Tych leków nie łącz z alkoholem!

Lek w organizmie człowieka

Każda substancja lecznicza w organizmie człowieka, zanim właściwie zadziała i wywoła efekt leczniczy, podlega pewnym zmianom. Najpierw substancja lecznicza musi zostać uwolniona z danej postaci leku (np. z tabletek, czopków czy maści), następnie wchłania się z miejsca podania do krążenia ogólnego. Tam wraz z krwią rozprowadzana jest po organizmie człowieka i trafia w miejsce, gdzie ma zadziałać i wywołać efekt leczniczy. Oprócz tego po wchłonięciu substancja lecznicza podlega metabolizmowi, w wyniku czego powstają metabolity, które następnie wydalane są z organizmu. 

Każda substancja lecznicza charakteryzuje się różnymi właściwościami fizycznymi, chemicznymi i farmakokinetycznymi i to one odpowiadają za skuteczność i bezpieczeństwo działania danego leku. Aby lek a dokładnie zawarta w nim substancja lecznicza mogła właściwie zadziałać i wywołać efekt leczniczy, konieczne jest, aby wszelkie opisane powyżej etapy zachodziły bez problemu. Niestety etapy te i poszczególne procesy mogą zostać zaburzone, wtedy, kiedy pacjent stosuje inne leki. Mogą one wchodzić w interakcje i wzajemnie na siebie oddziaływać i zmieniać swoje losy w organizmie. W interakcje z substancjami leczniczymi wchodzą nie tylko inne leki, ale również suplementy diety, żywność a także napoje w tym również alkohol.

Alkohol w organizmie człowieka

Alkohol podobnie jak substancje lecznicze podlega w organizmie pacjenta takim samym procesom jak leki. Czyli po spożyciu zostaje wchłonięty do krążenia ogólnego, wraz z krwią zostaje rozprowadzany po organizmie, ulega metabolizmowi a następnie wydaleniu.

Metabolizm alkoholu w organizmie człowieka zachodzi w różny sposób:

• przy udziale dehydrogenazy alkoholowej,

• przy udziale enzymów cytochromu P-450,

• przy udziale katalazy.

Największe znaczenie ma metabolizm przy udziale dehydrogenazy alkoholowej. Alkohol pod wpływem tego enzymu ulega przemianie do aldehydu octowego, który następnie przy udziale dehydrogenazy aldehydowej rozkładany jest do kwasu octowego i ten dopiero zostaje wydalany z organizmu.

Lek i alkohol – wzajemne odziaływanie – interakcje

Zarówno leki jak i alkohol, w organizmie człowieka podlegają podobnym przemianom. Co więcej wiele z tych przemian zachodzi przy udziale tych samych enzymów. Dodatkowo warto pamiętać, że alkohol może modyfikować działanie leków a leki mogą zmieniać metabolizm alkoholu, poprzez wpływ na enzymy biorące udział w przekształcaniu alkoholu etylowego do aldehydu a następnie do kwasu octowego. To wszystko sprawia, że profil działania leków może się zmieniać, może następować zmiana stężenia leku w ustroju a także mogą wystąpić działania niepożądane, związane ze stosowaniem leków. Leki z kolei, wpływając na enzymy, biorące udział w metabolizmie alkoholu mogą prowadzić do zwiększenia stężenia alkoholu we krwi pacjenta i nasilenia nieprzyjemnych i toksycznych objawów, które często mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia. Do typowych interakcji pomiędzy lekiem a alkoholem zaliczyć należy:

• wpływ leków na aktywność enzymatyczną dehydrogenazy alkoholowej,
• wpływ leków na aktywność enzymatyczną dehydrogenazy aldehydowej,
• wpływ alkoholu etylowego na enzymy cytochromu P-450.

Wpływ leków na aktywność enzymatyczną dehydrogenazy alkoholowej

Niektóre substancje lecznicze, wykazują zdolność hamowania dehydrogenazy alkoholowej. Jest to pierwszy z enzymów zaangażowanych w metabolizm alkoholu (patrz powyżej), który przekształca etanol w aldehyd octowy. Leki poprzez hamowanie tego enzymu hamują przemiany alkoholu etylowego do aldehydu octowego, co prowadzi do zwiększenie stężenia alkoholu we krwi i nieprzyjemnych objawów. Takie działanie wykazuje między innymi:

• Kwas acetylosalicylowy,
• Ranitydyna, famotydyna (substancje przeciwhistaminowe),
• Propranolol,
• Werapamil.

To wzajemne oddziaływanie leku z alkoholem wydłuża metabolizm alkoholu, zwiększa stężenie etanolu we krwi, nasila nieprzyjemne objawy związane z obecnością alkoholu w organizmie i dodatkowo zwiększa ryzyko niekorzystnego oddziaływania etanolu na tkanki i narządy. 

Wpływ leków na aktywność enzymatyczną dehydrogenazy aldehydowej

Niektóre leki wykazują zdolność hamowania aktywności enzymatycznej dehydrogenazy aldehydowej. I jest to o wiele niebezpieczniejsza sytuacja niż ta opisana powyżej. Bowiem dehydrogenaza aldehydowa rozkłada aldehyd octowy (powstały z alkoholu etylowego) do kwasu octowego. Jeżeli enzym ten zostanie zablokowany wówczas aldehyd nie będzie mógł zostać przekształcony do kwasu octowego i nie zostanie wydalony z organizmu człowieka. Należy pamiętać, że aldehyd octowy jest szkodliwy do organizmu. Gdy znajduje się on w organizmie rozwija się reakcja disulfiramopodobna. I wówczas w organizmie dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, bólów brzucha, głowy nadmiernego pocenia się, spadku ciśnienia krwi a nawet zapaści. Jest to sytuacja bardzo niebezpieczna dla człowieka. Takie działanie wykazują między innymi:

• Cefalosporyny (Cefamandol, Cefuroksym, Cefoperazon),
• Ketokonazol,
• Metronidazol,
• Furagina,
• Nifuroksazyd.

Wpływ alkoholu etylowego na enzymy cytochromu P-450

Wiele substancji leczniczych ulega metabolizmowi pod wpływem enzymów cytochromu P-450. Warto pamiętać, że etanol może modyfikować aktywność tych enzymów (szczególnie CYP2E1, CYP2C9, CYP1A2) i tym samym może wpływać na metabolizm i działanie substancji leczniczych.   Przy jednorazowym przyjęciu dużych dawek alkoholu wraz z równoczesnym stosowaniem leków następuje zahamowanie aktywności enzymów cytochromu P-450, co prowadzi do wzrostu stężenia substancji leczniczej we krwi. A to z kolei może prowadzić do nasilenia działań niepożądanych wynikających z działania leku oraz zwiększonego ryzyka działań toksycznych. Z kolei długotrwałe stosowanie alkoholu, wraz z lekami, metabolizowanymi przez enzymy cytochromu P-450 prowadzi do indukcji – czyli zwiększenia aktywności tych enzymów. Enzymy działają szybciej i silniej i tym samym metabolizm leków jest przyspieszony a działanie leku jest osłabione – co wiąże się z ryzykiem nieskuteczności farmakoterapii. 

Tych leków nie łącz z alkoholem

Ze względu na możliwe interakcje pomiędzy lekiem a alkoholem należy przyjąć zasadę, że w czasie farmakoterapii nie należy spożywać etanolu. W szczególności w przypadku przyjmowania następujących leków:

• Paracetamol – Jednoczesne stosowanie paracetamolu i spożywanie alkoholu etylowego, może prowadzić do wzrostu stężenia we krwi metabolitu paracetamolu, który wykazuje działanie hepatotoksyczne – uszkadzające komórki wątroby. Takie połaczenie może również zwiększać ryzyko chorób nerek. 
• NLPZ - Niesteroidowe Leki Przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen, naproksen itp.) – jednoczesne stosowanie NLPZ-tów wraz z alkoholem zwiększa ryzyko działania drażniącego na błonę śluzową żołądka i tym samym zwiększa prawdopodobieństwo krwawień żołądkowo-jelitowych. 
• Opioidowe leki przeciwbólowe – jednoczesne przyjmowanie opioidów wraz z alkoholem może prowadzić do zwiększenia stężenia leku w ustroju, i tym samym może być potencjalnie śmiertelne. 
• Leki przeciwdepresyjne – w przypadku jednoczesnego stosowania niektórych leków przeciwdepresyjnych wraz ze alkoholem może dochodzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia drgawek (Bupropion), przełomu nadciśnieniowego (Moklobemid), nasilenia działania sedatywnego i spadku ciśnienia (Klomipramina, Amitryptylina, doksepina) 
• Leki przeciwhistaminowe szczególnie I generacji – takie jak prometazyna, hydroksyzyna czy klemastyna, stosowane wraz z alkoholem mogą powodować uspokojenie i zawroty głowy. 
• Leki przeciwpadaczkowe – w szczególności Fenytoina – metabolizm fenytoiny oraz stężenia, jakie uzyskuje ona po przyjęciu mogą zmieniac się wraz ze stoswaniem alkoholu. I z jednej strony przy jednorazowym spożyciu alkoholu może następować zwiększenie stężenia fenytoiny we krwi i nasilenia działań niepożądanych a z drugiej strony długotrwałe stosowanie alkoholu może prowadzić do zmniejszenia stężenia leku we krwi, co skutkuje spadkiem skuteczności działania przeciwpadaczkowego fenytoiny.
• Leki przeciwdrobnoustrojowe -  alkohol nie powinien być spożywany w przypadku stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych takich jak Cefalosporyny (Cefamandol, Cefuroksym, Cefoperazon), Ketokonazol, Metronidazol, Furagina, Nifuroksazyd – ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej (patrz wyżej)
• Leki nasenne – Zolpidem, Zopiklon stosowane jednocześnie z alkoholem mogą niekorzystnie oddziaływać na Ośrodkowy Układ Nerwowy.
• Leki poprawiające sprawność seksualną – jednoczesne stosowanie np. Sildenafilu, Tadalafilu wraz z alkoholem może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych o charakterze sercowo-naczyniowym – przyspieszenie bicia serca i spadek ciśnienia krwi.

Jednoczesne stosowanie leków z alkoholem wiąże się bardzo często z dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Niektóre z tych działań mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjenta, dlatego też, w przypadku przyjmowania leków należy ograniczyć spożywanie alkoholu. A w przypadku chęci jednorazowego spożycia etanolu zawsze zapytać się o radę lekarza lub farmaceutę. 

Źródła:

1. Jośko-Ochojska J., i in. Interakcje alkoholu i dymu tytoniowego z lekami – wiedza potrzebna na co dzień. Hygeia Public Health, 2015, 50(3), 474-481.

2. Czech N., i in. Wiedza pacjentów na temat interakcji leków z żywnością i alkoholem. Pielęgniarstwo Polskie, 2013, 2 (48), 73-78.

3. Sobotta Ł., Interakcje lek-żywność. Bromat. Chem. Toksykol., 2011, 1, 95-103.

4. Sznitowska M., Biofarmacja, Elsevier, Warszawa, 2014.

5. Effiom Uman-Ntuk i in., Interakcje leków z alkoholem (tabela) Portal opieka.farm., dostęp 5 marca 2019.