Hipoglikemia (niedocukrzenie) - objawy, przyczyny i leczenie

Co to jest hipoglikemia (niedocukrzenie)?

Hipoglikemia, określana też jako niedocukrzenie, to stan, w którym poziom glukozy (cukru) we krwi spada poniżej normy, zazwyczaj poniżej 3,9 mmol/l (70 mg/dl). Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu, a zwłaszcza dla mózgu. Niedobór glukozy może prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu, dlatego ważne jest szybkie rozpoznanie i leczenie hipoglikemii.

Wyróżnia się trzy typy hipoglikemii: jatrogenną (egzogenną), głodową (na czczo) oraz reaktywną.

1. Hipoglikemia jatrogenna wynika głównie z przyjmowania niektórych doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny. Może być także spowodowana nadmiernym wysiłkiem fizycznym, długotrwałym postem lub spożyciem dużej ilości alkoholu.
2. Hipoglikemia głodowa pojawia się, gdy występuje brak równowagi między produkcją glukozy w wątrobie a jej zużyciem przez tkanki. Najczęstszymi przyczynami są guzy trzustki (wyspiaki) oraz niektóre zaburzenia hormonalne, takie jak choroba Addisona czy niedoczynność przysadki mózgowej. Może także wystąpić przy niewydolności wątroby i chorobach nerek.
3. Hipoglikemia reaktywna to spadek poziomu cukru po posiłku. Często występuje we wczesnym stadium cukrzycy, a także u osób z problemami w opróżnianiu żołądka lub po operacjach żołądka lub jelit. Jest związana z opóźnionym wydzielaniem insuliny w odpowiedzi na spożyty pokarm.

Najczęściej hipoglikemia występuje u osób chorujących na cukrzycę, szczególnie jeśli są one leczone insuliną lub lekami zwiększającymi wydzielanie insuliny. Jednak niedocukrzenie może wystąpić również u osób bez cukrzycy, choć jest to rzadsze zjawisko. W każdym przypadku hipoglikemia wymaga szybkiej interwencji, aby zapobiec groźnym powikłaniom, takim jak śpiączka hipoglikemiczna.

Zobacz także artykuł opisujący atak cukrzycy - objawy: Cukrzyca typu 2. Czym się charakteryzuje?

Jakie są objawy hipoglikemii (niedocukrzenia)?

Objawy niskiego cukru - hipoglikemii mogą się różnić w zależności od stopnia niedoboru glukozy we krwi oraz od indywidualnych predyspozycji danej osoby. Często jednak pierwsze objawy są łatwe do rozpoznania, co pozwala na szybkie działanie.

Nagły spadek cukru - objawy wczesne to między innymi:

• drżenie rąk,
• nadmierne pocenie się,
• uczucie niepokoju lub lęku,
• zawroty głowy,
• osłabienie,
• przyspieszone bicie serca (tachykardia),
• uczucie głodu,
• bladość skóry.

W przypadku bardziej zaawansowanej hipoglikemii mogą wystąpić dodatkowe objawy, takie jak:

• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• splątanie,
• zaburzenia widzenia (np. podwójne widzenie),
• problemy z koordynacją ruchową,
• senność,
• zaburzenia mowy.

Jeśli poziom glukozy spada bardzo nisko, mogą pojawić się objawy neurologiczne, takie jak drgawki czy utrata przytomności, co może prowadzić do śpiączki hipoglikemicznej. Niski cukier na czczo nie powinien więc być nigdy bagatelizowany.

Jakie są przyczyny hipoglikemii (niedocukrzenia)?

Hipoglikemia najczęściej dotyka osoby z cukrzycą, szczególnie te, które przyjmują insulinę lub leki stymulujące wydzielanie insuliny, takie jak pochodne sulfonylomocznika. Insulina obniża poziom glukozy we krwi, a jeśli dawka insuliny lub leków jest zbyt wysoka, może dojść do spadku glukozy poniżej bezpiecznego poziomu. Istnieje jednak wiele innych czynników, które mogą sprawić, że zdiagnozowana zostanie niska glukoza na czczo:

• Pominięcie posiłku – brak regularnych posiłków może spowodować, że poziom glukozy we krwi spadnie zbyt nisko.
• Nadmierny wysiłek fizyczny – intensywna aktywność fizyczna może spowodować szybkie zużycie glukozy.
• Zbyt duża dawka insuliny lub leków przeciwcukrzycowych – niewłaściwie dostosowane leczenie może prowadzić do hipoglikemii.
• Spożycie alkoholu – alkohol wpływa na zdolność wątroby do uwalniania glukozy do krwi, co może powodować niedocukrzenie.
• Niektóre choroby – zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby, nerek czy nadnerczy mogą prowadzić do hipoglikemii.

W niektórych przypadkach hipoglikemia może wystąpić także u osób bez cukrzycy, zwłaszcza w przypadku tzw. hipoglikemii reaktywnej, której przyczyną jest nadmierna reakcja organizmu na posiłki bogate w węglowodany.

Jak pomóc osobie z hipoglikemią (niedocukrzeniem)?

Szybka pomoc w przypadku hipoglikemii jest kluczowa, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym. Trzeba więc znać symptomy, jakie daje niedocukrzenie. Objawy wcześnie rozpoznane ułatwiają szybkie udzielenie pomocy. Najprostszą i najskuteczniejszą metodą podniesienia poziomu cukru we krwi jest spożycie łatwo przyswajalnych węglowodanów. Jeśli osoba jest przytomna, należy podać jej produkty zawierające cukry proste, takie jak słodkie napoje (np. sok owocowy, napój gazowany), cukier, miód lub dżem, glukozę w tabletkach lub płynie (dostępne w aptekach).

Po około 10-15 minutach od spożycia glukozy należy ponownie zmierzyć poziom cukru we krwi, aby upewnić się, że wrócił on do normy. Jeśli objawy nie ustępują, należy powtórzyć podanie glukozy. Gdy pacjent odzyska przytomność, należy podać mu posiłek bogaty w węglowodany złożone oraz regularnie monitorować poziom glukozy we krwi przy użyciu glukometru. W przypadku osób nieprzytomnych konieczne jest jak najszybsze wezwanie pomocy medycznej i niezwłoczne podanie glukagonu – substancji, która stymuluje uwalnianie glukozy z wątroby do krwi.

Jak zapobiegać hipoglikemii?

Znając pojęcie hipoglikemia - co to jest i wiedząc, jakie daje objawy niska glukoza we krwi, łatwiej opracować strategię na utrzymanie stałego, bezpiecznego poziomu glukozy we krwi. Aby uniknąć epizodów hipoglikemii, kluczowe jest regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi, zwłaszcza u osób z cukrzycą. Istotne są również:

• regularne, zbilansowane posiłki zawierające węglowodany złożone, białka i tłuszcze,
• unikanie długich przerw między posiłkami,
• dostosowywanie dawek insuliny lub leków przeciwcukrzycowych do poziomu aktywności fizycznej,
• ograniczenie spożycia alkoholu.

Osoby z cukrzycą powinny zawsze mieć przy sobie glukozę w tabletkach lub inne źródło szybko przyswajalnych węglowodanów na wypadek nagłego spadku cukru.

Hipoglikemia bez cukrzycy – czy to możliwe?

Tak, hipoglikemia może wystąpić także u osób bez cukrzycy, choć jest to zjawisko rzadkie. Najczęściej przyczyną hipoglikemii u takich osób jest tzw. hipoglikemia bez cukrzycy reaktywna, która pojawia się w odpowiedzi na posiłek bogaty w węglowodany. Organizm wytwarza wówczas zbyt dużo insuliny, co prowadzi do nagłego spadku poziomu cukru we krwi. Glukoza poniżej normy może również wystąpić w wyniku innych schorzeń, takich jak:

• zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność nadnerczy),
• choroby wątroby,
• długotrwałe głodzenie.

W takich przypadkach kluczowa jest odpowiednia diagnostyka i leczenie przyczynowe.

Spadek cukru w nocy

Nocna hipoglikemia to częsty problem u osób z cukrzycą, zwłaszcza u tych, którzy stosują insulinę na noc. Objawy hipoglikemii mogą być subtelne, dlatego pacjenci często nie są świadomi, że dochodzi do niedocukrzenia w trakcie snu.

Spadek cukru w nocy - objawy nocnej hipoglikemii to:

• nocne poty,
• koszmary senne,
• uczucie zmęczenia i osłabienia po przebudzeniu,
• poranne bóle głowy.

Aby zapobiec nocnemu niedocukrzeniu, ważne jest monitorowanie poziomu glukozy przed snem oraz ewentualne spożycie małej przekąski zawierającej węglowodany i białko.

Hipoglikemia reaktywna – dieta – jak się odżywiać, by uniknąć hipoglikemii?

Dieta odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu hipoglikemii reaktywnej. Osoby podatne na to schorzenie powinny stosować się do kilku zasad:

1. Unikać spożywania dużych ilości prostych węglowodanów, takich jak cukier, białe pieczywo czy słodycze.
2. Wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, które stopniowo uwalniają glukozę do krwi.
3. Spożywać regularne posiłki co 3-4 godziny, unikając długich przerw między jedzeniem, które mogą powodować za niski cukier i objawy hipoglikemii.
4. Zwiększyć spożycie błonnika, białka i zdrowych tłuszczów, które stabilizują poziom glukozy we krwi.

Dobrze zbilansowana dieta oparta na produktach pełnoziarnistych, warzywach, owocach i chudym białku pomaga utrzymać stabilny poziom glukozy i zmniejsza ryzyko nagłych spadków cukru.

Śpiączka hipoglikemiczna – co to jest i kiedy może do niej dojść?

Śpiączka hipoglikemiczna to stan zagrożenia życia, który może wystąpić, gdy poziom glukozy we krwi spada bardzo nisko, a organizm nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Jest to najcięższa postać hipoglikemii, w której osoba traci przytomność i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Do śpiączki hipoglikemicznej najczęściej dochodzi u osób z cukrzycą, które przyjmują zbyt dużą dawkę insuliny lub leków przeciwcukrzycowych, ale może wystąpić także w innych przypadkach, np. w wyniku niewydolności wątroby lub przewlekłego niedożywienia.

Zapobieganie śpiączce hipoglikemicznej polega na regularnym monitorowaniu poziomu cukru we krwi i szybkim reagowaniu na pierwsze objawy hipoglikemii. W przypadku osób zagrożonych śpiączką hipoglikemiczną, ważne jest także posiadanie przy sobie glukagonu i przeszkolenie bliskich w jego podawaniu.

Podsumowując, nagły spadek cukru u zdrowej osoby to zjawisko, którego objawy nie są uciążliwe i niebezpieczne. Warto jednak wiedzieć, jak wygląda hipoglikemia - objawy neurologiczne mogą bowiem stanowić wyraźny sygnał, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, to stan, który wymaga szybkiej interwencji, aby zapobiec poważnym komplikacjom zdrowotnym, takim jak śpiączka hipoglikemiczna. Objawy hipoglikemii, choć zróżnicowane, są zwykle łatwe do rozpoznania, co pozwala na podjęcie natychmiastowych działań, takich jak spożycie łatwo przyswajalnych węglowodanów. Osoby chore na cukrzycę powinny regularnie monitorować poziom glukozy i dostosowywać leczenie, aby uniknąć epizodów niedocukrzenia. Warto pamiętać, że hipoglikemia może dotknąć także osób bez cukrzycy, np. w wyniku hipoglikemii reaktywnej. Kluczowe znaczenie mają odpowiednia dieta i styl życia, które mogą pomóc w zapobieganiu spadkom poziomu cukru we krwi.