Jak rozpoznać półpasiec, jak go leczyć i w jaki sposób uniknąć zakażenia?

Zakażenie półpaścem - jak do niego dochodzi?

Zakażenie półpaścem to tak naprawdę zakażenie wspomnianym wcześniej wirusem VZV. Mechanizm występowania choroby jest jednak inny, niż w przypadku powszechnej „wiatrówki”, a więc ospy wietrznej. Choroba rozwija się bowiem jedynie u tych osób, które przebyły już ospę w przeszłości lub zostały na nią zaszczepione. Wirus w organizmach takich pacjentów pozostaje w stanie uśpienia w obrębie zwojów nerwowych (jest to tak zwane zakażenie utajone) i w przypadku spadku odporności (czy to pod wpływem innej choroby, czy może stosowania konkretnych leków lub po prostu - w stresującym okresie życia) uaktywnia się pod postacią półpaśca. Warto tutaj dodać, że ponowna aktywacja wirusa i jego namnażanie się jest bardziej prawdopodobne wraz z wiekiem, co związane jest z naturalnym spadkiem odporności w wyniku starzenia się organizmu. Na półpaśca choruje się zwykle raz w życiu, choć niewykluczone, że wirus aktywuje się kolejny raz (sytuacja taka jest stosunkowo rzadka).

Do zakażenia półpaścem - czy raczej wirusem VZV - może dojść poprzez kontakt zdrowej osoby z wydzieliną z pęcherzyków, będących jednym z objawów półpaśca. Jeśli dana osoba nie chorowała jednak wcześniej na ospę wietrzną (lub nie została na nią zaszczepiona) kontakt z wydzieliną wywoła ospę - a nie samego półpaśca.

Jak rozpoznać półpasiec? Objawy półpaśca

Objawy półpaśca można podzielić na objawy zwiastunowe, które alarmują o rozwoju choroby oraz objawy właściwe - czyli charakterystyczną wysypkę. Do zwiastunowych objawów półpaśca zalicza się przede wszystkim: 

• ból odczuwany w obrębie zakażonych zwojów nerwowych (zwykle na twarzy szyi, ale również na tułowiu, brzuchu czy plecach. Bardzo rzadko pojawia się na kończynach.); 
• pieczenie, mrowienie i swędzenie w obrębie zwojów nerwowych, w których namnaża się wirus; 
• gorączkę, ból głowy i złe samopoczucie; 
• światłowstręt (u niektórych pacjentów); 
• pogorszenie słuchu lub wzroku w jednym uchu lub oku (jeśli wykwity skórne objęły obszar nerwów w obrębie twarzy czy szyi).

Po zwiastunowych objawach półpaśca u chorego rozwija się wysypka w postaci pęcherzyków wypełnionych przezroczystym, surowiczym płynem. Wysypka występuję w obrębie zakażonych zwojów nerwowych. Skóra w ich obrębie nadal swędzi i boli, dlatego należy pilnować, by nie uszkodzić samych pęcherzyków (ze względu na transmisję płynu, w którym znajduje się wirus). Po kilku dniach pęcherzyki wysychają, tworząc strupki, a te w końcu odpadają ze skóry (mogą pozostawić przebarwienia).

Jak wygląda półpasiec u dorosłych?

Jeśli wiesz już, jak rozpoznać półpasiec u najmłodszych pacjentów, z pewnością zastanawiasz się, jak przebiega ona u starszych osób. Wbrew pozorom, omawiana choroba nie jest wcale charakterystyczna wyłącznie dla wieku dziecięcego. Półpasiec u dorosłych rozwija się dość często (a u osób powyżej 50 roku życia praktycznie połowa pacjentów, którzy przebyli ospę wietrzną w przeszłości, zachoruje na półpasiec). Półpasiec u dorosłych przebiega podobnie, jak u dzieci, przy czym starsze osoby są w większym stopniu narażone na wystąpienie powikłań (a zwłaszcza na wystąpienie neuralgii - powikłania o dość wysokiej częstotliwości, o którym więcej informacji znajdziecie poniżej).

Sposoby na leczenie półpaśca

Leczenie półpaśca o standardowym przebiegu polega głównie na leczeniu objawowym, a więc na stosowaniu leków przeciwbólowych oraz przeciwgorączkowych. Oprócz tego inne rodzaje terapii dostosowuje się do zajętości konkretnych obszarów skóry (a tym samym - nerwów) oraz do stanu chorego. U osób o obniżonej odporności, pacjentów po 50 roku życia czy cierpiącym na choroby towarzyszące włącza się przykładowo leczenie przeciwwirusowe z wykorzystaniem preparatów z zawartością acyklowiru. Z kolei pacjenci z zajętym nerwem wzrokowym również będą przebywali leczenia półpaśca z włączeniem preparatów przeciwwirusowych, a przy tym także leków łagodzących światłowstręt czy ból oczu.

Dodatkowo leczenie półpaśca powinno być także ukierunkowane na łagodzenie dolegliwości związanych z wysypką oraz na przyspieszenie gojenia się swędzących i piekących, a nierzadko również bolesnych, zmian skórnych. W tym celu lekarz może przepisać preparaty do stosowania miejscowego - maści, kremy czy płyny - o działaniu wysuszającym, łagodzącym, przeciwświądowym i antybakteryjnym (by nie doszło do wtórnego zakażenia bakteryjnego zmian). Przy aplikacji takich leków należy zadbać o wysoki poziom ochrony osób, które wcześniej nie chorowały na półpasiec czy ospę wietrzną - a najlepiej powierzyć to zadanie osobom odpornym lub samemu pacjentowi (jeśli istnieje taka możliwość).

Leczenie półpaśca uwzględnia również w wielu przypadkach leczenie neuralgii, czyli najpowszechniejszego powikłania towarzyszącego temu schorzeniu, rozpoczynającego się często jeszcze w trakcie trwania wysypki.

Możliwe powikłania po półpaścu

Najpowszechniejszym powikłaniem po półpaścu jest tak zwana neuralgia popółpaścowa. Występuje ona zwłaszcza u osób starszych, po 50 roku życia i objawia się silnym, napadowym bólem w miejscu, w którym występowała wcześniej wysypka. Neuralgia obniża znacząco komfort życia pacjentów, a w przypadku bólu w obrębie kręgosłupa - nierzadko ogranicza ich możliwości poruszania się. Powikłanie po półpaścu w postaci neuralgii zwykle utrzymuje się przez kilka tygodni, choć u niektórych pacjentów ból trwa nawet kilka lat. W terapii bólu stosuje się oczywiście leki przeciwbólowe.

Inne powikłania po półpaścu dotyczą konkretnych nerwów, w okolicy których namnażał się wirus. Można do nich zaliczyć między innymi porażenie nerwu twarzowego, częściową utratę słuchu, zapalenie rogówki i wytworzenie blizn na rogówce a także upośledzenie pracy mięśni odpowiadających za ruch gałki ocznej. Powikłania te - jak można się domyślić - występują u pacjentów, u których wirus półpaśca zajmował zwoje nerwowe w obrębie twarzy, przykładowo - w nerwie trójdzielnym.

Szczepionka na półpasiec i profilaktyka

Tak naprawdę nie istnieje konkretna szczepionka na półpasiec, natomiast jak najbardziej można zaszczepić siebie i swoich najbliższych przeciwko ospie wietrznej, ponieważ obie choroby wywołuje ten sam wirus. Co prawda nie jest do końca pewne, na ile szczepionka na ospę chroni przed półpaścem, wiadomo natomiast, że znaczny odsetek osób zaczepionych nie zaraża się ani ospą, ani chorobą będącą głównym tematem poniższego artykułu.

Szczepionka na półpasiec i na ospę wietrzną powinna być podana dziecku po 12 miesięcy życia (a dokładnie między 12 a 18 miesiącem). Pełne szczepienie składa się z dwóch dawek oddzielonych kilkutygodniowym odstępem, jednak nawet jeśli maluch otrzyma pierwszą dawkę, a o drugiej rodzic zapomni bądź nie będzie możliwe jej podanie, można uzupełnić ją tak naprawdę nawet po kilku miesiącach. Co ważne, szczepić mogą się również dorośli - i, w przypadku braku przeciwwskazań, zdecydowanie powinni to zrobić jeśli nie chorowali na ospę wietrzną w dzieciństwie.