Hiperkaliemia – nadmiar potasu w organizmie: objawy i leczenie

Czym jest hiperkaliemia?

Potas (K+) jest jednym z kluczowych pierwiastków, odgrywającym istotną rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu oraz prawidłowego funkcjonowania zarówno układu nerwowo-mięśniowego, jak i serca. Aż 90% potasu znajduje się wewnątrz komórek, podczas gdy tylko 10% występuje w przestrzeni pozakomórkowej, w tym w płynach tkankowych i krwi. To właśnie poziom potasu w osoczu jest jednym z ważnych wskaźników równowagi elektrolitowej.

Hiperkaliemia to stan, w którym stężenie potasu we krwi przekracza normy fizjologiczne. Potas jest niezbędnym elektrolitem, odgrywającym kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania komórek, zwłaszcza nerwowych i mięśniowych, w tym mięśnia sercowego. Jego nadmiar, choć rzadki, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym zagrażających życiu zaburzeń rytmu serca.

Norma stężenia potasu we krwi u zdrowych osób wynosi 3,5–5,5 mmol/l. Wartości referencyjne mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium, dlatego wyniki każdorazowo należy odnieść do zakresu norm przedstawionego na otrzymanym wydruku.

Hiperkaliemię rozpoznaje się, gdy poziom tego elektrolitu przekracza 5,5 mmol/l. W zależności od stopnia nadmiaru potasu hiperkaliemię dzieli się na łagodną (5,6–6,5 mmol/l), umiarkowaną (6,6–7,5 mmol/l) oraz ciężką (powyżej 7,5 mmol/l). Stany ciężkiej hiperkaliemii są szczególnie groźne, ponieważ mogą prowadzić do zatrzymania akcji serca.

Hiperkaliemia to często spotykane zaburzenie, które najczęściej pojawia się u osób z ciężką, ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek. Występuje również u pacjentów z cukrzycą, niewydolnością serca oraz u tych, którzy przyjmują leki utrudniające usuwanie potasu z organizmu przez nerki.

Przyczyny nadmiaru potasu w organizmie

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do wzrostu stężenia potasu we krwi. Jedną z głównych przyczyn hiperkaliemii jest niewydolność nerek. Nerki odgrywają kluczową rolę w regulacji poziomu potasu, usuwając jego nadmiar z organizmu wraz z moczem. Kiedy nerki nie działają prawidłowo, potas gromadzi się we krwi.

Innymi przyczynami hiperkaliemii mogą być:

Czasami wynik laboratoryjny sugerujący nadmiar potasu może być błędny, co nazywa się wynikiem fałszywie dodatnim. Przyczyną takiego wyniku mogą być różne czynniki, na przykład długotrwałe zaciskanie stazy podczas pobierania krwi, trudności z pobraniem próbki, hemoliza krwi po jej pobraniu, a także wysoka liczba leukocytów lub płytek krwi u pacjenta.

Objawy hiperkaliemii

Objawy nadmiaru potasu mogą być zróżnicowane i często nie są specyficzne, co utrudnia jego wczesne rozpoznanie. W łagodnych przypadkach hiperkaliemia może przebiegać bezobjawowo lub dawać jedynie niewielkie dolegliwości. W miarę wzrostu stężenia potasu we krwi objawy stają się coraz bardziej widoczne i groźne.

Najczęstsze objawy hiperkaliemii to:

Warto zaznaczyć, że objawy nadmiaru potasu mogą rozwijać się szybko i nagle, zwłaszcza w przypadku ostrych uszkodzeń nerek lub poważnych urazów. Dlatego też osoby z grupy ryzyka, takie jak pacjenci z chorobami nerek czy przyjmujący leki wpływające na gospodarkę potasową, powinny być regularnie monitorowane pod kątem poziomu potasu we krwi.

Zobacz także artykuł: Objawy odwodnienia - jak wygląda człowiek odwodniony?

Jak diagnozować hiperkaliemię?

Łagodny lub umiarkowany wzrost poziomu potasu we krwi często nie daje żadnych objawów i bywa wykrywany przypadkowo w trakcie rutynowych badań krwi. Diagnozowanie hiperkaliemii opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych krwi. Podstawowym badaniem jest oznaczenie stężenia potasu w surowicy. Wynik przekraczający 5,0 mmol/l sugeruje nadmiar potasu - hiperkaliemię, a dalsza ocena pozwala określić jej nasilenie. To bardzo istotne, aby w porę rozpoznać objawy nadmiaru potasu oraz rozpocząć prawidłowe leczenie hiperkaliemii.

Oprócz badania poziomu potasu lekarz może zlecić inne badania pomocnicze:

Jeśli u osoby szczególnie narażonej na hiperkaliemię, takiej jak pacjent z niewydolnością nerek lub przyjmujący leki podwyższające poziom potasu, pojawią się objawy tego zaburzenia, konieczne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem.

Leczenie hiperkaliemii – jak obniżyć poziom potasu?

Leczenie hiperkaliemii zależy od jej nasilenia oraz przyczyn nadmiaru potasu. W przypadkach łagodnej hiperkaliemii, zwłaszcza jeśli pacjent nie odczuwa żadnych objawów, leczenie może ograniczać się do modyfikacji diety i leków. Ważne jest monitorowanie poziomu potasu oraz ocena czynności nerek.

W przypadku umiarkowanej i ciężkiej hiperkaliemii leczenie jest bardziej złożone i wymaga szybkiej interwencji medycznej. Do najważniejszych metod leczenia hiperkaliemii należą:

Leczenie hiperkaliemii wymaga także eliminacji jej przyczyn, takich jak odstawienie leków podwyższających poziom potasu lub leczenie chorób współistniejących, np. niewydolności nerek. W przypadku łagodnych form nadmiaru potasu istotna jest dieta przy hiperkaliemii, która wymaga modyfikacji.

Dieta przy hiperkaliemii – co jeść, a czego unikać?

Dieta odgrywa kluczową rolę w kontroli poziomu potasu u pacjentów z hiperkaliemią. Osoby z podwyższonym poziomem potasu powinny unikać pokarmów bogatych w ten pierwiastek i skupiać się na spożywaniu produktów o niskiej zawartości potasu. Jak więc powinna wyglądać dieta przy hiperkaliemii?

Produkty, które należy ograniczyć lub wyeliminować z diety przy hiperkaliemii, to: banany, awokado, pomidory i ich przetwory, ziemniaki, szpinak, soki owocowe, zwłaszcza pomarańczowy, suszone owoce, takie jak rodzynki czy morele, orzechy.

Zamiast tego warto wprowadzić do diety produkty o niskiej zawartości potasu, takie jak: jabłka, jagody, kapusta, cebula, papryka oraz chleb biały.

Podczas gotowania warzyw warto stosować technikę gotowania w dużej ilości wody, co pomaga zmniejszyć zawartość potasu w tych produktach.

Ostatecznie, kontrola diety przy hiperkaliemii oraz regularne monitorowanie poziomu potasu we krwi są kluczowe dla pacjentów z hiperkaliemią, zwłaszcza tych z przewlekłymi chorobami nerek. Współpraca z dietetykiem oraz lekarzem jest niezbędna, aby opracować indywidualny plan żywieniowy dostosowany do potrzeb pacjenta.

Źródła: