Czym jest ostuda (melasma), jak ją rozpoznać, leczyć i w jaki sposób jej zapobiegać?

Melasma - objawy. Ostuda i jej rozpoznawanie na jasnej i ciemnej karnacji

Tak, jak zostało to już wspomniane, ostuda przybiera postać nieregularnego, a jednocześnie wyraźnie odznaczającego się od reszty skóry znamienia - płaskiego, a nie wyniesionego ponad powierzchnię skóry. Jej objawy najczęściej pojawiają się w obrębie twarzy (na czole, na policzkach, nad górną wargą) lub na ramionach i dekolcie - czyli we wszystkich tych miejscach, które są najbardziej narażone na intensywne promieniowanie ultrafioletowe. Nie rozpoznaje się żadnych towarzyszących objawów ostudy - zauważa się jednak, że melasma może przyjmować różny odcień w zależności od naturalnego odcienia skóry - od szaroziemistej barwy, aż po jasno- i ciemnobrązowe plamy.

W rozpoznaniu ostudy i w odróżnieniu jej od innych chorób skóry z pewnością pomoże dermatolog lub lekarz medycyny estetycznej. W diagnostyce wykorzystuje się tak zwaną lampę Wooda, pozwalającą ocenić głębokość zmian barwnikowych, a jeśli istnieje taka konieczność - wykonuje się również dermatoskopię w celu sprawdzenia, czy fragmenty zmiany lub istniejące w jej obrębie inne znamiona lub pieprzyki nie noszą znamion nowotworu. Do lekarza dermatologa powinniśmy udać się niezwłocznie po zaobserwowaniu takiej zmiany lub po odnotowaniu jej powiększania się lub innych metamorfoz.

Przyczyny ostudy - zaburzenia hormonalne, ciąża i inne

Bezpośrednią przyczyną ostudy jest długa i intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne - to właśnie pod jego wpływem w komórkach skóry zachodzą przemiany barwnikowe, będące odpowiedzią na czynnik drażniący (a więc na promieniowanie UV). Co ważne, skóra może zareagować w podobny sposób również podczas opalania w solarium, które jest kategorycznie odradzane przez dermatologów czy onkologów zajmujących się nowotworami skóry. Oprócz bezpośrednich przyczyn ostudy, wyróżnia się także czynniki sprzyjające jej powstaniu. Wśród nich można wyszczególnić między innymi:

• stan ciąży - jest to wówczas tak zwana ostuda ciążowa (czasem melasma pojawia się także w połogu);
• • przyjmowanie leków fotouczulających (w przebiegu takich schorzeń, jak przewlekła choroba wątroby, depresja, bezsenność i inne) oraz preparatów ziołowych o takim samym działaniu;
• stany obniżonej odporności pojawiające się w przebiegu różnych chorób (AIDS, cukrzyca, choroby onkologiczne i okres ich leczenia);
• przyjmowanie leków hormonalnych pod postacią antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej (HTZ);
• przyjmowanie antybiotyków oraz leków przeciwgrzybiczych;
• predyspozycje genetyczne do powstawania dużych przebarwień skórnych.

Oczywiście do powstawania melasmy przyczynia się także brak jakiejkolwiek ochrony słonecznej, która jest podstawowym filarem ochrony skóry przed negatywnymi skutkami oddziaływania promieniowania słonecznego - w tym przed nowotworami i ich najpopularniejszym „przedstawicielem” - czerniakiem, o którym pisaliśmy już w artykule Jak rozpoznać czerniaka? Poznaj objawy choroby, przyczyny i czynniki ryzyka czerniaka (do którego lektury serdecznie zachęcamy).

Jak pozbyć się ostudy i zminimalizować przebarwienia? Peelingi chemiczne i inne zabiegi na ostudę

Jak pozbyć się ostudy? To pytanie zadają sobie przede wszystkim osoby, dla których melasma i inne przebarwienia - pozapalne czy posłoneczne - stanowią problem estetyczny. Aby w ogóle myśleć o zabiegach minimalizujących widoczność plam na skórze, warto najpierw zbadać je u lekarz, który wskaże możliwe drogi i opcje działania. Wśród metod na usuwanie ostudy można wyróżnić między innymi:

• zabiegi złuszczające wykorzystujące różnego rodzaju substancje chemiczne, takie jak kwasy lub kuracje z retinolem czy pochodnymi witaminy A;
• zabiegi mikrodermabrazji i dermabrazji, które wykorzystują mechaniczne drobiny do „ścierania” wierzchniej warstwy naskórka;
• zabiegi z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego (w tym tak zwany „wampirzy lifting - choć w leczeniu ostudy ma on za zadanie pozbycie się przebarwienia, a napięcie, odżywienie i odmłodzenie skóry będzie „efektem ubocznym”);
• kurację wykorzystującą mikroskopijne nakłucia skóry z jednoczesnym podawaniem substancji mających na celu zniwelowanie przebarwień.

Jako uzupełnienie zabiegów gabinetowych można (po konsultacji z lekarzem prowadzącym, by nie dublować konkretnych substancji i nie intensyfikować ich działania ponad miarę) stosować domową pielęgnację rozjaśniająca przebarwienia i wyrównującą koloryt skóry. Takie kosmetyki zawierają zwykle substancje czynne oparte na działaniu witaminy C, retinoidów bądź kwasów.

Profilaktyka ostudy - lepiej zapobiegać, niż leczyć!

Profilaktyka ostudy (melasmy) powinna przede wszystkim uwzględniać stosowanie wysokiej fotoprotekcji pod postacią kremów ochronnych z filtrem SPF 50. I nie chodzi tu tylko o wakacyjne wyjazdy, ale o ochronę całoroczną, ponieważ promieniowanie dociera do skóry zarówno przez zachmurzone niebo, jak i poprzez szyby. Muszą na to zwrócić uwagę zwłaszcza kobiety w ciąży, a także pacjenci stosujący leki fotouczulające czy zioła o takim samym działaniu (jeśli istnieje taka możliwość, warto porozmawiać z lekarzem o zamiennikach konkretnych preparatów - nawet jedynie na okres letni).

Oczywiście profilaktyce ostudy sprzyja także minimalizacja ekspozycji na słońce, całkowita rezygnacja z intensywnego opalania skóry, a także - u niektórych kobiet - zmiana antykoncepcji z metod hormonalnych na inne sposoby zapobiegania ciąży.

Źródła:
Lek. M. Wiercińska, Ostuda (melasma) - przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie [w:] Medycyna Praktyczna, 18.08.2022
lek. med. J. Maciejewska - Ostuda [w:] Medycyna Praktyczna, 27.09.2012
Lek. P. Traczewski, Co to jest ostuda? [w:] Dermatologia Po Dyplomie, 01/2018