Witaminy i składniki mineralne w czasie ciąży

Witaminy i składniki mineralne w ciąży - wytyczne polskich ekspertów

Przyszła mama przede wszystkim powinna mieć dobrze zbilansowaną i zróżnicowaną dietę. To dieta powinna dostarczać jej i jej dziecku składników odżywczych, witamin i składników mineralnych. Niestety nie zawsze dieta dostarcza przyszłej mamie tego co ona potrzebuje w niezbędnych ilościach. Dlatego też, konieczne jest dodatkowe suplementowanie witamin i składników mineralnych. Ale nie wszystkich!

Zgodnie z wytycznymi polskich specjalistów i ekspertów w czasie ciąży należy suplementować:

• Kwas foliowy/foliany
• Witaminę D
• Jod
• DHA
• Żelazo
• Magnez

Oprócz tego można rozważyć dodatkową suplementację wapnia i choliny. Dlaczego i przede wszystkim w jakich dawkach związki te powinny być przyjmowane przez przyszłą mamę? O tym poniżej.

➤ Przede wszystkim kwas foliowy

Od wielu lat wiadomo jak niezwykle ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka przed i w czasie ciąży jest kwas foliowy. Odgrywa on niesamowicie istotną rolę w przemianach aminokwasów i kwasów nukleinowych. Dodatkowo warunkuje prawidłowe powstawanie i wzrost komórek oraz właściwy rozwój układu krwiotwórczego i nerwowego dziecka. Niedobór kwasu foliowego przed i w czasie ciąży może prowadzić do wystąpienia u dziecka wad Ośrodkowego Układu Nerwowego, wad cewy nerwowej a także nieprawidłowego rozwoju łożyska, ryzyka jego odklejania, poronień czy niskiej masy urodzeniowej dziecka. Dlatego też tak niezwykle ważne jest suplementowanie kwasu foliowego/folianów przed i w czasie ciąży.

Zgodnie z najnowszymi (2017r) wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników foliany powinny być suplementowane przez okres co najmniej 12 tygodni przed planowaną ciążą, przez cały okres ciąży, połogu i laktacji.

Eksperci wskazali trzy grupy ryzyka i w zależności od przynależności kobiety do odpowiedniej grupy zalecili właściwe dawki kwasu foliowego i folianów do suplementacji. I tak:

• Kobiety z grupy niskiego ryzyka – powinny przyjmować 0,4 mg folianów/dobę (12 tygodni przed planowaną ciążą, w ciąży i w czasie laktacji)
• Kobiety z grupy pośredniego ryzyka - powinny przyjmować 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (12 tygodni przed planowana ciążą, w ciąży i w czasie laktacji)
• Kobiety z grupy wysokiego ryzyka - powinny przyjmować o 5 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (12 tygodni przed planowana ciążą i w I trymestrze ciąży) o 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (w II i III trymestrze ciąży i w okresie laktacji)

Więcej o wytycznych ekspertów dotyczących suplementacji kwasu foliowego i folianów. 

➤ Jod nie tylko dla mamy, ale przede wszystkim dla dziecka

W czasie ciąży niezwykle ważne jest suplementowanie jodu przez przyszłą mamę. Jod bowiem jest głównym składnikiem hormonów tarczycy. A one z kolei odgrywają istotna rolę w dojrzewaniu układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i pokarmowego. Co więcej warunkują utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i prawidłowy rozwój płciowy.

Niedobór jodu w czasie ciąży:

• może utrudniać donoszenie ciąży
• może powodować zaburzenia okołoporodowe
• może zwiększać ryzyko wystąpienia wad rozwojowych, upośledzenia rozwoju OUN i występowanie kretynizmu u dzieci.

Zgodnie z wytycznymi polskich ekspertów w czasie ciąży należy przyjmować 200 µg jodu na dobę.

 ➤ Przyszła mamo nie zapomnij o witaminie D!

W czasie ciąży konieczne jest suplementowanie witaminy D. Wpływa ona na gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu oraz na mineralizację tkanki kostnej. Co więcej odpowiada za właściwe funkcjonowanie układu mięśniowego, nerwowego, immunologicznego i endokrynnego.

Niedobór witaminy D w ciąży może prowadzić do wystąpienia cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, zbyt małej masy urodzeniowej dziecka a także do opóźnionego rozwoju dziecka i wystąpienia u niego krzywicy.

Dlatego też, polscy specjaliści zalecają kobietom w ciąży przyjmowanie witaminy D w dawce tej witaminy może wpływać niekorzystnie na wzrost płodu oraz może zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, niskiej masy urodzeniowej dziecka a także może prowadzić do opóźnionego rozwoju, krzywicy i astmy u dziecka. Zgodnie z rekomendacjami polskich ekspertów kobiety w ciąży powinny przyjmować 2000IU witaminy D na dobę.

➤ Dlaczego DHA w ciąży jest takie ważne?

Od kilku - kilkunastu lat coraz więcej i głośniej mówi się o potrzebie suplementowania długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w czasie ciąży. Przykładem takiego kwasu jest kwas dokozaheksaenowy (DHA). Dotychczas wykazano, że DHA wpływa na prawidłowy rozwój dziecka, w tym funkcjonowanie układu nerwowego dziecka, rozwój narządu wzroku oraz właściwy rozwój psychomotoryczny dziecka. Co więcej DHA warunkuje właściwy przebieg ciąży – zmniejsza ryzyko występowania stanu przedrzucawkowego oraz co najważniejsze zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego.

Niedobór DHA może powodować skrócenie czasu trwania ciąży i niską masę urodzeniową dzieci. I dlatego polscy specjaliści zalecają suplementację 600 mg DHA dziennie, a w przypadku zagrożenia porodem przedwczesnym zwiększenie tej dawki do 1000 mg DHA na dobę.

Więcej o suplementacji DHA w czasie ciąży, wraz z zestawieniem produktów, zawierającymi DHA.

➤ Żelazo

Niezwykle ważne w czasie ciąży jest także dostarczanie żelaza. Bowiem w okresie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na ten składnik. A niedobór żelaza może prowadzić do wystąpienia niedokrwistości, hipotrofii płodu, porodu przedwczesnego czy zaburzeń czynności skurczowej macicy w trakcie porodu. Zgodnie z wytycznymi w czasie ciąży należy przyjmować żelazo w dawce:

• 26-27 mg/d od 8 tyg ciąży,
• 30-60 mg/d w profilaktyce niedokrwistości
• 60-120 mg/d w leczeniu niedokrwistości

➤ Magnez

Bardzo często kobiety w czasie ciąży przyjmują magnez. I słusznie. Bowiem magnez wpływa na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, obniża kurczliwość mięśni, rozszerza naczynia krwionośne i obniża ciśnienie tętnicze. Dodatkowo wpływa na gospodarkę mineralną kości. Niedobór magnezu może prowadzić do zaburzeń w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym, zwiększenia kurczliwości mięśni i ryzyka nadciśnienia – a tego w ciąży należy unikać. Charakterystycznym objawem niedoboru magnezu są skurcze mięśni. W czasie ciąży stosuje się 200-1000 mg magnezu na dobę w zależności od potrzeb pacjentki.

Co jeszcze suplementować w ciąży?

O suplementacji w czasie ciąży zawsze należy porozmawiać z lekarzem prowadzącym. On na podstawie badań zdecyduje czy suplementacja witamin i składników mineralnych w ciąży jest potrzebna, a jeżeli tak to których i w jakich dawkach. Oprócz wymienionych i opisanych powyżej witamin i składników mineralnych, których suplementowanie w czasie ciąży jest niezbędne, są jeszcze związki, które również odgrywają istotną rolę w przebiegu ciąży i których suplementowanie w tym okresie można rozważyć i przedyskutować z lekarzem. Do tych związków należy między innymi:

• wapń – składnik budulcowy kości i zębów, który uczestniczy w przewodnictwie nerwowo-mieśniowym, w procesach krzepnięcia, a dodatkowo odpowiada za utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. W czasie ciąży zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta – ale zazwyczaj prawidłowa i zróżnicowana dieta dostarcza wapnia we właściwych ilościach. W przypadku niewystarczającej podaży wapnia z pokarmami, zaleca się jego suplementację w ilości 1200 mg/dobę (w ciąży i w okresie laktacji)
• cholina – w ostatnich latach wykazano, że odpowiednia suplementacja choliny przed i w czasie ciąży chroni DNA płodu, zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej, wspiera rozwój i funkcjonowanie mózgu dziecka, ogranicza rozwój schorzeń takich jak autyzm i ADHD, usprawnia przepływ przez łożysko i redukuje stężenie homocysteiny. W 2018 polscy eksperci opublikowali „Stanowisko zespołu ekspertów dotyczące choliny jako składnika pokarmowego o znaczącym wpływie na zdrowie człowieka”. W stanowisku tym określono, że odpowiednia podaż choliny jest niezwykle ważna w czasie ciąży i w czasie laktacji, wpływa na utrzymanie i przebieg ciąży, ale też na prawidłowy rozwój płodu, obniżając ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej oraz przypuszczalnie ryzyko innych zaburzeń rozwojowych. W związku z tym warto rozważyć suplementowanie choliny przed i w czasie ciąży.

Przykładowe produkty dla kobiet w ciąży, zawierające witaminy i składniki mineralne

Na rynku aptecznym dostępnych jest bardzo dużo preparatów przeznaczonych dla kobiet w ciąży zawierających witaminy i składniki mineralne. Są to różne produkty – zarówno proste/pojedyncze, które zawierają tylko jeden składnik, jak i złożone w których w składzie jest więcej niż 1 związek. Preparaty te różnią się między sobą nie tylko składem, ale również ilością poszczególnych składników.

Przykładowe preparaty dla kobiet w ciąży zawierające tylko jeden składnik:

• ALINESS METHYLOFOLIAN - zawiera aktywny metylofolian w ilości 0,6 mg w 1 kapsułce
• OMEGAMED PREGNA DHA - zawiera 200 mg DHA w 1 kapsułce
• KWAS FOLIOWY - zawiera 0,4 mg kwasu foliowego w 1 tabletce
• AURA HERBALS JODADROPS - 150 µg jodu w 10 kroplach
• AURA HERBALS KWAS FOLIOWY - 400 µg kwasu foliowego w 4 aplikacjach preparatu
• AURA HERBALS OMEGA-3 - w 5 ml roztworu znajduje się 700 mg DHA
• DOCTOR LIFE ACTIVE FOLATE - 1 kapsułka zawiera 800 µg folianów, w tym także kwas foliowy
• DOMOWA APTECZKA KWAS FOLIOWY - 400 µg kwasu foliowego w 1 tabletce
• OLIMP KWAS FOLIOWY - 400 µg kwasu foliowego w 1 tabletce
• PRENATAL DHA - 300 mg DHA w 1 tabletce

Przykładowe preparaty dla kobiet w ciąży zawierające więcej niż jeden składnik:

• COMPOSITA MAMA DHA 
• ACIFEROL FE FORTE 
• APTEO 
• COLFARM KWAS FOLIOWY 
• DOPPELHERZ AKTIVE MAMA 
• DOPPELHERZ AKTIVE MAMA PREMIUM 
• DUPHAVIT PREGNA 
• F-FOLIC ACID 
• FALVIT MAMA 
• MAMADHA 
• MAMADHA PREMIUM 
• OLIMP GOLD VIT MAMA 
• OLIMP VITA-MIN PLUS MAMA 
• OMEGA MED OPTIMA 
• OMEGAMED PREGNA 
• PREGNA PLUS 
• PRENATAL DUO 
• PRENATAL UNO 
• VITA-MINER PRENATAL 
• VITA-MINER PRENATAL DHA 

Jak wybrać dobry produkt z witaminami i składnikami mineralnymi, niezbędnymi w ciąży?

Preparatów przeznaczonych dla kobiet w ciąży, zawierających witaminy i składniki mineralne jest bardzo dużo. Czasem trudno zdecydować który produkt wybrać i który produkt jest lub będzie najlepszy dla przyszłej mamy. Dlatego też, przed wyborem warto porozmawiać ze swoim lekarzem prowadzącym i zapytać się: Co zaleca suplementować? W jakiej dawce? I czy poleca jakiś konkretny preparat? Jeżeli lekarz wskaże, jakie witaminy i składniki mineralne powinna suplementować przyszła mama to warto wtedy wybrać preparat właśnie z tymi składnikami. Jeżeli jednak lekarz nie wskaże konkretnego preparatu ani konkretnych witamin i składników mineralny warto wtedy udać się apteki i poprosić farmaceutę o pomoc. Zawsze wybierając i kupując preparat przeznaczony dla kobiet w ciąży należy skonsultować się z farmaceutą i zapytać, które produkty zawierają rekomendowane składniki w zalecanych dawkach. I takie preparaty wybierać. Można również zdecydować się na produkty pojedyncze, przy czym należy pamiętać, że wtedy przyjmuje się kilka tabletek naraz.

Podsumowując, odpowiednia podaż witamin i składników mineralnych w czasie ciąży jest niezwykle ważna nie tylko dla organizmu mamy, jej nienarodzonego dziecka, ale również dla prawidłowego przebiegu ciąży. Dlatego też nie należy samodzielnie decydować o suplementacji tylko porozmawiać z lekarzem prowadzącym i/lub skonsultować się z farmaceutą.

Bibliografia
1. Bomba-Opoń D. i inni., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017, 2, 5, 210-214
2. Buczkowski K., i inni., Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 2, 55–58
 3. Carlson S.E., et al., DHA supplementation and pregnancy outcomes. Am J Clin Nutr, 2013, doi: 10.3945/ajcn.112.050021
 4. Chmurzyńska A., i in. Stanowisko zespołu ekspertów dotyczące choliny jako składnika pokarmowego
o znaczącym wpływie na zdrowie człowiek. Standardy Medyczne, 2018
5. Makowska-Donajska M., i in. Suplementacja witamin i składników mineralnych w czasie ciąży Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, 2, 4, 166–172
6. Meghan McGee et al., A crucial role for maternal dietary methyl donor intake in epigenetic programming and fetal growth outcomes. Nutrition ReviewsVR, 2018, 76(6):469–478
7. Pietrantoni E., et al., Docosahexaenoic Acid Supplementation during Pregnancy: A Potential Tool to Prevent Membrane Rupture and Preterm Labor. Int. J. Mol. Sci. 2014, 15, 8024-8036,
8. Pluta A., i inni, Korzystny wpływ kwasów omega-3 na rozwój dziecka. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):540-547
9. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 5/2014, 85, 395-399
10. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 5/2014, 85, 395-399
11. Rusińska A., i in. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Postępy Neonatologii, 2018, 24, 1, 1-24
12. Stachowiak G., Właściwa podaż witamin i mikroelementów w ciąży – ciągle aktualny problem. Ginekologia Praktyczna, 2009, 3, 52-57.
13. Weiser M.J., Butt C.M., Mohajeri M.H., Docosahexaenoic Acid and Cognition throughout the Lifespan, Nutrients 2016, 8, 99; doi:10.3390/nu8020099
14. Wendołowicz M., Stefańska E., Ostrowska L., Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, 20, 3, 341-345