Cukrzyca ciążowa – czym jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa to choroba, która może dotknąć niemal każdą z pań spodziewającą się dziecka, dlatego warto wiedzieć, co to jest. Choroba ta polega na nietolerancji węglowodanów, co prowadzi do podwyższonego stężenia glukozy w czasie ciąży. Cukrzyca ciążowa występuje u kobiet, które przed zajściem w ciążę nie miały problemów z podwyższonym poziomem glukozy we krwi.

Cukrzyca ciążowa jest przeważnie diagnozowana między 24. a 28. tygodniem ciąży. Mimo to stężenie glukozy we krwi warto regularnie kontrolować już od początku trwania ciąży. Niestety ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej zwiększa się wraz z wiekiem pacjentki oraz wraz z kolejnymi ciążami - szczególnie, gdy podwyższony poziom glukozy we krwi pojawił się już wcześniej. Dodatkowo cukrzyca ciążowa w 1. trymestrze może wskazywać na cukrzycę typu 2, która istniała już przed ciążą, ale nie była zdiagnozowana lub na cukrzycę typu 1, która zaczęła rozwijać się w czasie ciąży.

Zapoznaj się także z artykułem: Cukrzyca typu 2. Czym się charakteryzuje?

Niekontrolowana i nieleczona cukrzyca ciążowa grozi nie tylko przedwczesnym porodem, ale przede wszystkim zaburzeniami w rozwoju płodu, a w najgorszym przypadku nawet jego obumarciem. Dlatego tak ważne, aby pozostawała pod stałą kontrolą.

Co może być przyczyną cukrzycy ciążowej?

Wiele kobiet oczekujących na przyjście na świat potomstwa zastanawia się, skąd się bierze cukrzyca ciążowa. Teoretycznie, na cukrzycę ciążową może zachorować każda ciężarna. W praktyce jednak największe szanse na to mają te kobiety, które chorują na cukrzycę typu drugiego lub na przykład członkowie ich najbliższej rodziny są cukrzykami. W grupie ryzyka są też przyszłe mamy, które leczą się na nadciśnienie, cierpią na otyłość lub mają więcej niż 35 lat.

Szczególnie powinny uważać także kobiety, które są w ciąży po raz kolejny i/lub w trakcie poprzednich ciąż miały już cukrzycę ciążową. W tej sytuacji prawdopodobieństwo jej ponownego pojawienia się jest bardzo duże. Podobnie jak w przypadku kobiet, które urodziły wcześniej dziecko (dzieci) z wadami wrodzonymi i/lub o masie ciała większej niż 4 kg.

Objawy cukrzycy ciążowej

Cukrzyca w ciąży przeważnie diagnozowana jest podczas wykonywania testu doustnego obciążenia glukozą. Cukrzyca ciążowa może jednak dawać objawy już wcześniej, dlatego warto je znać. Symptomy, które mogą sugerować, że coś jest nie w porządku i nasuwać skojarzenia właśnie z cukrzycą ciążową, to między innymi:

• wyraźnie zwiększony apetyt u ciężarnej,
• większe zapotrzebowanie na spożywanie płynów,
• częstsze oddawanie moczu (co wiąże się ze wzmożonym pragnieniem),
• nienaturalna senność, zmęczenie, apatia,
• dość częste zawroty głowy,
• nawracające infekcje pochwy,
• nieznaczna utrata wagi,
• lekkie zaburzenia widzenia,
• niebezpieczny wzrost ciśnienia krwi.

Objawy te mogą występować razem lub osobno. Mogą pojawiać się kolejno. Może to być tylko jeden z nich, kilka lub wszystkie. Nie ma reguły. Każdy z powyższych symptomów warto skonsultować z lekarzem, aby zyskać pewność i spokój, ewentualnie jak najszybciej podjąć stosowne kroki w celu opanowania cukrzycy ciążowej.

Aby uzupełnić codzienną dietę oraz zadbać o prawidłowy rozwój płodu, warto też po konsultacji lekarskiej sięgnąć po bezpieczne witaminy dla kobiet w ciąży lub karmiących.

Jak rozpoznaje się cukrzycę ciążową?

Cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest przy pomocy badania laboratoryjnego nazywanego doustnym testem obciążenia glukozą. Badanie to wykonywane jest u każdej kobiety ciężarnej między 24. a 28 tygodniem ciąży. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wcześniejszą diagnostykę, jeśli kobieta ciężarna znajduje się w podwyższonej grupie ryzyka wystąpienia hiperglikemii.

Cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest, jeśli wyniki testu doustnego testu obciążenia glukozą nie są w normie.

Cukrzyca ciążowa - normy glukozy:

• na czczo - 92 mg/dl (5,1 mmol/l) lub więcej,
• w 60 minucie badania - 180 mg/dl (10 mmol/l) lub więcej,
• w 120 minucie badania - 153 mg/dl (8,5 mmol/l) lub więcej.

Samo wykonanie testu doustnego obciążenia glukozą jest bardzo proste, ale czasochłonne, dlatego należy sobie na nie zarezerwować sporo czasu. Na badanie należy zgłosić się od rana, na czczo. Analizowanym materiałem jest natomiast pobierana krew. Przebieg badania prezentuje się następująco:

1. Etap I - pobranie krwi w celu ustalenia stężenia glukozy na czczo.
2. Etap II - spożycie roztworu zawierającego 75 g glukozy. Glukozę należy przeważnie zakupić samodzielnie. Jest ona dostępna w aptekach w wielu wersjach smakowych, dzięki czemu jej wypicie nie jest uciążliwe dla pacjentki. Po spożyciu glukozy ciężarna poproszona jest o odpoczynek w pozycji siedzącej.
3. Etap III - ponowny pomiar stężenia glukozy we krwi po upływie 60 minut od przyjęcia roztworu glukozy.
4. Etap IV - pomiar stężenia glukozy we krwi po upływie 120 minut od wypicia roztworu.

Czy cukrzyca ciążowa jest groźna dla dziecka?

Cukrzyca ciążowa, określana niekiedy też potocznie jako ciąża cukrzycowa jest schorzeniem, które może wywołać poważne konsekwencje u dziecka, dlatego tak ważna jest jej diagnostyka i leczenie. Wśród zagrożeń wymienia się m. in.:

• makrosomię płodu - wysoka masa urodzeniowa noworodka,
• ryzyko wystąpienia hipoglikemii u dziecka po porodzie,
• zwiększone ryzyko wystąpienia wad wrodzonych,
• zwiększone ryzyko przedwczesnego urodzenia.

Powikłania cukrzycy ciążowej

Cukrzyca w ciąży to poważny problem, którego nigdy nie należy lekceważyć. Hiperglikemia w okresie ciąży może prowadzić do wspomnianej już makrosomii płodu, czyli wysokiej masy urodzeniowej dziecka. Stwarza to ryzyko komplikacji podczas porodu, które dotyczą zarówno dziecka, jak i matki.

Innym zagrożeniem jest hipoglikemia u noworodka, określana też jako niedocukrzenie. Stanowi ono zagrożenie dla rozwijających się komórek nerwowych u dziecka. Na szczęście powikłania tego typu pojawiają się w przypadku niewykrytej lub nieleczonej cukrzycy ciążowej, co w dzisiejszych czasach, w krajach rozwiniętych jest już na szczęście rzadkim zjawiskiem.

Dodatkowo u dzieci, których matka miała cukrzycę ciążową przed porodem, stwierdza się w okresie dojrzewania zwiększone ryzyko wystąpienia nietolerancji glukozy, cukrzycy typu 2, a także nadwagi lub otyłości.

Jak wygląda leczenie cukrzycy ciążowej?

Leczenie cukrzycy ciążowej ma na celu kontrolowanie poziomu glukozy we krwi u kobiet w ciąży, u których rozwinęła się insulinooporność lub które mają trudności z wydzielaniem wystarczającej ilości insuliny w odpowiedzi na wzrost zapotrzebowania na nią w czasie ciąży. Jest to ważne, ponieważ niekontrolowana cukrzyca ciążowa może prowadzić do komplikacji zarówno u matki, jak i u dziecka.

Cukrzyca ciążowa - leczenie obejmuje:

• Dietę: Zapewnienie zdrowej diety, która pomaga kontrolować poziom glukozy we krwi. W diecie tej często zaleca się ograniczenie spożycia węglowodanów prostych, a zwiększenie spożycia białka i zdrowych tłuszczów. Ważne jest również regularne spożywanie posiłków, w regularnych odstępach czasu.
• Monitorowanie poziomu glukozy we krwi: Kobiety z cukrzycą ciążową muszą regularnie monitorować poziom glukozy we krwi. Często wymaga to mierzenia glukozy we krwi przed i po posiłkach, a czasem również w innych porach dnia.
• Aktywność fizyczna: Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna może pomóc w regulacji poziomu glukozy we krwi. Jest to jednak zależne od zaleceń lekarza, ponieważ niektóre formy aktywności mogą być niewskazane w ciąży.
• Monitorowanie płodu: Regularne badania ultrasonograficzne i monitorowanie aktywności płodu mogą być konieczne, aby ocenić rozwój dziecka i wykryć ewentualne problemy związane z cukrzycą ciążową.
• Insulina: W niektórych przypadkach konieczne może być podawanie insuliny, jeśli kontrola poziomu glukozy we krwi nie jest wystarczająca za pomocą diety i aktywności fizycznej. Lekarz może przepisać odpowiednią dawkę insuliny i poinstruować pacjentkę w zakresie jej stosowania.

Leczenie cukrzycy ciążowej wymaga ścisłej współpracy między kobietą ciężarną a zespołem opieki zdrowotnej, który może obejmować lekarza prowadzącego, położną, dietetyka i pozostały specjalistyczny personel medyczny. Każde leczenie jest dostosowywane indywidualnie do potrzeb i stanu zdrowia konkretnej pacjentki.

Jak przebiega insulinoterapia w ciąży?

Jeśli u kobiety ciężarnej zostały przekroczone opisane wyższej normy glukozy we krwi, a prawidłowa dieta oraz umiarkowana aktywność fizyczna nie przynoszą rezultatów, należy pomyśleć o wdrożeniu insulinoterapii. Na szczęście zdaniem specjalistów leczenie cukrzycy ciążowej insuliną jest bezpieczne dla płodu. Co istotne, stosowanie insuliny w ciąży jest obecnie jedyną bezpieczną metodą leczenia cukrzycy ciążowej.

Według zaleceń lekarskich insulinę w przypadku cukrzycy w ciąży należy stosować od 4 do 7 razy dziennie. Jest ona podawana za pomocą specjalnych strzykawek - penów. Jeśli poziom glukozy we krwi nie jest znacznie podwyższony, niekiedy rekomenduje się zastrzyki insulinowe jedynie na noc lub przed posiłkami, o czym również zadecyduje specjalista.

Dowiedz się też: Co to jest cukrzyca typu 1?

Cukrzyca ciążowa – ogólne zalecenia

Kobiety ciężarne standardowo wykonują regularne, zazwyczaj comiesięczne, kontrolne badania krwi i moczu. Już wyniki tych badań mogą wskazywać na nieprawidłowości w zakresie poziomu glukozy w organizmie. Dodatkowo, między 24. a 28. tygodniem ciąży przechodzi się doustny test obciążenia glukozą. Jeśli którykolwiek z wyników nasuwa jakieś wątpliwości, powtarza się i/lub przeprowadza bardziej szczegółowe badania. W przypadku zdiagnozowania cukrzycy ciążowej, należy wdrożyć odpowiednie działania.

• Trzeba codziennie sprawdzać poziom glukozy we krwi. Można to robić nawet przy pomocy zwykłych testów aptecznych – nie trzeba odwiedzać za każdym razem laboratorium.
• Konieczne jest również regularne kontrolowanie ciśnienia. Warto mierzyć je dwa razy dziennie (o tych samych porach dnia) i notować wyniki.
• Należy wdrożyć odpowiednią dla ciężarnej z cukrzycą ciążową dietę, czyli 5 lub 6 małych posiłków dziennie (dostarczających w sumie maksymalnie 1800 – 2200 kcal), dania z niską zawartością cukru, dużo warzyw i owoców, produkty bogate w błonnik, zero słodyczy, używek i napojów gazowanych.
• Czasami (jeśli lekarz zaleca) konieczne są zastrzyki insulinowe.

Dieta związana z cukrzycą ciążową – czego unikać, a co wdrożyć do jadłospisu?

Jak już wspominaliśmy, leczenie cukrzycy ciążowej w pierwszej kolejności wymaga modyfikacji diety przyszłej mamy.

Czego należy unikać?

• Łatwo przyswajalne węglowodany proste: Ogranicz spożycie prostych węglowodanów, takich jak biały chleb, biały ryż, słodycze, słodzone napoje, przetworzone produkty zbożowe, które mogą prowadzić do gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi.
• Słodkie przekąski: Unikaj produktów zawierających dużo cukru, jak ciastka, ciasteczka, słodycze, słodzone jogurty, itp. Dopuszczalne są jedynie zdrowe przekąski i słodycze bazujące na naturalnych składnikach. Powinny być one jednak również spożywane z umiarem.
  
• Tłuszcze nasycone: Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych, takich jak czerwone mięso, pełnotłuste produkty mleczne, smażone potrawy, ponieważ mogą one zwiększyć ryzyko insulinooporności.
• Ograniczona ilość soli: Ogranicz spożycie soli, aby uniknąć nadciśnienia, które może być częstym współistniejącym schorzeniem u osób z cukrzycą.

Co wprowadzić do diety?

• Błonnik pokarmowy: Wprowadź do diety więcej błonnika pokarmowego, który jest obecny w warzywach, owocach, orzechach, nasionach i pełnoziarnistych produktach zbożowych. Błonnik pomaga w stabilizacji poziomu glukozy we krwi.
• Zdrowe źródła węglowodanów: Wybieraj złożone węglowodany, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe (np. pełnoziarnisty chleb, brązowy ryż, pełnoziarniste makarony), które są bogate w błonnik i uwalniają glukozę we krwi stopniowo.
• Białko: Włącz do diety zdrowe źródła białka, takie jak drób, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych (np. fasola, ciecierzyca, soczewica), które pomagają w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi.
• Zdrowe tłuszcze: Wybieraj zdrowe tłuszcze, takie jak oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona, które są korzystne dla serca i mają pozytywny wpływ na kontrolę poziomu glukozy we krwi.

Dodatkowo jedz regularne posiłki o stałych porach, aby utrzymać równomierny poziom glukozy we krwi.

Cukrzyca ciążowa po porodzie – zalecenia

Cukrzyca ciążowa, która występuje podczas ciąży, zazwyczaj ustępuje po porodzie. Jednakże kobiety, które miały cukrzycę ciążową, mają zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Dlatego po porodzie ważne jest kontynuowanie monitorowania poziomu glukozy we krwi oraz podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych. Oto kilka kroków, które mogą być pomocne po porodzie:

1. Regularne badania kontrolne - po porodzie ważne jest kontynuowanie regularnych badań kontrolnych, aby monitorować poziom glukozy we krwi. Lekarz może zalecić regularne badania krwi, aby sprawdzić, czy nie pojawiła się cukrzyca typu 2.
2. Zdrowa dieta - kontynuacja zdrowej diety może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi i zapobieganiu cukrzycy typu 2. Zaleca się unikanie wysokoprzetworzonej żywności, cukru, tłuszczów nasyconych oraz spożywanie większej ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, zdrowych tłuszczów i białek.
3. Regularna aktywność fizyczna - ruch może pomóc w kontroli masy ciała, poprawie wrażliwości komórek na insulinę i utrzymaniu zdrowego poziomu glukozy we krwi. Zalecane jest wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej przez co najmniej 150 minut w tygodniu, zgodnie z zaleceniami lekarza.
4. Utrzymanie prawidłowej masy ciała - może zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Zaleca się konsultację z dietetykiem w celu ustalenia optymalnej masy ciała i opracowania planu odchudzania, jeśli to konieczne.
5. Karmienie piersią - może pomóc w regulacji poziomu glukozy we krwi zarówno u matki, jak i u dziecka. Ponadto, kobiety karmiące piersią mają zazwyczaj większe zapotrzebowanie na kalorie, co może przyczynić się do redukcji masy ciała po ciąży.
6. Regularne konsultacje z lekarzem - są kluczowe w monitorowaniu zdrowia po porodzie, zwłaszcza jeśli występowała cukrzyca ciążowa. Lekarz może śledzić poziom glukozy we krwi, przeprowadzać badania kontrolne i udzielać porad dotyczących zdrowego stylu życia.

Warto też stosować przebadane i bezpieczne kosmetyki dla kobiet w ciąży, które pomogą zadbać o nadwyrężoną w tym okresie skórę.

Podsumowując, po porodzie ważne jest kontynuowanie dbałości o zdrowie i monitorowanie poziomu glukozy we krwi, aby zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2 oraz utrzymać zdrowy styl życia. W razie wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.