Energetyki od 18 lat. Zmiany w sprzedaży napojów energetycznych
Na mocy ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw z początkiem bieżącego roku wszedł w życie zakaz sprzedaży napojów energetycznych osobom poniżej 18. roku życia. Zakaz obejmuje „energetyki” zawierające w swoim składzie kofeinę w ilości przekraczającej 150 mg/lub taurynę. Co więcej, na terenie jednostek oświaty napojów energetycznych nie kupią nawet pełnoletni uczniowie i pracownicy. Zakazem objęte zostały wyłącznie napoje sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług jako środek spożywczy. Zakaz nie dotyczy natomiast dostępnych w aptece suplementów diety zawierających wyżej wymienione składniki.
Polska nie jest pierwszym krajem, który z troski o zdrowie i dobre samopoczucie najmłodszych obywateli zdecydowała się na taki krok. Ograniczenia sprzedaży napojów energetycznych dzieciom i młodzieży od lat funkcjonuje między innymi na Litwie, a Norwegii, Danii i Islandii można je kupić wyłącznie w aptekach.
46,90 zł
15,96 zł
55,61 zł
Co zawierają napoje energetyzujące?
Napoje energetyzujące to kompozycja składników mających na celu pobudzenie i szybką stymulację organizmu. Zawierają zazwyczaj kofeinę, taurynę i cukry, bywają też wzbogacone o witaminy, minerały i aminokwasy. Kofeina to podstawowy składnik napojów energetycznych, który działa na ośrodkowy układ nerwowy, zwiększając czujność, redukując uczucie zmęczenia i poprawiając zdolność koncentracji. Tauryna jest aminokwasem, który występuje naturalnie w organizmach ludzkich, zwierzęcych i niektórych roślinach. Jako składnik energetyków odpowiada za wspomaganie wydolności fizycznej i psychicznej. Cukier podnosi walory smakowe energy drinków, ale też odpowiada za szybkie dostarczanie energii. Witaminy i aminokwasy dodane do napojów energetycznych (np. witaminy z grupy B czy L-karnityna) mają na celu wspomaganie procesów metabolicznych.
Dlaczego sięgamy po energetyki?
Energy drinki zawierają kofeinę i taurynę – składniki, które działają stymulująco, zwiększając czujność i wydolność. Ludzie sięgają po napoje energetyczne, aby szybko odzyskać wigor i poprawić koncentrację. Często decydują się na nie w sytuacjach zmęczenia będącego wynikiem braku dostatecznej ilości snu, a osoby aktywne fizycznie wykorzystują je jako wsparcie podczas treningów. Na sięganie po napoje energetyczne przez młodszych konsumentów wpływ ma niewątpliwie kultura społeczna oraz kampanie marketingowe promujące ich spożycie jako element aktywnego stylu życia. Należy jednak pamiętać, że nadmierna konsumpcja napojów energetycznych może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak zaburzenia snu, nadciśnienie, a także problemy z sercem i układem krążenia.
Dlaczego „energetyki” mogą negatywnie wpływać na zdrowie dzieci i młodzieży?
Spożywanie napojów energetycznych przez osoby nieletnie może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym do zaburzeń snu, problemów z nauką, nadmiernego pobudzenia, a także do zwiększenia ryzyka otyłości i innych schorzeń. Jedna mała (250 ml) puszka napoju energetycznego może zawierać od 80 mg do 150 mg kofeiny, co odpowiada 1 filiżance mocnej kawy. Dzieci i młodzież są bardziej wrażliwe na działanie kofeiny niż dorośli, a spożycie zbyt dużej ilości może prowadzić do problemów, takich jak bezsenność, zaburzenia koncentracji, nadpobudliwość, zaburzenia rytmu serca, a nawet podrażnienie żołądka. Dodatkowo istnieje ryzyko uzależnienia od kofeiny, a regularne spożywanie napojów energetycznych może wpływać na rozwijający się układ nerwowy, co może mieć długoterminowe konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Składniki takie jak tauryna czy glukoza mogą wpływać na gospodarkę wodno-elektrolitową, co ma znaczenie zwłaszcza podczas intensywnego wysiłku fizycznego u młodych osób. Zawarty w energetykach cukier może prowadzić do nadwagi, problemów z zębami, a także zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Niektóre napoje energetyczne mogą zawierać również dodatkowe składniki, takie jak guarana, czy żeń-szeń, których spożywanie przez dzieci i młodzieży może mieć nieznane lub negatywne skutki.
Jakie korzyści zdrowotne daje zaprzestanie picia energetyków?
Odstawienie napojów energetycznych może szybko przynieść korzyści zdrowotne w postaci polepszenia snu, stabilizacji poziomu cukru we krwi, redukcji wagi, a nawet, co może brzmieć zaskakująco – polepszenia koncentracji. Napoje energetyczne, ze względu na zawartość kofeiny, mogą zakłócać sen. Zaprzestanie ich spożywania może poprawić jakość snu i pomóc w regulowaniu rytmu dobowego. Większość dostępnych na rynku energetyków zawiera dużo substancji słodzących, co może prowadzić do skoków poziomu cukru we krwi. Przejście na zdrowsze alternatywy pomaga w utrzymaniu glikemii oraz w zmniejszeniu liczby przyjmowanych kalorii co z kolei wspiera kontrolowanie wagi. Odstawienie słodzonych napojów energetyzujących może także zapobiec próchnicy i innym problemom stomatologicznym. Zawarta w energetykach kofeina jest diuretykiem, a spożywanie diuretyków w dużych dawkach może prowadzić do utraty płynów i potencjalnego odwodnienia. Rezygnując z kofeiny łatwiej zadbać o odpowiednie nawodnienie. Choć napoje energetyczne mogą krótkotrwale zwiększyć czujność, ich nadmierne spożycie może prowadzić do problemów z koncentracją. Zaprzestanie picia może przyczynić się do stabilizacji poziomu energii i poprawy nastroju. Nadmierna konsumpcja kofeiny i innych składników napojów energetycznych może zwiększać ryzyko problemów z układem sercowo-naczyniowym. Przejście na zdrowsze napoje może pomóc w ochronie zdrowia serca.
Bezpieczne zamienniki „energetyków”
W dostarczeniu odpowiedniej ilości energii pomóc może kilka zdrowych strategii, takich jak zrównoważona dieta, odpowiednie nawodnienie, regularna aktywność fizyczna i uzupełnienie ewentualnych niedoborów żywieniowych. Osoby dorosłe, które chcą zrezygnować z napojów energetycznych, mogą sięgnąć po zdrowsze alternatywy takie jak zielona herbata, preparaty z żeń-szeniem, guarana czy inne superfoods.
Różnorodne, zrównoważone, a przede wszystkim regularne posiłki, bogate w różnorodne składniki odżywcze, takie jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, białka (mięso, ryby, jaja, roślinne źródła białka) oraz zdrowe tłuszcze pomogą utrzymać stały poziom energii i regulować apetyt. W przypadku braku możliwości zjedzenia pełnowartościowego posiłku czy nagłego napadu głodu, zamiast sięgać po fast food lub słodycze, warto wybrać zdrowe przekąski, takie jak na przykład baton proteinowy.
Regularne picia wody, naparów ziołowych czy świeżo wyciskanych soków owocowych zapewni zarówno dorosłym jak i dzieciom odpowiednie, niezbędne dla zachowania witalności nawodnienie. Uzupełniające elektrolity napoje izotoniczne bez dodatku kofeiny i niskiej zawartości cukru mogą być dobrą opcją dla aktywnych fizycznie osób dorosłych.
Regularna aktywność, zabawy na świeżym powietrzu czy zajęcia sportowe pomagają zachować energię, poprawiają nastrój i wspomaga zdrowie.
Brak energii może wynikać z niedoboru składników odżywczych, które trudno szybko uzupełnić jedynie zmianami w sposobie odżywiania. W przypadku długotrwałego spadku energii zaleca się konsultację z lekarzem lub dietetykiem, który na podstawie wyników badań krwi może zalecić stosowanie odżywek lub witamin i minerałów w indywidualnych, odpowiednich do poziomu niedoborów dawkach.
mgr farm. Szymon Dybalski
Ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 5 lat wykonuje swój zawód mając czynny kontakt z pacjentem, przy czym od 4 lat pełni funkcję specjalisty w dziedzinie farmacji w Aptece Melissa, udzielając pacjentom merytorycznych wideoporad oraz publikując eksperckie artykuły w Strefy Wiedzy. W pracy farmaceuty najbardziej ceni sobie kontakt z pacjentem, możliwość niesienia pomocy oraz rozwiewania wątpliwości dotyczących zamienników leków, dawkowania, realizacji recept i innych nurtujących kwestii związanych z farmakoterapią. Dziedziną, w której się kształci i wciąż poszerza swoją wiedzę jest prawo farmaceutyczne. Czas poza pracą uwielbia spędzać z rodziną, a w wolnych chwilach stawia na aktywność – zazwyczaj wybiera bieganie, wspinaczkę oraz długie spacery z psem, dzięki któremu zainteresował się tematem zwierzęcej behawiorystyki.
