Czym jest anemia (niedokrwistość), jakie są jej przyczyny i czy da się ją wyleczyć?

Czym jest anemia? Charakterystyka niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza i nie tylko

Na pytanie dotyczące tego, czym jest anemia, wiele osób prawdopodobnie odpowiedziałoby, że jest to choroba krwi. To nie do końca prawda - anemia jest bowiem zaburzeniem i może pojawiać się w przebiegu różnych chorób. Tak jak już wcześniej zostało to wspomniane, anemia jest stanem, w którym obserwuje się pomniejszenie liczby czerwonych krwinek w organizmie (objawy ten określa się mianem erytropenii - od nazwy samych krwinek, czyli erytrocytów). Objawy anemii pojawiają się także, gdy spada stężenie hemoglobiny (czerwonego barwnika krwi) lub też gdy - na skutek procesu chorobowego czy innych zaburzeń - zachwiana zostaje zdolność składników krwi do dystrybucji tlenu w organizmie. Jak więc widać, anemia jest dość złożoną dolegliwością, a przyczyny niedokrwistości mogą być naprawdę różne - o czym piszemy poniżej.

Możliwe przyczyny niedokrwistości (z niedoboru żelaza, niedokrwistość chorób przewlekłych i inne)

Tak, jak wspomnieliśmy już powyżej, przyczyny anemii mogą być różne - od anemii z niedoborów, aż po niedokrwistość wywołaną procesami chorobowymi toczącymi się w szpiku kostnym. Co do zasady, warto wyróżnić trzy główne przyczyny anemii, w których zawierają się poszczególne typy tego zaburzenia. Wśród nich znajdują się:

• przyczyny niedokrwistości związane z nieprawidłowościami występującymi podczas procesu produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów). Mogą być one spowodowane przez niedobór żelaza, witaminy B12 czy niedobór kwasu foliowego, ale również pojawiają się wtedy, gdy szpik kostny, wytwarzający krwinki, nie funkcjonuje prawidłowo (mowa wówczas o aplazji lub hipoplazji szpiku). Wówczas obserwuje się produkcję krwinek, które - pod pewnymi względami - nie są prawidłowe - nie mają odpowiedniego kształtu czy rozmiaru, a co za tym idzie - nie są zdolne do pełnienia swoich funkcji;
• przyczyny anemii to także rozpad krwinek czerwonych, wynikających z ich niewłaściwej budowy lub z toczącego się procesu chorobowego - taka sytuacja pojawia się najczęściej na skutek chorób genetycznych (przykładowo - niedokrwistość sierpatokrwinkowa) lub też chorób nabytych na późniejszych etapach życia (niektóre choroby autoimmunologiczne - reumatoidalne zapalenie stawów, malaria i inne);
• przyczyną niedokrwistości są również krwotoki, wiążące się z dużą utratą krwi, a tym samym - utratą czerwonych krwinek. Zalicza się do nich krwotoki nagłe (w wyniku wypadków, powikłań podczas operacji i innych), a także krwotoki utajone, podczas których krew wycieka przez długi czas, ale w niewielkich ilościach (przykładowo w przebiegu nowotworów układu pokarmowego - najczęściej jelita grubego).

Jak rozpoznać objawy anemii? Sprawdź symptomy niedokrwistości

Objawy niedokrwistości to szereg różnych symptomów, które - występujące wspólnie lub w dużym natężeniu - zdecydowanie powinny skłonić nas do wizyty u lekarza. Wśród objawów niedokrwistości wyróżnia się przede wszystkim bladość skóry, choć niewiele osób wie, że towarzyszy jej najczęściej także bladość śluzówki w jamie ustnej a także bladość spojówek. Oprócz tego w przebiegu anemii mogą pojawiać się symptomy ze strony układu oddechowego czy układu sercowo-naczyniowego, takie jak duszności, kołatanie serca, zwiększona męczliwość, a nawet zawroty głowy. Objawy anemii to także niemożność skupienia się, brak koncentracji, bóle głowy i uczucie ogólnego osłabienia organizmu.

Warto tutaj zaznaczyć, że oprócz wymienionych powyżej symptomów, przy anemii niedoborowej pojawia się także pogorszenie kondycji włosów i paznokci (kosmyki wypadają, a na powierzchni paznokci pojawiają się nierówności i przebarwienia). Dodatkowo anemiom powstałym w wyniku przebiegu różnych chorób, towarzyszą objawy tychże schorzeń.

Diagnostyka niedokrwistości - jakie badania są niezbędne do rozpoznania anemii?

Diagnostyka anemii w podstawowym wymiarze obejmuje oczywiście badanie krwi (morfologię) z rozmazem, a także wywiad z pacjentem - bardzo często już na podstawie takiego procesu diagnostycznego udaje się rozpoznać niedokrwistość, a także ustalić przyczynę jej występowania (najczęściej są to niedobory). Jeśli jednak wyniki badania nie są jednoznaczne, wówczas lekarz poszerza diagnostykę niedokrwistości. Składają się na nią między innymi takie badania, jak:

• określenie liczby retikulocytów (czyli najmłodszych czerwonych krwinek) w celu określenia prawidłowości (lub nieprawidłowości) procesów wytwarzania poszczególnych składników krwi;
• badanie kału i moczu w kierunku zawartości krwi utajonej (niewidocznej gołym okiem), a także badanie bilirubiny w moczu, której poziom wskazuje na nadmierny (lub prawidłowy) rozpad krwinek czerwonych;
• badanie stężenia żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12 w organizmie;
• badanie określające liczbę przeciwciał przeciwko krwinkom czerwonym.

Oczywiście nie są to wszystkie testy, które pomagają w diagnostyce anemii - do nich należy dodać wszelkiego rodzaju inne badania, które pomogą rozpoznawać choroby będące przyczynami niedokrwistości (nabytej lub genetycznej).

Sposoby na anemię - leczenie niedokrwistości

Leczenie anemii uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny jej zaistnienia - właśnie dlatego u każdego pacjenta terapia może wyglądać inaczej. Najczęstsze metody leczenia niedokrwistości to przede wszystkim:

• leki na anemię, czyli podawanie preparatów zawierających składniki niedoborowe w organizmie - najczęściej jest to żelazo, przy czym leki na anemię zawierają również wspomniane wcześniej kwas foliowy oraz witaminę B12 - najczęściej leczy się nimi niedokrwistość z niedoboru żelaza;
• leczenie niedokrwistości spowodowanej przebiegiem konkretnej choroby polega oczywiście na wyleczeniu choroby pierwotnej - tutaj terapia dobierana jest w zależności od schorzenia powodującego niedokrwistość;
• w razie potrzeby, leczenie anemii odbywa się wraz z przetoczeniem krwi lub przeszczepem szpiku (przy anemiach związanych z nieprawidłowościami w obrębie szpiku kostnego a także z nowotworami szpiku).

Domowe sposoby na anemię, opierające się głównie na włączeniu do diety pokarmów bogatych w żelazo hemowe i żelazo niehemowe (pochodzenia zwierzęcego i roślinnego) mogą oczywiście pomóc w terapii, jednak leczenie niedokrwistości nigdy nie powinno przebiegać na własną rękę - zawsze należy skonsultować się w tej kwestii z lekarzem.

Jak zapobiec anemii w przyszłości? Co chroni przed niedokrwistością?

Jak zapobiec anemii na przyszłość? To pytanie zadaje sobie wiele osób, które wcześniej doświadczyły już nieprzyjemnych symptomów tego zaburzenia. Oczywiście podstawowym zaleceniem jest utrzymywanie diety bogatej w żelazo (spożywanie zielonych warzyw, podrobów mięsnych, gruboziarnistych kasz) oraz w witaminę C (dzięki której żelazo wchłania się po prostu lepiej). Osobom zagrożonym anemią zaleca się ograniczenie produktów mlecznych, kawy i herbaty, a także pokarmów z dużą zawartością błonnika, ponieważ mogą one powodować upośledzenie procesu wchłaniania się żelaza z przewodu pokarmowego.

Sposoby na anemię (czy raczej jej profilaktykę) dla pacjentów zagrożonych jej wystąpieniem obejmują regularne przyjmowanie małych dawek preparatów z żelazem (dawki każdorazowo ustala lekarz prowadzący). Dotyczy to przede wszystkim osób po utracie krwi, noworodków ze stwierdzoną anemią a także po zabiegach, kobiet w ciąży z zaobserwowanym niedoborem żelaza.

Pamiętajmy, że zapobieganie niedokrwistości to także wykonywanie regularnych badań morfologicznych oraz konsultowanie ich wyników z lekarzem.