Nadciśnienie tętnicze - przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest ciśnienie tętnicze?

Ciśnienie tętnicze, zwane również ciśnieniem krwi, to siła wywierana przez krew na ściany naczyń krwionośnych podczas krążenia krwi. Składa się z dwóch wartości: ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, mierzonego w milimetrach słupa rtęci (mmHg).

Ciśnienie skurczowe odzwierciedla siłę wywieraną przez krew na ściany naczyń krwionośnych podczas skurczu serca, natomiast ciśnienie rozkurczowe to ciśnienie wywierane w momencie relaksacji serca. Odpowiednie utrzymanie ciśnienia tętniczego jest kluczowe dla zdrowia, ponieważ jego podwyższenie może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, co z kolei zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, udarów mózgu i innych groźnych dla zdrowia, a nawet życia powikłań.

Jakie wartości ciśnienia tętniczego uważa się za prawidłowe?

Aby cieszyć się zdrowiem, warto regularnie mierzyć ciśnienie krwi - samodzielnie lub w placówce medycznej. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz innych istotnych organizacji medycznych, normy ciśnienia tętniczego krwi są następujące:

• Ciśnienie skurczowe - poniżej 120 mmHg,
• Ciśnienie rozkurczowe - poniżej 80 mmHg.

Wartości te odpowiadają normie u osób dorosłych w wieku poniżej 65. roku życia, niepalących, bez cukrzycy oraz bez wcześniejszych schorzeń sercowo-naczyniowych. Dla osób starszych lub z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze lub palenie papierosów, mogą obowiązywać inne wartości docelowe ustalone przez lekarza. Istotne jest regularne monitorowanie ciśnienia tętniczego i konsultacja z lekarzem w celu oceny i utrzymania odpowiednich wartości.

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia, którą diagnozuje się, kiedy wartość ciśnienia wynosi powyżej 140 mmHg w przypadku ciśnienia skurczowego i/lub powyżej 90 mmHg w przypadku ciśnienia rozkurczowego.

Niestety ryzyko nadciśnienia tętniczego zwiększa się wraz z wiekiem, jednak może ono wystąpić również u młodszych osób. Przeważnie wynika ono wówczas z innych dolegliwości. Podczas pomiaru ciśnienia za pomocą ciśnieniomierza elektronicznego pierwsza wyświetlona wartość oznacza ciśnienie skurczowe, a druga natomiast rozkurczowe. Ciśnienie 140/90 uznawane jest za wartość graniczną, a klasyfikacja niższych wartości wygląda następująco:

• ciśnienie poniżej 120/80 mmHg – optymalne;
• ciśnienie skurczowe 120-129 mmHg i/lub rozkurczowe 80-84 – prawidłowe ciśnienie tętnicze;
• ciśnienie skurczowe 130-139 mmHg i/lub rozkurczowe 85-89 mmHg – prawidłowe, lecz wysokie ciśnienie tętnicze.

Jak często występuje nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to choroba, która występuje u około 32 proc. dorosłych Polaków poniżej 80. roku życia. Schorzenie to częściej występuje u mężczyzn. Oznacza to, że już co trzecia osoba dorosła w naszym kraju boryka się z tym problemem, choć nie zawsze ma tego świadomość. Niestety objawy nadciśnienia wciąż bywają bagatelizowane, co z czasem może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego są uzależnione od jego rodzaju. Może wynikać ono z uwarunkowania genetycznego lub powstawać w wyniku innych czynników środowiskowych i chorób, takich jak:

• zespół Cushinga – towarzyszy mu podwyższenie poziomu kortyzolu we krwi,
• przewlekłe choroby nerek,
• choroby tętnic nerkowych;
• zespół Conna – wyróżnia się nadmiernym produkowaniem aldosteronu przez nadnercza;
• guz chromochłonny – przeważnie jest łagodnym nowotworem rdzenia nadnerczy i wydziela adrenalinę i noradrenalinę;
• bezdech senny obturacyjny;
• zwężenie aorty.

Niestety nadciśnienie tętnicze wciąż bywa przez wiele osób pomijane w rutynowej diagnostyce, dlatego warto znać jego objawy i wiedzieć, kiedy należy zgłosić się po pomoc lekarską.

Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze diagnozowane jest za pomocą pomiarów ciśnienia krwi wykonywanych ciśnieniomierzem. Do wyboru mamy obecnie wiele rodzajów urządzeń tego typu, a więcej na ten temat przeczytasz we wpisie: Porady ekspertów: jak wybrać dobry ciśnieniomierz? Posiadanie własnego ciśnieniomierza to spore udogodnienie, które pozwala zadbać o regularne badania profilaktyczne oraz monitorowanie choroby, jeśli zdiagnozowano u pacjenta nadciśnienie.

Chorobę stwierdza się, kiedy w co najmniej dwóch odrębnych pomiarach wartość ciśnienia skurczowego przekracza 140, a rozkurczowego 90 mmHg. Warto jednak pamiętać, że ciśnienie 140/90 lub wyższe może być wynikiem tzw. syndromu białego fartucha. Oznacza to, że w obecności personelu medycznego wykonującego pomiar, pacjent się stresuje, co zaburza wynik. Podobnie sytuacja wygląda, jeśli ciśnienie krwi mierzone jest bezpośrednio po wysiłku, dlatego warto zawsze odpocząć przed pomiarem. Pomocne w rozpoznaniu mogą być także inne symptomy przedstawione poniżej.

Nadciśnienie tętnicze - objawy:

• Bóle głowy (głównie w części skroniowej i potylicznej);
• Pogorszenie tolerancji na wysiłek;
• Zwiększona pobudliwość nerwowa, zaburzenia snu;
• Zawroty głowy i szumy w uszach;
• Zaburzenia pamięci (w późniejszym okresie rozwoju nadciśnienia).

Nieleczone nadciśnienie skutkuje pogłębieniem wymienionych wyżej objawów i dołączeniem kolejnych. Nie należy więc nigdy bagatelizować problemu i koniecznie udać się do lekarza rodzinnego, który pokieruje dalszym leczeniem.

Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego?

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może powodować szereg groźnych objawów wiążących się z niewydolnością wieńcową i niedomogą lewej komory serca:

• rozwój miażdżycy w naczyniach tętniczych serca, szyi, nerek i kończyn dolnych;
• zawał serca,
• przerost lewej komory serca z następującą po nim niewydolnością;
• pogorszenie wzroku i czynności nerek (przewlekła niewydolność nerek o różnym stopniu nasilenia);
• udar mózgu.

Niebezpieczne dla organizmu mogą okazać się napadowe skurcze tętniczek mózgu skutkujące zaburzeniami mowy, niedowładami i porażeniami, jak również wylewy krwi z naczyń bezpośrednio do mózgu. W schyłkowym okresie nadciśnienia obserwuje się zmiany narządowe, niewydolność nerek, upośledzenie wzroku. Na szczęście, problemy z nadciśnieniem nie muszą skończyć się tak tragicznie. Współczesna medycyna daje wiele możliwości leczenia wysokiego ciśnienia. Od pacjenta wymaga się jedynie odrobinę zaangażowania, systematyczności i silnej woli.

Sprawdź także artykuł: Najczęstsze przyczyny i rodzaje chorób serca

Na czym polega leczenie nadciśnienia tętniczego?

Leczenie nadciśnienia wiąże się z uregulowanym, higienicznym trybem życia, przestrzeganiem odpowiedniej diety i systematycznością w przyjmowaniu zaleconych leków. Preparaty stosowane w leczeniu nadciśnienia obejmują:

• leki moczopędne;
• beta-blokery obniżające napięcie układu współczulnego;
• blokery kanału wapniowego;
• antagoniści aldosteronu;
• inhibitory konwertazy angiotensyny i blokery receptora angiotensynowego – obniżają ciśnienie.

U niektórych pacjentów sama dieta, wysiłek fizyczny i odstawienie używek, dają pożądane efekty, a w przypadku bardziej zaawansowanego nadciśnienia, bez wątpienia wspierają leczenie farmakologiczne. Jak leczyć nadciśnienie tętnicze?

• Regularna kontrola ciśnienia tętniczego w tych samych porach dnia. Nie należy wykonywać pomiaru bezpośrednio po wysiłku fizycznym oraz nie zaleca się pić kawy na około 30 minut przed pomiarem. Warto założyć zeszyt pomiarów lub wykorzystać pamięć aparatów do mierzenia ciśnienia – może to posłużyć lekarzowi przy ustaleniu właściwych dawek leku.
• Okresowe wizyty u okulisty, ze względu na ryzyko wystąpienia retinopatii związanej z nadciśnieniem tętniczym.
• Okresowe badanie EKG.
• Okresowe wykonywanie lipidogramu.

Jak się odżywiać, aby zapobiec nadciśnieniu tętniczemu?

W leczeniu nadciśnienia tętniczego równie ważna jest dieta, normalizacja masy ciała oraz aktywność fizyczna. Mogą one jednocześnie stanowić element profilaktyki nadciśnienia tętniczego.

Nadciśnienie tętnicze - leczenie poprzez zmianę stylu życia obejmuje wskazówki:

• Należy zadbać o zmniejszenie masy ciała, jeśli ma się nadwagę lub otyłość. Każdy kilogram utraconej masy ciała oznacza spadek ciśnienia tętniczego krwi skurczowego oraz rozkurczowego o ok. 1 mmHg.
• Trzeba ograniczyć spożywanie alkoholu do minimum.
• Można podjąć aktywność fizyczną w umiarkowanych ilościach wraz z kontrolą ciśnienia tętniczego (spacery, pływanie 2 - 3 razy w tygodniu). Osoby z zaawansowanym nadciśnieniem powinny unikać wysiłków fizycznych wyzwalających zmęczenie czy zadyszkę.
• Konieczne jest obniżenie spożycia soli (jony sodowe zawarte w soli kuchennej zatrzymują wodę w organizmie, co skutkuje zwiększonym ciśnieniem krwi). Zaleca się spożywanie maksymalnie 5 g soli dziennie, co odpowiada 1 łyżeczce do herbaty.
• Dobrze wprowadzić do diety ryby bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe oraz równie cenne oleje roślinne. Ze swojego sposobu żywienia należy wykluczyć natomiast nasycone kwasy tłuszczowe.
• Unikać stresu.
• Nie palić tytoniu.

Pomocne w walce z nadciśnieniem są również produkty lecznicze dostępne w aptece bez recepty. W składzie takich preparatów znajdują się głównie surowce roślinne. Zawierają one związki czynne wpływające korzystnie na pracę serca i w ten sposób również na utrzymywanie prawidłowego ciśnienie krwi.

• Głóg - zawarte w nim flawonoidy rozkurczają mięśnie gładkie naczyń i łagodnie obniżają ciśnienie. Dodatkowo, procyjanidyny zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego, a zawarta w głogu rutyna uszczelnia naczynia krwionośne. Głóg jest dostępny na półkach aptecznych w postaci tabletek, wyciągów alkoholowych i cukierków.
• Czosnek - obniża ciśnienie krwi oraz reguluje poziom cholesterolu. Zmniejsza ilość frakcji LDL (złego cholesterolu) i zwiększa ilość frakcji HDL (dobrego cholesterolu). Hamuje agregację trombocytów (działanie przeciwzakrzepowe) i poprawia przepływ krwi w naczyniach.
• Serdecznik pospolity - obniża ciśnienie krwi, ma działanie uspokajające. Stosowany jest w nerwicach sercowo-naczyniowych.
• Jemioła - ta roślina pasożytnicza wykazuje korzystne działanie względem układu krążenia. Obniża ciśnienie, działa uspokajająco i moczopędnie (zmniejsza objętość krwi krążącej – działanie hipotensyjne).

Na co warto zwracać uwagę w trakcie terapii lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze?Wymienione wyżej zalecenia obowiązują każdego pacjenta cierpiącego na nadciśnienie tętnicze. W wielu przypadkach ich przestrzeganie nie jest wystarczające i wówczas wdrożona zostaje farmakoterapia (monoterapia lub terapia skojarzona w zależności od stanu chorego). Leczenie farmakologiczne obejmuje przyjmowanie leków, o odmiennych mechanizmach działania i stosowanych w różnych kombinacjach, dających efekt hipotensyjny. Efekty terapii często uzależnione są także od przyczyny nadciśnienia.

Wykazano, iż nadciśnienie tętnicze prowadzi do uszkodzenia śródbłonka naczyniowego, co przyspiesza rozwój blaszek miażdżycowych. Również miażdżyca naczyń, na drodze wielu mechanizmów, może zwiększać ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Zatem ważna jest również kontrola poziomu cholesterolu, frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów. Na rynku farmaceutycznym znajdziemy wiele preparatów zawierających kwasy omega, regulujących poziomy frakcji lipidowych. Na uwagę zasługują preparaty zawierające w swoim składzie nowy związek – monokalinę K, np. Monolipid K. Jest to fitostatyna, która reguluje syntezę cholesterolu podobnie jak statyny syntetyczne. Zatem preparaty z monokaliną K mogą być wykorzystane jako „pierwsza pomoc” w regulacji poziomu lipidów. Ważne! Jeśli stosujesz statyny syntetyczne, nie zażywaj preparatów zawierających monokalinę K z powodu synergistycznego działania.