Hipoglikemia a hiperglikemia - różnice, objawy i pierwsza pomoc

Czym jest hipoglikemia?

Hipoglikemia - tak jak już wcześniej zostało to wspomniane - jest stanem zagrażającym życiu i zdrowiu, w którym poziom cukru we krwi spada poniżej wartości 3,9 mmol/l (czyli poniżej 70 mg/dl) - poziom cukru we krwi jest wówczas za niski. Hipoglikemia jest czasem określana jako niedocukrzenie i może dotykać zarówno osoby chorujące na cukrzycę typu I, II, jak i cukrzycę typu III oraz osoby całkowicie zdrowe (w pewnych okolicznościach).

Przyczyny hipoglikemii

Jeśli wiemy już, czym jest hipoglikemia, warto poznać przyczyny jej występowania. Wśród nich można wyróżnić: 

• skrajne niedożywienie, skutkujące drastycznym spadkiem poziomu cukru we krwi; 
• wykonywanie wytężonego wysiłku fizycznego przez długi czas (dotyczy to zwłaszcza osób, których organizm ma problem z gospodarką cukrową);
• przedawkowanie leków przeciwcukrzycowych czy insuliny, które mają za zadanie redukcję poziomu glukozy we krwi; 
• picie dużych ilości alkoholu (zwłaszcza na czczo - hipoglikemia zdarza się u osób uzależnionych od alkoholu); 
• różnego rodzaju choroby poza cukrzycą: niewydolność wątroby, nowotwory, schorzenia nerek prowadzące do oddawania cukromoczu i inne.

Jako przyczynę hipoglikemii można wskazać również okres niezdiagnozowanej cukrzycy, gdy pacjent nie ma jeszcze możliwości kontroli poziomu cukru we krwi za pomocą leków, insulinooporność, a także stany po resekcji (usunięciu) żołądka.

Warto również dodać, że w medycynie wyróżnia się tak zwaną hipoglikemię reaktywną (inaczej określana jest jako hipoglikemia poposiłkowa). Objaw ten polega na odnotowaniu niskiego poziomu cukru we krwi po posiłku. Występuje przede wszystkim w insulinooporności (gdy tkanki organizmu nie są wrażliwe na insulinę), a także na wczesnym etapie cukrzycy typu II. Hipoglikemia reaktywna może również pojawiać się u osób po przebytych operacjach jelit lub żołądka.

Objawy hipoglikemii

Objawy hipoglikemii są powiązane oczywiście z bezpośrednim spadkiem poziomu cukru we krwi i z wpływem, jaki ten stan wywiera na organizm. Wśród najpopularniejszych objawów hipoglikemii, które osoba postronna może rozpoznać na pierwszy rzut oka, wyróżniamy: 

• uczucie silnego, niepohamowanego głodu, osłabienie organizmu wraz z zawrotami głowy i omdleniami, ale również nudności oraz wymioty; 
• rozszerzenie źrenic, uczucie niepokoju, oblewanie się potem, uczucie zimna, tachykardię (znaczne przyspieszenie akcji serca), drżenie mięśni oraz ich napięcie; 
• splątanie, zaburzenia koncentracji, zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, senność, zaburzenia oddechu, zaburzenia krążenia, a nawet śpiączkę.

Przyczyny hipoglikemii są ściśle powiązane z efektami tego stanu - oznacza to, że różne układy, dla których funkcjonowania niezbędny jest prawidłowy poziom glukozy we krwi po prostu ograniczają swoje działanie lub przestają poprawnie działać (chodzi tu głównie o układ przywspółczulny, współczulny i ośrodkowy układ nerwowy).

Pierwsza pomoc przy hipoglikemii

Pierwsza pomoc przy hipoglikemii (po zaobserwowaniu objawów, sprawdzeniu, jakie jest stężenie glukozy we krwi bądź po zdiagnozowaniu przyczyn hipoglikemii) powinna obejmować podanie choremu słodkiego napoju w postaci soku pomarańczowego lub innego, gazowanego napoju słodzonego cukrem (a nie słodzikiem), ewentualnie glukozy do rozpuszczania w wodzie (jeśli takowa jest „pod ręką”). Przy braku poprawy stanu chorego należy wezwać pomoc medyczną).

Z kolei pierwsza pomoc przy hipoglikemii u nieprzytomnego pacjenta obejmuje wezwanie pomocy medycznej od razu, a następnie ułożenie go w pozycji bocznej ustalonej i podanie mu zastrzyku z glukagonem - domięśniowo (jeśli chory miał je wcześniej przepisane).

Co to jest hiperglikemia?

Hiperglikemia to stan, w którym obserwuje się zwiększenie stężenia poziomu glukozy we krwi do wartości powyżej 3,9-5,5 mmol/l (70-99 mg/dl), czyli powyżej górnej granicy normy (zbyt wysoki poziom cukru we krwi). Ponieważ hiperglikemia jest bardzo szerokim pojęciem, wyróżnia się w medycynie tak zwane stany hiperglikemiczne, na podstawie których kieruje się pacjenta do dalszej diagnostyki. I tak:

• nieprawidłowa glikemia pojawiająca się na czczo diagnozowana jest dla wartości od 5,6 do 6,8 mmol/l (100-125 mg/dl); 
• nieprawidłowa tolerancja glukozy występuje wtedy, gdy podczas testu doustnego obciążenia glukozą wyniki będą oscylowały w okolicach 7,8 do 11,1 mmol/l (140-199 mg/dl) w 120 minucie takiego testu.

Hiperglikemia świadcząca o rozwoju cukrzycy jest natomiast rozpoznawana w wariantach: 

• przygodnego pomiaru glikemii z wynikiem wyższym lub równym 11 mmol/l (200 mg/dl) wraz z występowaniem objawów charakterystycznych dla cukrzycy; 
• osiągnięcia wyniku powyżej 7 mmol/l (126 mg/dl) w dwóch pomiarach na czczo; 
• osiągnięcia wyniku powyżej 11,1 mmol/l (200 mg/dl) w 120 minucie testu obciążenia glukozą.

Przyczyny hiperglikemii

Generalnie przyczyną hiperglikemii może być nieleczona bądź nierozpoznana wcześniej cukrzyca. Pacjenci cierpiący na to schorzenie mogą doprowadzić do pojawienia się następujących, bezpośrednich przyczyn hiperglikemii: 

• pominięcia dawki insuliny lub zaprzestania przyjmowania leków przeciwcukrzycowych, a tym samym doprowadzenia do sytuacji, w której następuje zwiększone stężenie glukozy we krwi; 
• przyjmowania zbyt dużej ilości pokarmów bogatych w węglowodany oraz ogólnie spożywania zbyt obfitych posiłków; 
• zmniejszenia aktywności fizycznej (której wykonywania pomaga kontrolować poziom glukozy we krwi); 
• przyjmowania innych leków lub preparatów na własną rękę, wchodzących w interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi.

Objawy hiperglikemii

Jeśli wiesz już, co to jest hiperglikemia, warto poznać również jej objawy, dzięki którym wiele osób będzie w stanie samodzielnie ocenić stan pacjenta z cukrzycą lub podejrzewanego o cukrzycę. Jakie symptomy można zakwalifikować jako objawy hiperglikemii?

Przede wszystkim najważniejszym objawem jest wzmożone pragnienie, połączone z częstym oddawaniem moczu. Oprócz tego mogą wystąpić takie dolegliwości, jak bóle i zawroty głowy, osłabienie koncentracji czy poczucie zmęczenia. Długofalowe objawy utrzymującej się hiperglikemii to także utrata masy ciała, wysuszenie skóry, pojawienie się zajadów oraz infekcji i wzmożone pocenie się.

Pierwsza pomoc przy hiperglikemii

Przy obserwowaniu długotrwałych symptomów hiperglikemii należy oczywiście udać się do lekarza, który zaleci wykonanie badań w kierunku cukrzycy. Jeśli jednak poziom glukozy we krwi nagle drastycznie wzrośnie, a pacjent wykazuje wymienione powyżej objawy, wówczas należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną. Pierwsza pomoc przy hiperglikemii jest bardzo ważna, ponieważ u chorego mogą rozwinąć się powikłania, takie jak kwasica ketonowa czy śpiączka hiperglikemiczna. Dalsze leczenie powinno być zaordynowane przez lekarza (jeśli nie możemy rozpoznać, jakie objawy daje hipoglikemia i hiperglikemia, nie należy podawać pacjentowi żadnych słodkich napojów czy przekąsek, ponieważ takim działaniem możemy pogorszyć jego stan).