IBS – życie z zespołem jelita drażliwego

Typowe objawy IBS

Zespół jelita drażliwego (Irritable Bowel Syndrome, IBS) może objawiać się różnymi symptomami, które mogą różnić się w zależności od osoby i czasu występowania. Typowe objawy, które mogą wskazywać na IBS to między innymi: ból lub dyskomfort w brzuchu, zmienność rytmu wypróżnień, zmiana wyglądy stolca, wzdęcia i gazy czy nieswoiste objawy jelitowe.

• Ból lub dyskomfort w brzuchu: zazwyczaj ból jest powiązany z wypróżnianiem i często łagodnieje po oddaniu stolca. Ból może być ostry, kłujący, kolkowy lub odczuwany jako ogólne uczucie dyskomfortu.
• Zmienność rytmu wypróżnień: może to obejmować zaparcia (trudności w wypróżnianiu lub niewielka ilość stolca), biegunkę (częste luźne stolce), lub naprzemienne występowanie obu tych stanów.
• Zmiana wyglądu stolca: może występować w postaci luźnych, wodnistych lub dla odmiany twardych stolców, albo stolców o nietypowej konsystencji.
• Wzdęcia i gazy: często pacjenci z IBS skarżą się na uczucie pełności, wzdęcia brzucha oraz częste gazy. 
• Nieswoiste objawy jelitowe: takie jak uczucie niepełnego wypróżnienia, nagła potrzeba skorzystania z toalety, albo śluz w stolcu.

Mogą występować także inne objawy nie związane bezpośrednio z układem pokarmowym, takie jak zmęczenie, nudności, ból w klatce piersiowej, ból głowy, depresja czy lęk.

Występowanie jakiekolwiek objawu sugerującego IBS wymaga konsultacji lekarskiej. Objawy IBS mogą być podobne do objawów innych, bardziej poważnych chorób przewodu pokarmowego, które wymagają innego rodzaju leczenia.

Diagnozowanie zespołu jelita drażliwego

Diagnozowanie zespołu jelita drażliwego (IBS) może być trudne, ponieważ nie ma konkretnego testu, który by go potwierdził. Zamiast tego, lekarz będzie polegać na ocenie objawów i wykluczaniu innych możliwych przyczyn. Kroki, które lekarze mogą podjąć w celu postawienia diagnozy to: Kryteria Rzymskie IV, wywiad medyczny i badanie fizykalne oraz wykluczenie innych chorób.

• Kryteria Rzymkie IV: to zestaw kryteriów diagnostycznych, które lekarze często używają do identyfikowania IBS. Kryteria te obejmują ból brzucha przynajmniej 1 dzień na tydzień przez ostatnie 3 miesiące, który jest związany z wypróżnianiem i towarzyszą mu zmiany częstotliwości lub formy stolca.
• Wywiad medyczny i badanie fizykalne: lekarz może zadać pytania dotyczące historii objawów, stylu życia, diety, stresu i ogólnego stanu zdrowia. Badanie fizykalne może obejmować ocenę brzucha w poszukiwaniu jakichkolwiek nieprawidłowości.
• Wykluczanie innych chorób: ponieważ objawy IBS mogą przypominać wiele innych chorób, lekarz może zlecić dodatkowe testy, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny, takie jak zapalenie jelit, choroba Crohna, nietolerancje pokarmowe, infekcje, rak jelita grubego itd. Może to obejmować badania krwi, testy na obecność infekcji, testy na nietolerancje pokarmowe, kolonoskopię, badanie kału, testy obrazowe jak CT lub MRI itp. 

Jeśli pacjent prezentuje tzw. "objawy alarmowe" (tj. utrata masy ciała, nocne pocenie, krwawienie z odbytu, bóle brzucha, które budzą pacjenta ze snu), należy przeprowadzić dodatkowe badania w celu wykluczenia poważniejszych chorób przewodu pokarmowego.

IBS - sposoby leczenia

Leczenie zespołu jelita drażliwego jest złożone i zwykle wymaga wielokierunkowego podejścia, które obejmuje między innymi: zmiany w diecie, aktywność fizyczną, leki oraz terapię behawioralną.

• Zmiany w diecie: niektóre osoby z IBS zauważają, że określone pokarmy mogą wywoływać objawy. Często zaleca się dietę low FODMAP, która może pomóc zmniejszyć objawy u niektórych osób. Dobrym pomysłem jest prowadzenie dziennika żywieniowego, aby zidentyfikować potencjalnie szkodliwe pokarmy. 
• Aktywność fizyczna: regularna aktywność fizyczna może pomóc w regulacji ruchów jelit i zmniejszeniu stresu, co może łagodzić objawy IBS.
• Leki: w zależności od objawów, lekarz może zalecić różne leki, w tym leki przeciwbiegunkowe, leki przeciwwzdęciowe, leki przeczyszczające, leki przeciwbólowe, leki na receptę regulujące ruchy jelit oraz leki przeciwlękowe lub antydepresyjne (jeśli stwierdza się związek między objawami a stanami emocjonalnymi). 
• Terapia behawioralna: w niektórych przypadkach terapie takie jak terapia poznawczo- behawioralna, biofeedback, hipnoterapia lub terapia relaksacyjna mogą okazać się pomocne.
• Najlepszym podejściem jest indywidualne dostosowanie planu leczenia do specyficznych objawów i potrzeb. Ważne jest również, aby skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek nowej terapii na IBS, aby upewnić się, że jest ona bezpieczna i odpowiednia dla konkretnej sytuacji.

Dieta a IBS

Dieta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu zespołem jelita drażliwego (IBS). Wśród zaleceń dotyczących odżywiania pojawiają się: dieta low DODMAP, regularność posiłków, ograniczenie spożycia tłuszczów, nawadnianie oraz unikanie kofeiny i alkoholu.

• Dieta low FODMAP: FODMAP to skrót od fermentowalnych oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Są to typy węglowodanów, które są trudne do przyswojenia przez niektóre osoby i mogą prowadzić do objawów IBS, takich jak wzdęcia, biegunka i ból brzucha. Dieta low FODMAP polega na ograniczaniu pokarmów zawierających wysokie ilości FODMAP, takich jak niektóre owoce i warzywa, produkty mleczne, nasiona, orzechy i produkty zawierające gluten.
• Regularne posiłki: regularne spożywanie posiłków może pomóc w utrzymaniu regularności ruchów jelit.
• Ograniczenie spożycia tłuszczów: tłuste pokarmy mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia objawów IBS. 
• Nawadnianie: należy regularnie pić, najlepiej wody. Zaleca się unikanie napojów gazowanych, które mogą powodować wzdęcia i bóle brzucha.
• Objawy IBS nasilać mogą alkohol i kofeina, dlatego warto wykluczyć je z diety.
• U niektórych osób z IBS zwiększenie spożycia błonnika może pomóc zmniejszyć objawy, szczególnie zaparcia, jednak u innych osób może to zwiększyć wzdęcia i ból brzucha.

Każda osoba jest inna i to, co działa u jednej osoby, niekoniecznie musi działać u innych. Prowadzenie dziennika żywieniowego, w którym zapisujemy co jemy i jak to wpływa na nasze samopoczucie, może pomóc zidentyfikować, które pokarmy wywołują objawy. Warto również rozważyć konsultację z dietetykiem, który pomoże opracować indywidualny plan żywieniowy.

Rola stresu w kontekście IBS

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest chorobą, która jest silnie powiązana ze stresem. Oznacza to, że osoby cierpiące na IBS często doświadczają nasilenia objawów w okresach zwiększonego stresu. Jelita są ściśle powiązane z układem nerwowym za pośrednictwem tzw. jelitowego układu nerwowego, który reguluje wiele aspektów funkcjonowania jelit, takich jak perystaltyka (ruchy skurczowe) czy wydzielanie enzymów trawiennych. Ten jelitowy układ nerwowy jest z kolei powiązany z mózgiem przez tak zwaną "oś jelito-mózg". To oznacza, że stres i inne czynniki psychologiczne mogą wpływać na funkcjonowanie jelit, a jednocześnie problemy jelitowe mogą wpływać na samopoczucie emocjonalne. Na poziomie biologicznym, stres może prowadzić do zmian w funkcjonowaniu jelitowego układu nerwowego, co może prowadzić do objawów takich jak ból, wzdęcia czy zaburzenia rytmu wypróżniania. Stres może także wpływać na mikroflorę jelitową (zbiór wszystkich mikroorganizmów żyjących w jelitach), co może dodatkowo wpływać na objawy IBS. W związku z powyższym, zarządzanie stresem jest często kluczowym elementem leczenia IBS. Techniki zarządzania stresem, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, medytacja, techniki relaksacyjne, regularna aktywność fizyczna, czy adekwatne zarządzanie czasem, mogą pomóc w redukcji stresu i złagodzeniu objawów IBS. W niektórych przypadkach pomocna może być także konsultacja z psychologiem lub psychiatrą.

IBS a jakość życia

Zespół jelita drażliwego (IBS) może znacząco wpływać na jakość życia, zarówno pod względem fizycznym, jak i emocjonalnym. Objawy IBS, takie jak ból brzucha, wzdęcia, biegunka lub zaparcia, mogą powodować dyskomfort i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Objawy te mogą także wpływać na plany żywieniowe, mogą zmuszać do częstych wizyt w toalecie i mogą prowadzić do obaw związanych z długotrwałym przebywaniem poza domem lub podróżowaniem. Niektóre osoby mogą także doświadczać zmniejszonej energii lub ogólnego złego samopoczucia. Pod względem emocjonalnym, IBS może prowadzić do zwiększonego stresu, lęku i frustracji związanych z zarządzaniem chorobą i jej objawami. Częste lub nieprzewidywalne objawy mogą prowadzić do lęku społecznego. Zdiagnozowanie IBS może także prowadzić do uczucia zniechęcenia lub smutku, szczególnie jeśli objawy są trudne do kontrolowania.