Dysfunkcje seksualne u kobiet - dyspareunia, wulwodynia, pochwica

Dyspareunia - zaburzenia seksualne objawiające się bólem

Jedną z najpowszechniejszych dysfunkcji seksualnych diagnozowanych u kobiet jest dyspareunia. Jej podstawowym objawem jest ból w pochwie podczas stosunku, utrudniający współżycie lub całkowicie je uniemożliwiający (mimo, że pożądanie seksualne jest obecne). Dyspareunia może mieć zarówno podłoże psychogenne, jak i somatyczne. Wśród najczęstszych przyczyn tej dolegliwości wyróżnia się:

• stan po zabiegach ginekologicznych przeprowadzanych w drogach rodnych kobiety, a także stan po porodzie;
• niedostateczne nawilżenie pochwy, związane z różnymi czynnikami - przyjmowanymi lekami mającymi właśnie taki skutek uboczny, przebytą chemioterapią, nadmiernym wysiłkiem fizycznym;
• toczące się stany zapalne w obszarze narządów płciowych oraz w miednicy mniejszej (najczęściej związane z infekcją lub konkretnym schorzeniem);
• endometrioza - umiejscowiona zwłaszcza w obrębie szyjki macicy (więcej informacji o tym schorzeniu znajdziecie w jednym z naszych poprzednich artykułów - Jak rozpoznać endometriozę i jak powinno się ją leczyć?, do którego lektury serdecznie zachęcamy);
• czynniki fizjologiczne - przykładowo, wąska budowa pochwy czy specyficzna - szablo wata - budowa spojenia łonowego;
• wulwodynię (o której więcej piszemy poniżej).

Oprócz wymienionych powyżej powodów bólu podczas stosunku, dyspareunia może być także konsekwencją zaburzeń hormonalnych czy konkretnych uwarunkowań psychicznych, z którymi należy zgłosić się do gabinetu seksuologa bądź psychoterapeuty. Leczenie bólu w pochwie pojawiającego się podczas stosunku powinno uwzględniać przede wszystkim zdiagnozowanie pierwotnej przyczyny oraz jej wyeliminowanie.

Wulwodynia - przeszkoda w aktywności seksualnej

Wulwodynia jest jedną z niezwykle specyficznych dysfunkcji seksualnych, choć jej objawy wcale nie muszą „ujawniać się” jedynie w trakcie próby zbliżenia z partnerem czy stymulacji seksualnej - bardzo często pacjentki odczuwają je również w codziennym życiu, podczas wykonywania zwykłych czynności. Objawem wulwodynii jest przede wszystkim charakterystyczny ból, określany zwykle jako kłucie czy pieczenie w pochwie, promieniujące do cewki moczowej, nierzadko obejmujące także zewnętrzne narządy płciowe - wargi sromowe większe mi mniejsze, łechtaczkę, rzadziej - całe podbrzusze. Pieczenie w pochwie przy wulwodynii pojawia się zarówno przy próbie odbycia stosunku seksualnego (a nawet w momencie, gdy pojawia się podniecenie seksualne), jak i podczas przypadkowej stymulacji obszaru intymnego kobiety - w trakcie jazdy na rowerze, jazdy konno, podczas noszenia obcisłej blielizny lub ciasnych spodni, a czasem nawet momencie siadania czy na zwykłym spacerze.

Niestety, przyczyny wulwodynii nadal nie są do końca poznane. Uważa się, że mogą być one powiązane z kwestią nieprawidłowej budowy nerwów w obszarze intymnym lub nadwrażliwości zakończeń nerwowych. U niektórych kobiet ryzyko zapadnięcia na tę chorobę jest większe - są to między innymi pacjentki z fibromialgią, endometriozą, cierpiące na śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, po przebytych zabiegach i operacjach ginekologicznych, po leczeniu onkologicznym czy po urazach krocza (na przykład powstałych podczas porodu).

Leczenie wulwodynii - jeśli niemożliwe jest zdiagnozowanie konkretnej przyczyny bólu i pieczenia w pochwie - opiera się przede wszystkim na łagodzeniu tego bólu. U pacjentki stosuje się wówczas leczenie farmakologiczne (w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne), a także fizjoterapię uroginekologiczną, która pomaga zmniejszyć nadmierne napięcie w mięśniach dna miednicy (mogące przyczyniać się do nieprawidłowego przekazywania bodźców bólowych). W przypadkach, w których możliwe jest dokładne zlokalizowanie źródła bólu, można zastosować leczenie chirurgiczne.

Pochwica - jedno z zaburzeń seksualnych, które utrudnia lub uniemożliwia współżycie

Pochwica również jest jedną z charakterystycznych dysfunkcji seksualnych u kobiet, objawiającą się specyficznym symptomem. Mowa tu o skurczu pochwy w momencie próby penetracji - nie tylko w trakcie klasycznego zbliżenia, ale również podczas próby włożenia do pochwy palca, wziernika (podczas badania ginekologicznego) czy tamponu. Objaw ten oczywiście znacząco utrudnia lub uniemożliwia praktykowanie stosunków - przy wprowadzaniu członka lub przedmiotu do pochwy na siłę, kobieta odczuwa bowiem niezwykle silny ból. Dodatkowo może nieść ze sobą zaburzenia pożądania i niechęć do zachowań seksualnych. Skurcz pochwy przy stosunku powiązany jest bezpośrednio z nieprawidłową pracą mięśni znajdujących się wokół przedniego odcinka pochwy. Za taki stan rzeczy najczęściej odpowiadają czynniki psychogenne, choć zdarza się, że skurcz pochwy przy stosunku staje się następstwem uszkodzeń tych mięśni - na przykład po operacjach i zabiegach ginekologicznych.

Leczenie pochwicy powinno uwzględniać współpracę kilku specjalistów - zarówno ginekologa, jak seksuologa czy fizjoterapeuty proginekologicznego - każdy z nich może bowiem przyczynić się do złagodzenia lub zniwelowania objawów. Wsparcie psychologa lub seksuologa będzie najistotniejsze u kobiet, które reagują skurczem pochwy przy stosunku w wyniku traumatycznych doświadczeń z przeszłości - takich jak gwałt lub molestowanie seksualne. Z kolei ginekolog będzie w stanie ocenić, czy pochwica nie jest wynikiem schorzenia fizykalnego, nieprawidłowości w budowie narządów rodnych czy infekcji. Specjalista urofizjoterapii będzie pracował z pacjentką nad złagodzeniem reakcji skurczowej pochwy poprzez trening mięśni dna miednicy (a zwłaszcza naukę ich rozluźniania) oraz - w niektórych przypadkach - poprzez rekomendację stosowania dilatorów (narzędzi medycznych wspierających stopniowe poszerzanie wejścia do pochwy).

Istotnym jest, aby nie bagatelizować żadnego rodzaju bólu pojawiającego się w momencie chęci podjęcia współżycia - leczenie wymienionych powyżej zjawisk i objawów może skutecznie podnieść komfort życia seksualnego (a w niektórych przypadkach - również codziennego), zwiększyć szansę na zapłodnienie (jeśli para do niego dąży) i przywrócić przyjemność ze zbliżeń.