Objawy zawału u kobiet i u mężczyzn - czym się różnią i jak je rozpoznać?

Przyczyny zawału serca 

Bezpośrednią przyczyną zawału serca, czyli pojawienia się postępującej martwicy mięśnia sercowego, jest jego niedokrwienie z powodu zamknięcia naczyń wieńcowych. Komórki mięśnia sercowego nie są wówczas zaopatrywane w tlen i inne składniki odżywcze transportowane przez krew i w związku z tym obumierają.

Zwykle głównym czynnikiem, który doprowadza do tego incydentu sercowo-naczyniowego jest miażdżyca tętnic wieńcowych, a właściwie jej skrajnie niebezpieczne konsekwencje, polegające na pęknięciu blaszki miażdżycowej, gromadzącej się na ścianie takiego naczynia. W miejscu pęknięcia tworzy się skrzeplina, która może narastać w niekontrolowany sposób, blokując w końcu światło tętnicy wieńcowej i uniemożliwiając przepływ krwi. Wspomniane powyżej komórki serca (określane również jako kardiomiocyty) obumierają i rozpadają się, w ich miejscu powstaje blizna.

Warto dodać, że do zawału może dość nawet wtedy, gdy blaszka miażdżycowa nie pęknie. Taka sytuacja może się zdarzyć w momencie nadmiernego rozrastania się złogów miażdżycowych i zablokowania światła tętnicy, powodującego niedokrwienie serca.

Objawy zawału u mężczyzn 

Objawy zawału u mężczyzn to nagłe symptomy, które większości osób kojarzą się z zawałem serca. Wyróżnia się wśród nich przede wszystkim: 

• ostry ból (tak zwany ból wieńcowy) w obrębie mostka, zwykle opisywany jako pieczenie za mostkiem, ale również ból w okolicach żuchwy, szyi, barków, a nawet górnej części pleców;
• ból brzucha, prowadzący w niektórych przypadkach do pojawienia się nudności i wymiotów;
• duszności, zimne poty, zawroty głowy;
• uczucie zbliżającej się śmierci, lęk;
• utrata świadomości. 

Objawy zawału u kobiet 

Objawy zawału u kobiet różnią się nieco od wersji „męskiej” ataku serca - przede wszystkim przebiegają łagodniej. Dlatego właśnie warto wiedzieć, jak je rozpoznawać, by na czas wezwać pomoc medyczną. Wśród pierwszych objawów kobiecego zawału można wyróżnić:

• kłucie w okolicy zamostkowej, z towarzyszącym mu bólem brzucha, wymiotami i nudnościami (jednak o mniejszym nasileniu niż u mężczyzn - właśnie dlatego kobiety mogą rozpoznać rozpoczynający się zawał jako… niestrawność);
• duszności, kołatanie serca;
• złe samopoczucie, zawroty głowy.  

Warto tutaj dodać, że jeszcze jednym rozróżnieniem, charakterystycznym dla zawałów u obu płci jest to, że kobiety częściej odczuwają wyżej wymienione dolegliwości w trakcie spoczynku, natomiast mężczyźni doznają ataku serca zazwyczaj podczas wysiłku fizycznego. Są one łagodniejsze u kobiet, ponieważ z reguły zawał jest u nich mniej rozległy - martwica dotyczy niewielkiego fragmentu komórek mięśnia sercowego. Panie częściej przechodzą również zawał bezobjawowy lub ze skąpymi objawami, nie utożsamiając swoich dolegliwości z atakiem serca. Dopiero podczas badań kontrolnych dowiadują się, że taki atak przeżyły. 

Postępowanie przy zawale 

Po zaobserwowaniu pierwszych objawów zawału - u siebie bądź u osoby postronnej - należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. Warto, by chory odczuwający dolegliwości położył się i spokojnie oczekiwał na przyjazd zespołu ratownictwa medycznego. Jeśli wcześniej zostały mu przepisane leki z nitrogliceryną, to jest to ten moment, w którym należy je zażyć. Nie można podawać pacjentowi samodzielnie innych preparatów - także tych opartych na kwasie acetylosalicylowym czy przyjmowanych w leczeniu nadciśnienia.

W postępowaniu przy zawale niezwykle ważny jest czas - lekarze do określenia istotności tego tematu używają pojęcia tak zwanej „złotej godziny”. W praktyce oznacza to, że jeśli chory otrzyma pomoc medyczną w szpitalu w ciągu godziny od wystąpienia pierwszych objawów zawału, wówczas jego szanse na przeżycie oraz na minimalizację zniszczeń mięśnia sercowego wywołane niedokrwieniem drastycznie rosną. Niestety, choroby sercowo-naczyniowe wciąż są najczęstszą przyczyną zgonów w krajach europejskich - zmieńmy tę statystykę i reagujmy na objawy zawału u kobiet i mężczyzn w ciągu wspomnianej „złotej godziny”!

Kiedy już pacjent zostanie „przejęty” przez zespół ratownictwa medycznego, rozpoczyna się standardowa procedura leczenia zawału serca. Ma ona przede wszystkim na celu ustabilizowanie stanu chorego, a także zminimalizowanie rozległości samego zawału. W tym celu podaje się pacjentowi tlen, nitroglicerynę (jeśli wcześniej jej nie zażył bądź istnieje konieczność ponowienia dawki), aspirynę, przeciwbólową morfinę oraz heparynę (po to, by obniżyć ryzyko pojawienia się zakrzepów). Tak zaopatrzony i stale monitorowany pacjent musi być natychmiast przewieziony do szpitala, w którym przeprowadza się - w razie potrzeby - udrożnienie naczynia wieńcowego z wykorzystaniem różnych metod (dostosowanych do aktualnego stanu osoby chorej). 

Leczenie pozawałowe 

Po zakończeniu procedur mających na celu ustabilizowanie stanu pacjenta i leczenie zawału serca, przechodzi się do niezwykle ważnego etapu, czyli leczenia pozawałowego. Polega ono na podawaniu choremu określonych substancji, zwiększających jego szansę na brak powikłań pozawałowych oraz na przeżycie. Wśród nich można wyróżnić: 

• beta-blokery, zmniejszające częstotliwość akcji skurczowej serca, a tym samym redukujące zapotrzebowanie tego organu na tlen;
• antagonistów kanału wapniowego, wpływających na rozkurcz naczyń wieńcowych, a w efekcie - na zmniejszenie kurczliwości serca i - podobnie jak beta-blokery - zmniejszenie zapotrzebowania serca na tlen;
• inhibitory konwertazy angiotensyny, regulujące ciśnienie krwi i umożliwiające swobodny jej przepływ bez obciążania układu sercowo-naczyniowego. 

Zarówno leczenie zawału serca, jak i leczenie pozawałowe może przynieść naprawdę dobre skutki - warunkiem jest jednak szybkie udzielenie pomocy poszkodowanemu. Pamiętajmy więc o reakcji adekwatnej do obserwowanych u siebie bądź bliskich objawów, a przede wszystkim - redukujmy przyczyny zawału serca, dbając o gospodarkę lipidową oraz cukrową w organizmie.