Kwas foliowy – najnowsze wytyczne polskich ekspertów

Kwas foliowy - aktualne wytyczne

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi ekspertów oprócz odpowiednio zbilansowanej diety w czasie ciąży (i przed nią) konieczna jest suplementacja niektórych związków takich jak: kwas foliowy, długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, jod, witamina D3, żelazo oraz magnez. Spośród wyżej wymienionych związków szczególnie istotny dla zdrowia mamy i dziecka oraz prawidłowego przebiegu ciąży jest kwas foliowy. 

Kwas foliowy, inaczej nazywany jest folacyną czy witaminą B9, B11 lub M. Jest to rozpuszczalna w wodzie witamina z grupy B o wyjątkowych właściwościach, bowiem kwas foliowy uczestniczy w metabolizmie aminokwasów oraz bierze udział w syntezie i metabolizmie kwasów nukleinowych. Ponadto jest niezbędny do powstawania i wzrostu komórek dziecka w czasie ciąży a także wpływa na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie układu krwiotwórczego i nerwowego dziecka.

Co prawda kwas foliowy może być syntetyzowany w organizmie człowieka przy udziale jego mikroflory jelitowej. Niemniej jednak ilości tego związku powstające w ten sposób są małe i nie wystarczają na pokrycie zapotrzebowania organizmu. Dlatego też kwas foliowy musi być dostarczany wraz z pożywieniem. Produktami bogatymi w kwas foliowy są między innymi: warzywa liściaste (sałata, szpinak, kapusta), rośliny strączkowe, pomidory, buraki, orzechy, słonecznik, ziarna zbóż, drożdże, mięso (wątroba) i jaja. 

Niedobory kwasu foliowego w ciąży

Niestety, czasem pomimo dobrze zbilansowanej diety ilości kwasu foliowego dostarczane z pożywieniem nie pokrywają zapotrzebowania na ten związek. Taką sytuacją jest właśnie okres planowania ciąży, ciąża i laktacja. Wtedy niezwykle ważna jest suplementacja kwasu foliowego. Bowiem niedobór kwasu foliowego w tym okresie może:

• zwiększać ryzyko niezamknięcia się cewy nerwowej – a to z kolei może prowadzić do powstania wad rozwojowych między innymi: bezmózgowia, przepukliny mózgowo-rdzeniowej czy rozszczepu kręgosłupa,
• prowadzić do niedorozwoju łożyska i zwiększać ryzyko jego odklejania,
• predysponować do wystąpienia poronień,
• prowadzić do niskiej masy urodzeniowej dziecka i do rozwoju niedokrwistości megaloblastycznej.

Udokumentowano, że suplementacja kwasem foliowym przed i na początku ciąży zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej u dziecka nawet o 50-75%! Co więcej odpowiednia podaż kwasu foliowego może zmniejszać ryzyko wystąpienia wad serca, wad układu moczowego, ciężkich zaburzeń mowy, autyzmu oraz różnych wad wrodzonych u dzieci. Dodatkowo suplementacja kwasu foliowego zmniejsza ryzyko występowania stanu przedrzucawkowego. W związku z tym zostały wydane odpowiednie rekomendacje dotyczące suplementacji kwasu foliowego.

Zalecenia ekspertów

W 2014 roku Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, wydał zalecenia, w których rekomendował stosownie kwasu foliowego w dawce 0,4 mg/dobę na 3 miesiące przed planowaną ciążą i w ciąży do 12 tygodnia ciąży. A u kobiet, które urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej zalecana dobowa dawka kwasu foliowego (wg w/w zaleceń) wynosiła 5mg. Obecnie te rekomendacje są już nieaktualne.

W 2017 roku Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników wydało nowe rekomendacje dotyczące suplementacji folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w czasie ciąży, połogu i laktacji.

Eksperci zalecają:

• wszystkim kobietom w wieku rozrodczym spożywanie produktów bogatych w foliany,
• wszystkim kobietom w wieku rozrodczym planującym ciążę stosowanie dodatkowej suplementacji folianami przez okres co najmniej 12 tygodni przed planowaną ciążą,
• wszystkim kobietom przez cały okres ciąży, połogu i laktacji stosowanie dodatkowej suplementacji folianami.

3 grupy ryzyka

Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników wydali również zalecenia co do dawki folianów, które powinny być przyjmowane. Suplementowana dawka zależy od sytuacji zdrowotnej rodziców i wywiadu rodzinnego. Eksperci wskazują 3 grupy ryzyka: niskiego, pośredniego i wysokiego.

Do grupy niskiego ryzyka należą zdrowe kobiety bez wywiadu własnego i rodzinnego obciążonego wadami płodu.

Do grupy pośredniego ryzyka należą kobiety, u których w wywiadzie stwierdza się określone schorzenia i choroby między innymi: występowanie wad płodu w rodzinie, stan przedrzucawkowy, cukrzyca przedciążowa, niewydolność wątroby czy nerek, otyłość, stosowanie leków przeciwpadaczkowych, metforminy, metotreksatu, sulfasalazyny oraz palenie papierosów i alkoholizm.

Z kolei grupa wysokiego ryzyka to grupa, do której zaliczane są kobiety u których w wywiadzie stwierdzono wady cewy nerwowej u matki, ojca lub u potomstwa. 

W zależności od grupy, do której przyszła mama należy, zalecana jest odpowiednia suplementacja folianów. I tak:

1. Kobiety z grupy niskiego ryzyka – powinny przyjmować 0,4 mg folianów/dobę (12 tygodni przed planowana ciążą, w ciąży i w czasie laktacji),
2. Kobiety z grupy pośredniego ryzyka - powinny przyjmować 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (12 tygodni przed planowana ciążą, w ciąży i w czasie laktacji),
3. Kobiety z grupy wysokiego ryzyka powinny przyjmować: 5 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (12 tygodni przed planowana ciążą i w I trymestrze ciąży); 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12 (w II i III trymestrze ciąży i w okresie laktacji).

Podsumowując, kwas foliowy, suplementowany przed i w czasie ciąży, jest niezwykle ważny i istotny dla zdrowia mamy i jej dziecka. Ponadto wpływa korzystnie na prawidłowy przebieg ciąży. Dlatego też, jeżeli planujesz, oczekujesz dziecka lub karmisz piersią pamiętaj o odpowiedniej i właściwej suplementacji kwasu foliowego. Preparaty z kwasem foliowym znajdziesz w kategorii: https://www.apteka-melissa.pl/kategoria/witaminy-i-mineraly,342.html

Bibliografia: 
1. Bomba-Opoń D. i inni., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017, 2, 5, 210-214 
2. Buczkowski  K., i inni., Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 2, 55–58  
3. Grzegorz Stachowiak, Właściwa podaż witamin i mikroelementów w ciąży – ciągle aktualny problem. Ginekologia Praktyczna, 2009, 3, 52-57.  
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 5/2014, 85, 395-399 
5. Wendołowicz M., Stefańska E., Ostrowska L., Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, 20, 3, 341-345