Tabletki antykoncepcyjne - działanie, rodzaje i możliwe skutki uboczne

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne, często nazywane "pigułkami", działają poprzez manipulację poziomami hormonów w organizmie kobiety. Ich podstawowa zasada działania polega na zapobieganiu owulacji, czyli procesowi, w którym jajnik uwalnia jajeczko gotowe do zapłodnienia. Główne składniki tabletek antykoncepcyjnych to syntetyczne wersje hormonów: estrogenu i progestagenu.

Zawarte w pigułkach antykoncepcyjnych hormony zapobiegają owulacji, zmieniają śluz szyjkowy lub błonę śluzową macicy.

• Zapobieganie owulacji: wysokie poziomy estrogenu i progestagenu sygnalizują mózgowi, że jest wystarczająco dużo tych hormonów, co skutkuje zahamowaniem procesu owulacji.
• Zmiana śluzu szyjkowego: progestageny zwiększają gęstość śluzu szyjkowego, co utrudnia plemnikom dostęp do jajeczka. 
• Zmiana błony śluzowej macicy: hormony w tabletce antykoncepcyjnej mogą również wpływać na błonę śluzową macicy, czyniąc ją mniej przyjazną dla zagnieżdżenia się zapłodnionego jajeczka.

Warto pamiętać, że skuteczność tych środków zależy od prawidłowego stosowania. Niektóre czynniki, takie jak pominięcie tabletki, choroba czy stosowanie niektórych leków, mogą zmniejszyć skuteczność antykoncepcji hormonalnej.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych: monofazowe, dwufazowe, trzyfazowe

Tradycyjne tabletki antykoncepcyjne dwufazowe najczęściej zawierają kombinację dwóch hormonów: estrogenu i progesteronu. Jednak istnieją również tabletki, które zawierają tylko jeden z tych hormonów. Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne są czasami stosowane u kobiet, które z różnych powodów zdrowotnych nie tolerują estrogenów.

Tabletki antykoncepcyjne różnią się nie tylko składnikami, ale również ilością hormonów w każdej tabletce w opakowaniu. Na tej podstawie, tabletki antykoncepcyjne można podzielić na trzy główne typy: monofazowe, dwufazowe i trzyfazowe.

• Tabletki monofazowe są to najczęściej stosowane tabletki antykoncepcyjne. Wszystkie tabletki w jednym opakowaniu (poza tabletkami placebo, jeśli są obecne) zawierają dokładnie taką samą dawkę hormonów - estrogenu i progestagenu. Dzięki temu poziom hormonów w organizmie kobiety jest stale kontrolowany przez cały cykl.
• Tabletki dwufazowe - w jednym opakowaniu tych tabletek są dwie różne dawki hormonów. Zmiana dawki zazwyczaj następuje raz w cyklu, najczęściej po 7 lub 10 dniach. Celem jest naśladowanie naturalnych wahań hormonów w cyklu menstruacyjnym kobiety. 
• Tabletki trzyfazowe - w jednym opakowaniu tych tabletek znajdują się trzy różne dawki hormonów. Dawki zmieniają się dwa razy w cyklu, naśladując naturalne zmiany w cyklu kobiety.

Każdy z tych typów tabletek ma swoje zalety i wady, a najlepszy wybór zależy od indywidualnych potrzeb i odpowiedzi organizmu kobiety na różne poziomy hormonów. Przed wyborem metody antykoncepcji warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże wybrać najodpowiedniejszą opcję.

Składniki tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki antykoncepcyjne zawierają syntetyczne formy dwóch hormonów produkowanych naturalnie przez organizm kobiety: estrogenu i progestagenu. Te hormony są kluczowe dla regulacji cyklu menstruacyjnego i owulacji. W tabletkach antykoncepcyjnych są one używane do zapobiegania ciąży poprzez zahamowanie owulacji i zmianę warunków w macicy, co utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.

• Estrogen: w większości tabletek antykoncepcyjnych jest to etynyloestradiol. W niektórych nowszych produktach używa się estradiolu, który jest identyczny z naturalnie występującym estrogenem. Dawkowanie estrogenu w tabletkach antykoncepcyjnych zwykle wynosi od 10 do 35 mikrogramów na tabletkę.
• Progestagen: jest wiele różnych typów progestagenów używanych w tabletkach antykoncepcyjnych, takich jak np. levonorgestrel, noretindron, drospirenon, desogestrel. Dawkowanie progestagenu może się różnić w zależności od konkretnego składnika i marki pigułki.

Jak prawidłowo stosować tabletki antykoncepcyjne

Zasada dawkowania pigułek antykoncepcyjnych jest prosta — kobieta powinna zażywać jedną tabletkę dziennie, codziennie o tej samej porze. Typowy cykl tabletek antykoncepcyjnych trwa 28 dni i obejmuje 21 dni zażywania tabletek zawierających hormony, a następnie 7 dni stosowania tabletek placebo (bez hormonów) lub przerwę od zażywania tabletek. W czasie tych 7 dni zwykle pojawia się krwawienie, które jest odpowiednikiem menstruacji. Ważne jest, aby pamiętać, że skuteczność tabletek antykoncepcyjnych w dużej mierze zależy od prawidłowego ich zażywania. Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej należy jak najszybciej nadrobić. Jeśli minęło więcej niż 24 godziny, trzeba postępować zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania leku lub skonsultować się z lekarzem.

• Kiedy zacząć brać tabletki antykoncepcyjne? Pierwszą tabletkę należy przyjąć pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego (pierwszy dzień krwawienia), chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Tabletki antykoncepcyjne muszą być zażywane codziennie, najlepiej o tej samej porze każdego dnia, aby utrzymać stały poziom hormonów w organizmie.
• Tabletki należy połknąć, popijając szklanką wody. Nie należy ich rozgryzać ani żuć.

Skutki uboczne po tabletkach antykoncepcyjnych

Podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych, niektóre kobiety mogą doświadczyć skutków ubocznych wynikających ze zmian hormonalnych. Wśród skutków ubocznych najczęściej wymienia się: zmiany nastroju, wahania wagi, nudności czy bolesne miesiączki. Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych wiąże się również z pewnymi ryzykami zdrowotnymi, w tym z: zakrzepicą, rakiem piersi i szyjki macicy oraz nadciśnieniem tętniczym. Negatywne skutki może wywoływać także nagłe odstawienie tabletek antykoncepcyjnych. Najczęściej doświadczane skutki uboczne związane z odstawieniem tabletek antykoncepcyjnych to: zmiany nastroju, przyrost masy ciała, bóle głowy czy problemy z cerą. Potencjalne skutki uboczne i korzyści wynikające z antykoncepcji hormonalnej powinny zostać omówione z lekarzem przed rozpoczęciem zażywania tabletek antykoncepcyjnych. Lekarz może pomóc w wyborze alternatywnej metody, która będzie najbezpieczniejsza i najbardziej efektywna. 

Alternatywy dla tabletek antykoncepcyjnych

Dla kobiet, które z różnych względów nie chcą bądź nie mogą stosować pigułek, dostępne są alternatywne metody antykoncepcji, takie jak: wkładka domaciczna, implant, zastrzyki, plastry czy prezerwatywy.

• Wkładka antykoncepcyjna to małe urządzenie, które lekarz umieszcza wewnątrz macicy. Istnieją dwa główne rodzaje wkładek — miedziane, które działają przez zapobieganie zapłodnieniu, i hormonalne, które uwalniają progestagen i działają podobnie do tabletek antykoncepcyjnych.
• Implant to mała rurka zawierająca progestagen, która jest wszczepiana pod skórę, np. na ramieniu. Implanty antykoncepcyjne mogą być skuteczne przez 3 do 5 lat.
• Zastrzyki antykoncepcyjne zawierają progestagen i są podawane przez lekarza co trzy miesiące.
• Plaster antykoncepcyjny uwalnia estrogen i progestagen, które następnie są wchłaniane przez skórę. Plastry powinny być  zmieniane zazwyczaj raz w tygodniu.
• Pierścień antykoncepcyjny, to miękki plastikowy pierścień umieszczany w pochwie, gdzie uwalnia hormony estrogenu i progestagenu.
• Diafragma lub kapturek naszyjkowy to bariery antykoncepcyjne umieszczane w pochwie przed seksem w celu zapobieżenia dostaniu się plemników do macicy. 
• Prezerwatywy zarówno męskie, jak i żeńskie, są jedynymi metodami antykoncepcji, które jednocześnie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
• Naturalne metody planowania rodziny polegają na monitorowaniu cyklu menstruacyjnego i rozpoznawaniu objawów owulacji, aby unikać współżycia w dni płodne.

Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, a skuteczność każdej z nich może różnić się w zależności od indywidualnych okoliczności. Dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem, aby omówić różne opcje i wybrać najodpowiedniejszą dla siebie metodę antykoncepcji.