Kompendium wiedzy o filtrach UV. Część I: jak działa ochrona przeciwsłoneczna?

Czym jest promieniowanie UV?

Promieniowanie UV (czyli ultrafioletowe) jest promieniowaniem elektromagnetycznym, emitowanym w kierunku Ziemi przez Słońce. Długość fali wynosi w tym przypadku od 10 do 400 nanometrów i jest krótsza niż długość fali charakterystyczna dla promieniowania widzialnego i dłuższa niż dla promieniowania rentgenowskiego. Z długością fal promieniowania UV wiąże się jego wpływ na organizmy żywe. W zależności od tego, jaki zakres przyjmie promieniowanie spoza spektrum światła widzialnego, będzie działało na skórę oraz procesy w niej zachodzące w różny sposób. Naukowcy – aby dokładnie opisać działanie promieniowania UV – podzielili je na trzy kategorie. Czym charakteryzuje się każda z nich?

Promieniowanie UVA

Długość fali w przypadku promieniowania UVA wynosi od 315 do 380 nanometrów i to właśnie dzięki tej długości promieniowanie UVA stanowi aż 97% całego promieniowania ultrafioletowego, które dociera na Ziemię – warstwa chmur ani nawet warstwa ozonowa nie są w stanie go zatrzymać. W jaki sposób wpływa ono na nasz organizm? Tylko w niewielkim stopniu odpowiada za powstawanie opalenizny, natomiast jest głównym „winowajcą” w procesie fotostarzenia się skóry. Ponieważ ma zdolność przenikania aż do skóry właściwej, niszczy zawarte w niej włókna kolagenowe, co sprawia, że gęstość skóry ulega pogorszeniu, naskórek staje się cieńszy i bardziej wiotki, a to prowadzi do szybszego pojawienia się zmarszczek, bruzd i nierówności – zarówno w obrębie twarzy, dekoltu, dłoni, jak i całego ciała. Oprócz tego promieniowanie UVA przyczynia się do powstawania nieestetycznych przebarwień posłonecznych oraz do najgroźniejszej konsekwencji nieodpowiedzialnej ekspozycji na słońce – a mianowicie do rozwoju nowotworów skóry (w tym czerniaka).

Promieniowanie UVB

Długość fali dla promieniowania UVB obejmuje przedział od 280 do 315 nanometrów. Ten rodzaj promieniowania przenika do głębszych warstw naskórka i to właśnie tam dochodzi do zapoczątkowania procesu brązowania skóry z udziałem melanocytów – komórek pigmentowych. Promieniowanie UVB odpowiada za prawidłową syntezę witaminy D, ale również – w największym stopniu – za powstawanie oparzeń słonecznych, a później za łuszczenie się skóry. Dodatkowo warto pamiętać o tym, że ten rodzaj promieniowania działa najsilniej w godzinach od 11.00-12.00 do około 15.00, przenikając również przez chmury czy szyby – zaleca się wówczas unikanie długotrwałej ekspozycji na słońce.

Promieniowanie UVC

Promieniowanie UVC, o długości fali od 100 do 280 nanometrów na szczęście nie przenika do Ziemi (jest zatrzymywane przez warstwę ozonową). Nie oznacza to jednak, że ten rodzaj promieniowania nie jest wykorzystywany w różnego rodzaju urządzeniach. Promieniowanie UVC można spotkać je w lampach bakteriobóljczych, przy czym dla człowieka jest dość niebezpieczne – wywołuje silny rumień i może doprowadzić nawet do zapalenia spojówek czy rogówki.

Faktory – co oznacza SPF i PA?

Aby chronić skórę przed promieniowaniem ultrafioletowym (UVA i UVB), należy stosować kremy z filtrem – do twarzy i do ciała. Podczas ich wyboru nie lada problemem mogą stać się oznaczenia na opakowaniach. Czym są tajemnicze skróty? Co oznacza SPF, a czym jest współczynnik PA, IPD lub PPD?

• Faktor SPF znajduje się niemal na każdym kremie z filtrem do ciała i twarzy. Czasem jego wartość jest niższa – 10, 15, 20, a czasem dochodzi nawet do wartości 50 i większych. Określa on czas, w jakim osoba posmarowana takim kosmetykiem może przebywać na słońcu bez konsekwencji w postaci wystąpienia zaczerwienienia i oparzeń słonecznych. Ale… jak to obliczyć? Należy sięgnąć pamięcią do skutków poprzednich kąpieli słonecznych i pomnożyć czas, w którym skóra stawała się czerwona przez wartość SPF. Dla przykładu: jeśli osoba o bardzo jasnej karnacji obserwuje pojawienie się rumienia już po 20 minutach, a jednocześnie zastosuje krem z filtrem do ciała i twarzy o wartości 30 SPF, to w efekcie rumień pojawi się u niej dopiero po 600 minutach (20x30), czyli po 10 godzinach. Oczywiście efekt taki uzyskuje się w warunkach laboratoryjnych, przy założeniu, że preparat nie jest ścierany ze skóry. Aby osiągnąć taką skuteczność kosmetyku z faktorem SPF, należy regularnie dokładać go po zmoczeniu skóry, przetarciu czy spoceniu się.
  
  
• Faktory PA, IPD lub PPD (czasem podawane przez producentów również z wartością liczbową lub oznaczone symbolem plusów) chronią przed promieniowaniem UVA, którego – jak pamiętamy z poprzedniego akapitu – dociera na Ziemię znacznie więcej niż innych rodzajów promieniowania UV. Przy wyborze filtra z tymi oznaczeniami należy pamiętać, aby ich wartość była jak najwyższa (wyrażona wspomnianą wcześniej wartością liczbową lub plusami – przykładowo, PA+++). Warto stawiać na kremy z filtrem do twarzy i ciała, w których producent jasno określa właśnie te faktory, ponieważ promieniowanie UVA dociera do Ziemi w największej ilości, a dodatkowo powoduje długotrwałe, negatywne skutki nie tylko w wyglądzie skóry, ale również w jej kondycji.

Powyżej przybliżyliśmy Wam kilka teoretycznych zagadnień związanych z ochroną przeciwsłoneczną. W kolejnych częściach kompendium opowiemy o rodzajach substancji zawartych w tego typu produktach oraz opiszemy, jak stosować krem z filtrem – w tym przypadku każdy szczegół ma bowiem bardzo duże znaczenie.

Przeczytaj także:

Słońce a trądzik,   Uczulenie na słońce,   7 zasad zdrowego opalania,   Opalanie naturalne czy samoopalacz,   Co powinniśmy wiedzieć o kosmetykach do opalania?