Objawy boreliozy we wczesnym stadium – jak rozpoznać chorobę?

Czym jest borelioza?

Borelioza to zakaźna choroba wywoływana przez bakterie z rodzaju Borrelia, przenoszone przez kleszcze. Najczęstszym czynnikiem sprawczym boreliozy w Europie i Ameryce Północnej jest bakteria Borrelia burgdorferi, choć istnieją również inne gatunki, które mogą wywoływać tę chorobę, takie jak Borrelia garinii i Borrelia afzelii. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku ukąszenia przez zakażonego kleszcza, który przenosi bakterie do organizmu człowieka.

Kleszcze są aktywne głównie wiosną i latem, kiedy to ryzyko kontaktu z nimi jest największe. Mogą one przebywać w trawach, zaroślach, parkach, a nawet przydomowych ogrodach, co zwiększa ryzyko ukąszenia. Ponieważ bakterie Borrelia znajdują się w jelicie środkowym kleszcza, potrzebują czasu, aby przenieść się przez gruczoły ślinowe do organizmu żywiciela. Może to trwać kilka godzin od momentu, gdy kleszcz zacznie się żywić. Dlatego szybkie usunięcie kleszcza znacznie zmniejsza ryzyko zakażenia boreliozą. Z danych Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w 2017 roku w Polsce odnotowano 21 200 przypadków boreliozy. Ryzyko zakażenia wzrasta wraz z czasem, jaki kleszcz spędza w skórze. Obecnie nie ma dostępnej szczepionki, która mogłaby zapobiegać tej chorobie.

Choroba nie jest zakaźna, co oznacza, że nie można zarazić się nią od innej osoby. Jednak wczesne objawy boreliozy mogą być trudne do wykrycia. Jej rozwój może przebiegać bezobjawowo, co czyni ją trudną do zdiagnozowania w początkowych stadiach.

Wczesne objawy boreliozy

We wczesnym stadium borelioza może dawać różnorodne objawy, które mogą pojawić się od kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu przez kleszcza. Wczesne objawy boreliozy, jeśli wystąpią, mogą obejmować:

1. Rumień wędrujący – jest to najbardziej charakterystyczny objaw wczesnej boreliozy, który występuje u około 40-60 proc. zakażonych pacjentów. Rumień pojawia się zazwyczaj w miejscu ukąszenia kleszcza i ma postać czerwonawej plamy, która stopniowo się powiększa, tworząc pierścieniowaty kształt. Środkowa część rumienia często blednie, co tworzy charakterystyczny wygląd. Rumień nie zawsze występuje u wszystkich pacjentów, co może utrudniać wczesną diagnozę.
2. Objawy grypopodobne – wielu pacjentów we wczesnym stadium boreliozy doświadcza objawów przypominających grypę, takich jak gorączka, dreszcze, bóle głowy, zmęczenie, bóle mięśni i stawów. Objawy te mogą pojawić się nawet bez obecności rumienia wędrującego, co dodatkowo komplikuje rozpoznanie choroby.
3. Bóle mięśniowo-stawowe – niektórzy pacjenci zgłaszają bóle w różnych stawach i mięśniach, które mogą występować naprzemiennie w różnych miejscach. Często jest to opisywane jako przesuwający się ból, który migruje z jednego stawu do drugiego.
4. Zmęczenie i osłabienie – osoby zakażone mogą odczuwać silne zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku. To zmęczenie może być na tyle silne, że utrudnia codzienne funkcjonowanie.
5. Objawy neurologiczne – w niektórych przypadkach mogą pojawić się wczesne objawy ze strony układu nerwowego, takie jak drętwienie, mrowienie czy porażenie nerwu twarzowego. Objawy te mogą sugerować rozprzestrzenianie się bakterii na układ nerwowy.

Należy pamiętać, że u wielu pacjentów borelioza może przebiegać bezobjawowo lub objawy boreliozy mogą być bardzo łagodne, co sprawia, że choroba często jest ignorowana lub mylona z innymi schorzeniami.

Jakie są etapy rozwoju boreliozy?

Borelioza rozwija się w trzech głównych etapach, które różnią się intensywnością. Inne są też objawy boreliozy w każdym ze stadiów:

1. Etap wczesny miejscowy – to pierwsze dni lub tygodnie po ukąszeniu przez kleszcza. W tym czasie bakterie zaczynają się rozmnażać w miejscu ukąszenia. Charakterystycznym objawem na tym etapie jest rumień wędrujący, choć nie zawsze występuje. Mogą pojawić się także objawy grypopodobne i bóle mięśniowo-stawowe.
2. Etap wczesny rozsiany – kilka tygodni lub miesięcy po zakażeniu bakterie mogą rozprzestrzeniać się po organizmie, co prowadzi do bardziej nasilonych objawów, takich jak bóle stawów, problemy z sercem (np. zapalenie mięśnia sercowego) oraz objawy neurologiczne (porażenia nerwów, zaburzenia czucia).
3. Etap późny przewlekły – po kilku miesiącach lub latach od zakażenia może dojść do rozwinięcia się przewlekłej boreliozy. Objawy na tym etapie mogą obejmować przewlekłe zapalenie stawów, bóle mięśniowe, problemy z pamięcią i koncentracją, a także zaburzenia neurologiczne. W skrajnych przypadkach borelioza może prowadzić do niepełnosprawności.

Diagnostyka boreliozy – jakie badania wykonać?

Symptomy choroby z Lyme są różnorodne i często przypominają objawy innych schorzeń. W rezultacie borelioza bywa diagnozowana przez lekarzy z różnych dziedzin medycyny, takich jak dermatologia czy neurologia. Diagnoza boreliozy opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim oraz badaniach laboratoryjnych. Ważne jest, aby lekarz wziął pod uwagę objawy pacjenta oraz możliwy kontakt z kleszczami, szczególnie jeśli pacjent przebywał w obszarze endemicznym dla tej choroby.

Borelioza - badania obejmują:

• Wywiad lekarski – lekarz zadaje pytania dotyczące historii zdrowotnej pacjenta, możliwych ukąszeń kleszczy oraz dolegliwości, które mogą wskazywać na wczesne objawy boreliozy.
• Badania serologiczne – najczęściej wykonywane są badania serologiczne, które mają na celu wykrycie przeciwciał przeciwko bakteriom Borrelia. Test ELISA to pierwszy test stosowany w diagnostyce boreliozy. Jest on przesiewowy i wykrywa przeciwciała IgM i IgG przeciwko Borrelia. Jeśli wynik testu ELISA jest pozytywny lub niejednoznaczny, wykonuje się test Western Blot, który jest bardziej szczegółowy i potwierdza obecność przeciwciał.
• PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) – w niektórych przypadkach można przeprowadzić badanie PCR, które wykrywa materiał genetyczny bakterii w płynie mózgowo-rdzeniowym, krwi lub stawach. Jest to bardziej precyzyjne badanie, ale mniej dostępne i droższe.
• Badania dodatkowe – w przypadku występowania objawów neurologicznych lub stawowych, mogą być konieczne dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny (MRI), elektrokardiogram (EKG) w przypadku problemów z sercem, lub badanie płynu mózgowo-rdzeniowego w przypadku podejrzenia neuroboreliozy.

Ważne więc, żeby pilnie zgłosić się do specjalisty, jeśli zauważysz u siebie wczesne objawy boreliozy.

Leczenie boreliozy we wczesnym stadium

Wczesne rozpoznanie i leczenie boreliozy znacząco zwiększa szanse na pełne wyleczenie i minimalizuje ryzyko rozwoju powikłań. Leczenie boreliozy polega głównie na stosowaniu antybiotyków, które skutecznie eliminują bakterie z organizmu.

Borelioza - leczenie:

Antybiotykoterapia doustna

W przypadku wczesnego stadium boreliozy najczęściej stosuje się antybiotyki doustne. Do najczęściej stosowanych leków należą:

• Doksycyklina – jest to pierwszy wybór u dorosłych i dzieci powyżej 8. roku życia.
• Amoksycylina – stosowana u dzieci młodszych oraz u kobiet w ciąży.
• Cefuroksym – alternatywa dla osób uczulonych na penicyliny.

Standardowy czas leczenia wynosi od 14 do 28 dni, w zależności od nasilenia objawów i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Stosowane są także:

• Antybiotykoterapia dożylna – w przypadku cięższych objawów, takich jak neuroborelioza czy zapalenie serca, konieczne może być leczenie dożylne antybiotykami, które trwa zazwyczaj dłużej i jest bardziej intensywne.
• Leczenie wspomagające – w zależności od objawów, pacjentom mogą być przepisane leki przeciwbólowe i przeciwzapalne lub suplementy diety wspierające układ odpornościowy. W przypadku przewlekłych bólów stawów lub problemów neurologicznych zalecana może być również rehabilitacja.

Podsumowując, wczesne rozpoznanie boreliozy i rozpoczęcie leczenia antybiotykami może zapobiec rozwojowi poważnych powikłań i prowadzić do pełnego wyzdrowienia. Ważne jest, aby nie ignorować objawów, zwłaszcza po kontakcie z kleszczami, i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem w przypadku podejrzenia zakażenia.

Źródła:

1. Kuchar E., Borelioza: przyczyny, objawy i leczenie boreliozy z Lyme, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158905,borelioza-przyczyny-objawy-i-leczenie-boreliozy-z-lyme [dostęp 30.09.2024]
2. Zajkowska J., Borelioza, https://www.kleszcze.info.pl/borelioza [dostęp 30.09.2024]
3. Smoleńska Ż., Matyjasek A., Zdrojewski Z., Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu, Forum Reumatol. 2016, tom 2, nr 2, 58–64