być na tyle intensywny, że prowadzi do sinicy (niebieskiego zabarwienia skóry i błon śluzowych z powodu niewystarczającego natlenienia krwi). Faza rekonwalescencji (ozdrowieńcza) trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Kaszel staje się mniej intensywny i rzadszy. W miarę jak pacjent zdrowieje, objawy stopniowo ustępują. Krztusiec u dzieci może być szczególnie niebezpieczny, ponieważ u małych pacjentów już początkowe objawy mogą prowadzić do poważniejszych komplikacji, takich jak zapalenie płuc, krwawienie do mózgu, a nawet śmierć. W przypadku podejrzenia krztuśca ważne jest szybkie skonsultowanie się z lekarzem, aby rozpocząć odpowiednie leczenie i zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.

Diagnostyka krztuśca

W przypadku podejrzenia krztuśca ważne jest szybkie skonsultowanie się z lekarzem w celu uzyskania dokładnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Diagnostyka krztuśca odbywa się najczęściej na podstawie oceny objawów klinicznych, badania fizykalnego oraz testów laboratoryjnych i serologicznych. Testy PCR (Polymerase Chain Reaction) to testy na krztusiec, które są używane do wykrywania genetycznego materiału bakterii Bordetella pertussis odpowiedzialnej za koklusz. Testy PCR są bardzo skuteczne i precyzyjne w identyfikowaniu obecności DNA bakterii w pobranych próbkach. Pozytywny wynik testu PCR wskazuje na obecność DNA Bordetella pertussis i potwierdza diagnozę krztuśca. Negatywny wynik może oznaczać, że bakteria nie jest obecna w pobranej próbce, ale może być także spowodowany tym, że próbka została pobrana zbyt wcześnie lub zbyt późno po wystąpieniu objawów. Testy serologiczne to kolejne laboratoryjne badanie na krztusiec, które może pomóc w wykryciu obecności przeciwciał przeciwko bakterii Bordetella pertussis. W przypadku stosowania diagnostyki serologicznej należy opierać ją na oznaczeniu stężenia przeciwciał klasy IgG (wyłącznie przeciwko toksynie krztuścowej PT), a w przypadku niepewnego wyniku  należy dodatkowo wykonać oznaczenie stężenia przeciwciał klasy IgA. U noworodków i niemowląt nie należy wykonywać badań serologicznych, ponieważ mogą one nie wytwarzać przeciwciał w ogóle lub mogą mieć przeciwciała odmatczyne.

Jak leczyć krztusiec?

Leczenie krztuśca obejmuje zarówno wsparcie objawowe, jak i farmakologiczne. Główne metody leczenia kokluszu to: podanie antybiotyku, wsparcie objawowe, opieka szpitalna oraz monitorowanie stanu zdrowia.

Antybiotyki na krztusiec: erytromycyna, azytromycyna, klarytromycyna to najczęściej stosowane w leczeniu krztuśca antybiotyki, zwłaszcza w początkowej fazie choroby. Mogą one skrócić czas trwania choroby oraz zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii Bordetella pertussis. Osoby, które miały bliski kontakt z osobą zarażoną, mogą również otrzymać antybiotyki w celu profilaktyki.

Wsparcie objawowe: wypoczynek, lekkostrawna dieta i dostateczne nawodnienie są kluczowe, zwłaszcza gdy kaszel i wymioty mogą powodować zmęczenie i odwodnienie. W złagodzeniu kaszlu pomóc mogą także nawilżanie powietrza, unikanie substancji drażniących (np. dym papierosowy).

Opieka szpitalna: w ciężkich przypadkach, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci, może być konieczna hospitalizacja. W szpitalu pacjent może otrzymać tlenoterapię, wsparcie odżywcze oraz stałą obserwację.

Monitorowanie i kontrola: regularne wizyty kontrolne u lekarza mogą być konieczne, aby monitorować postępy leczenia.

Warto zauważyć, że antybiotyki są najskuteczniejsze, gdy są podawane we wczesnej fazie choroby, dlatego szybka diagnoza i leczenie są kluczowe. Jakiekolwiek leczenie powinno być prowadzone pod nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego.

Powikłania po krztuścu

Krztusiec (koklusz) może prowadzić do poważnych komplikacji, zwłaszcza u niemowląt, małych dzieci i osób z osłabionym układem odpornościowym. Zapalenie płuc to jedna z najczęstszych i najpoważniejszych komplikacji krztuśca, zwłaszcza u małych dzieci. Intensywne napady kaszlu mogą prowadzić do niedostatecznego dopływu tlenu do krwi, powodując sinicę (niebieskawe zabarwienie skóry i błon śluzowych). Towarzyszące napadowemu kaszlowi wymioty mogą prowadzić do odwodnienia i zaburzeń równowagi elektrolitów. Rzadką, ale poważną komplikacją krztuśca jest niedotlenienie mózgu na skutek ciągłego kaszlu. Krztusiec u dorosłych pacjentów przez towarzyszący mu uporczywy kaszel, może prowadzić do pęknięcia żeber, przepukliny, a nawet zapalenie ucha środkowego. W skrajnie poważnych przypadkach koklusz może prowadzić do śmierci, co pokazuje, dlaczego tak ważna jest wczesna diagnoza i prawidłowe leczenie, a także przestrzeganie zaleceń dotyczących szczepień, które mogą zapobiec tej chorobie. Monitoring i odpowiednia opieka medyczna mogą zminimalizować ryzyko komplikacji u osób zainfekowanych.

Koklusz- zapobieganie

Główne sposoby zapobiegania krztuścowi obejmują: szczepienia, higienę, antybiotykoterapię dla osób narażonych, izolację osób zakażonych edukacja, opiekę prenatalną oraz monitoring i nadzór.

Szczepienie na krztusiec (DTP błonica-tężec-krztusiec) jest podstawowym środkiem zapobiegawczym. Wykonuje się je w kilku dawkach, zaczynając od niemowląt, a także dawkach przypominających w późniejszym wieku. Szczepienie Tdap dla nastolatków i dorosłych, w tym kobiet w ciąży, może również zapobiec krztuścowi. Szczepienie na krztusiec w ciąży pomaga chronić noworodki, które są szczególnie narażone na tę chorobę.

Mycie rąk oraz praktykowanie dobrej higieny oddechowej (takiej jak zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu czy kichania) może ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii Bordetella pertussis, która powoduje krztusiec.

W przypadku ekspozycji na krztusiec, osoby narażone, zwłaszcza te z wyższym ryzykiem (np. niemowlęta, kobiety w ciąży), mogą otrzymać antybiotyki w celu profilaktyki.

Osoby z potwierdzonym krztuścem powinny pozostać w domu i unikać bliskiego kontaktu z innymi, zwłaszcza z niemowlętami i osobami z osłabionym układem odpornościowym, aż zakończą pełen cykl antybiotykoterapii.

Edukowanie społeczeństwa na temat krztuśca, jego objawów, ryzyka i sposobów zapobiegania może pomóc w zachęcaniu do szczepień i innych praktyk zapobiegawczych.

Skuteczne monitorowanie i zgłaszanie przypadków krztuśca może pomóc w szybkim wykrywaniu ognisk choroby i zapobieganiu jej rozprzestrzenianiu się.