Szkarlatyna (płonica) - objawy, przyczyny i leczenie

Co to jest szkarlatyna?

Szkarlatyna, tuż obok anginy, róży czy liszajca, zaliczana jest do chorób wywoływanych przez paciorkowce z grupy A (paciorkowce ropotwórcze, β-hemolizujące). Do zakażenia może dochodzić poprzez bezpośredni kontakt z chorym, używanymi przez niego przedmiotami oraz drogą kropelkową. Gorączka oraz wysypka na skórze to główne objawy tego schorzenia, jakim jest szkarlatyna. Okres wylęgania choroby natomiast wynosi od 1 do 5 dni.

Sprawdź także wpis: Różyczka. Jakie są jej objawy?

Przyczyny szkarlatyny (płonicy)

Główną przyczyną szkarlatyny jest infekcja bakteryjna wywołana przez Streptococcus pyogenes - paciorkowce β-hemolizujące. Bakterie te mogą być przenoszone drogą kropelkową, na przykład podczas kichania, kaszlu lub bezpośredniego kontaktu z zakażonymi osobami. Szczególnie narażone na zakażenie są dzieci oraz osoby przebywające w miejscach o dużym skupisku ludzi.

Objawy szkarlatyny - po czym ją poznać?

Mimo że na szkarlatynę zdecydowanie częściej chorują dzieci, nie wyklucza to zakażenia u osób dorosłych. W takim przypadku szkarlatyna może mieć znacznie poważniejszy przebieg, a objawy u dorosłych zazwyczaj są ostrzejsze. Na szczęście występujące początkowo silne symptomy choroby rzadko prowadzą do powikłań.

Szkarlatyna (płonica) u dorosłego często daje objawy podobne do tych, które występują u dzieci. Objawy szkarlatyny mogą być zróżnicowane, ale istnieją pewne charakterystyczne cechy, które mogą pomóc w jej rozpoznaniu. Oto kilka głównych objawów, które warto wziąć pod uwagę:

• Wysypka przy szkarlatynie, tzw. osutka skórna: Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów szkarlatyny jest wysypka. Pojawia się ona najczęściej w drugiej dobie choroby i przyjmuje postać drobnych zmian skórnych. Wysypka może pojawić się na całym ciele, za wyjątkiem skóry między nosem a brodą.
• Gorączka: Szkarlatyna często wiąże się z wysoką gorączką, która może przekraczać 38°C lub nawet sięgać 40°C. Gorączka może być trudna do kontrolowania i utrzymywać się przez kilka dni.
• “Język malinowy”: Żywo czerwony lub różowy język z zaznaczonymi brodawkami to dosyć charakterystyczny objaw szkarlatyny. Początkowo może pojawić się na nim biały nalot, który z czasem zanika.
• Ból gardła: Pacjenci ze szkarlatyną często doświadczają silnego bólu gardła, który może być jednym z pierwszych objawów choroby. Gardło może być również zaczerwienione i spuchnięte. Na podniebieniu i gardle mogą pojawić się czerwone plamki oraz biały nalot.
• Powiększone węzły chłonne: W przypadku szkarlatyny często obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza tych znajdujących się w okolicy szyi.
• Nudności i wymioty: Niektórzy pacjenci mogą doświadczać nudności oraz wymiotów, zwłaszcza w początkowych fazach choroby. Częściej pojawiają się u dzieci.
• Złuszczanie naskórka: Po około 7 dniach od wystąpieniu pierwszych objawów skóra zaczyna się łuszczyć - najpierw na twarzy, potem na tułowiu, dłoniach oraz stopach (objaw ten nie występuje jednak u wszystkich pacjentów).

Warto pamiętać, że objawy szkarlatyny mogą być podobne do innych infekcji gardła, dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku pojawienia się powyższych objawów. Dokładne zdiagnozowanie choroby jest kluczowe dla odpowiedniego leczenia i zapobiegania powikłaniom. Mimo że szkarlatyna zajmuje gardło, nie występują w jej przypadku częste objawy towarzyszące, jak katar, kaszel czy zapalenie spojówek.

Objawy szkarlatyny u dzieci

Szkarlatyna może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej pojawiają się objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. To właśnie dlatego szkarlatyna u dzieci często określana jest mianem choroby wieku dziecięcego. Dzieci chodzące do przedszkola lub szkoły często przebywają w skupiskach oraz nie przestrzegają zasad higieny, co znacznie ułatwia przenoszenie się paciorkowców.

Szkarlatyna u dzieci daje podobne objawy jak u dorosłych - wysypka, gorączka, ból gardła, ból brzucha, nudności, wymioty. Uwagę trzeba też zwrócić na język - szkarlatyna u dziecka także może powodować tzw. język malinowy. Na szczęście prawidłowo rozpoznana i leczona szkarlatyna u najmłodszych nie jest już tak niebezpieczna, jak dawniej. Nie powinna być jednak lekceważona.

Diagnostyka szkarlatyny

W przypadku podejrzenia szkarlatyny u dzieci lub dorosłych istotne jest możliwie szybkie zgłoszenie się do specjalisty. Płonica rozpoznawana jest na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych oraz wymazu z gardła - test na szkarlatynę. U pacjentów z zapaleniem gardła do rozpoznania wykorzystywana jest skala McIsacca/Centora, która uwzględnia prawdopodobieństwo zakażenia na podstawie wieku i objawów, takich jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, nalot na migdałkach oraz brak kaszlu.

Niekiedy szkarlatyna bywa niestety mylona z innymi chorobami i objawami, takimi jak odra, różyczka, zakażenia gronkowcem czy zespół wstrząsu toksycznego.

Jak wygląda leczenie szkarlatyny?

Leczenie szkarlatyny przeważnie opiera się głównie na antybiotykoterapii, która ma na celu zwalczanie infekcji bakteryjnej wywołanej przez Streptococcus pyogenes. Oto kilka kluczowych elementów leczenia szkarlatyny:

1. Antybiotyki (fenoksymetylopenicylina): Najczęściej stosowanymi antybiotykami do leczenia szkarlatyny są penicyliny. Antybiotykoterapia jest zazwyczaj prowadzona przez okres od 7 do 10 dni. Dzięki zastosowaniu antybiotyku chory przestaje zarażać w ciągu 24 godzin.
2. Leczenie objawowe: W celu złagodzenia objawów towarzyszących szkarlatynie, takich jak gorączka, bóle głowy czy ból gardła, zaleca się stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Na gorączkę u dzieci można zastosować Nurofen dla dzieci Forte ibuprofen 200 mg o smaku truskawkowym lub Ibuprom dla Dzieci Forte.
   
3. Odpoczynek i nawodnienie: Podczas choroby zaleca się odpoczynek oraz regularne spożywanie płynów w celu zapobiegania odwodnieniu. Można także sięgnąć po elektrolity dla dzieci lub dorosłych.
   

Szkarlatyna może być poważną chorobą, jeśli zaniedba się jej leczenie. Ważne jest, aby terapia szkarlatyny została rozpoczęta jak najszybciej po zdiagnozowaniu choroby, aby zapobiec powikłaniom oraz przyspieszyć proces wyzdrowienia. Dlatego też w przypadku podejrzenia szkarlatyny należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Zobacz także artykuł: Antybiotyki - fakty i mity

Profilaktyka szkarlatyny (płonicy)

Aby zapobiec zakażeniu szkarlatyną, należy stosować podstawowe zasady higieny, takie jak regularne mycie rąk, unikanie kontaktu z osobami chorymi oraz dotykanymi przez nie przedmiotami. W razie wystąpienia przypadków szkarlatyny w otoczeniu, warto również dezynfekować powierzchnie i przedmioty, aby zminimalizować ryzyko zakażenia. Dobrym wyborem dla dzieci, zachęcającym do higieny będzie mydło antybakteryjne o przyjemnym zapachu, np. Bobini Kids Mydło do rąk antybakteryjne o zapachu mango.

Zakażenia szkarlatyną najczęściej mają miejsce w miesiącach zimowych. Ważne jest więc zadbanie o odporność u dzieci i dorosłych. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna oraz preparaty na odporność wspomagają układ immunologiczny w walce z patogenami.

Co ważne, zastosowanie antybiotyku na szkarlatynę pozwala skrócić okres zarażania do 24 godzin. Osoby nieleczone natomiast mogą być zagrożeniem dla otoczenia nawet przez kilka tygodni.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Nieleczona płonica może powodować poważne powikłania, dlatego należy skonsultować się z lekarzem, gdy pojawią się charakterystyczne objawy szkarlatyny, takie jak wysypka, gorączka oraz ból gardła. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla szybkiego wyzdrowienia oraz zapobiegania powikłaniom.

Podsumowanie

Szkarlatyna, znana również jako płonica, jest infekcyjną chorobą bakteryjną wywoływaną przez Streptococcus pyogenes. Charakteryzuje się objawami takimi jak: wysypka na skórze, gorączka oraz ból gardła. Leczenie polega głównie na antybiotykoterapii, a profilaktyka obejmuje podstawowe zasady higieny. W razie wystąpienia objawów warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby rozpocząć odpowiednie leczenie i zapobiec powikłaniom.