Czym jest trypofobia? Objawy, przyczyny, test

Czym dokładnie jest trypofobia?

Trypofobia to reakcja lękowa wywoływana przez widok skupisk niewielkich otworów, dziur lub regularnie rozmieszczonych wzorów, które mogą występować zarówno w naturze, jak i w przedmiotach codziennego użytku. Chociaż nie jest to oficjalnie uznana fobia w klasyfikacjach medycznych, wiele osób zgłasza silne uczucie dyskomfortu, niepokoju, a nawet mdłości w odpowiedzi na obrazy przedstawiające tego typu struktury. Obiekty wywołujące trypofobię mogą obejmować naturalne formacje, takie jak plastry miodu, porowate skały, rośliny czy nawet pory na skórze.

Regularne wzory mogą bowiem kojarzyć się z niebezpieczeństwami, takimi jak trujące zwierzęta (np. niektóre gatunki węży i żab), które mają charakterystyczne, powtarzalne wzory na swoich ciałach. U niektórych osób taki widok może aktywować reakcję obronną organizmu, co prowadzi do odczucia lęku lub niepokoju. Mimo że trypofobia nie jest jeszcze w pełni zbadana, rośnie zainteresowanie tym zjawiskiem w kręgach psychologicznych i neurologicznych.

Trypofobia - objawy

Trypofobia może wywoływać różnorodne objawy, które obejmują zarówno reakcje fizyczne, jak i emocjonalne. U osób zmagających się z tym lękiem widok skupisk dziur lub regularnych wzorów może prowadzić do intensywnego uczucia dyskomfortu, które czasem przybiera postać reakcji podobnej do ataku paniki. Objawy mogą się różnić pod względem nasilenia, w zależności od wrażliwości danej osoby na określone bodźce.

Do najczęściej występujących objawów trypofobii zalicza się:

• uczucie niepokoju lub lęku,
• przyspieszone bicie serca,
• mdłości lub zawroty głowy,
• dreszcze lub gęsią skórkę,
• uczucie obrzydzenia lub odrazy.

Trypofobia – przyczyny

Przyczyny trypofobii nie są jeszcze w pełni zrozumiane, ale istnieje kilka teorii, które próbują wyjaśnić, skąd bierze się ten lęk. Jedna z popularnych hipotez sugeruje, że trypofobia może mieć podłoże ewolucyjne. Wzory, które wywołują reakcję lękową, często przypominają struktury związane z niebezpieczeństwem, takie jak skóra trujących zwierząt, pasożyty czy choroby. W przeszłości nasza reakcja obronna na takie bodźce mogła zwiększać szanse przetrwania, chroniąc przed zagrożeniami. Dlatego niektórzy naukowcy uważają, że trypofobia może być atawizmem – pierwotną, wrodzoną reakcją obronną.

Inna teoria wskazuje na rolę psychologiczną i społeczną. Niektóre osoby mogą rozwijać trypofobię w wyniku negatywnych doświadczeń związanych z obiektami, które przypominają skupiska dziur, lub mogą być one podatne na tego rodzaju fobie z powodu nadmiernej wrażliwości na wzorce wizualne. Co więcej, media społecznościowe i obrazy w internecie, które wzbudzają silne reakcje emocjonalne, mogą przyczynić się do wzrostu świadomości trypofobii i nasilenia objawów u osób, które wcześniej nie miały tak silnej reakcji.

Trypofobia - test

Test na trypofobię nie jest standardowym badaniem, które można wykonać samodzielnie, dlatego dokładną diagnozę powinien postawić specjalista, taki jak psycholog czy psychiatra. W celu oceny, lekarz może przeprowadzić odpowiedni test, obejmujący wywiad z pacjentem oraz analizę reakcji na bodźce związane ze skupiskami dziur. Samodzielne testy, jak przeglądanie obrazów w internecie, nie są miarodajne, ponieważ jedynie specjalista jest w stanie właściwie ocenić, czy objawy wskazują na trypofobię oraz zalecić ewentualne leczenie.

Przykładowe zadania, które mogą być wykorzystane przez lekarza podczas testu, obejmują:

• prezentację obrazów przedstawiających naturalne obiekty z regularnymi wzorami dziur, takie jak plastry miodu, nasiona lotosu czy gąbki,
• pytania dotyczące reakcji emocjonalnych i fizycznych w odpowiedzi na te obrazy,
• ocenę poziomu dyskomfortu pacjenta w kontakcie z bodźcami wywołującymi strach lub obrzydzenie.

Jak leczyć trypofobię?

Leczenie trypofobii zależy od nasilenia objawów i stopnia, w jakim wpływa ona na codzienne życie pacjenta. W przypadkach łagodnych, unikanie bodźców wywołujących lęk może być wystarczające, jednak w bardziej zaawansowanych przypadkach niezbędna jest interwencja specjalistyczna. Psychoterapia, a zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jest jedną z najczęściej stosowanych metod, która pozwala pacjentom zrozumieć swoje reakcje i nauczyć się, jak leczyć objawy lęku w sposób bardziej kontrolowany. Dzięki pracy z terapeutą, pacjent może stopniowo zredukować swoją wrażliwość na wywołujące lęk obrazy.

Inną metodą, jak leczyć trypofobię, jest stopniowe wystawianie się na bodźce w kontrolowanych warunkach, co może pomóc zmniejszyć reakcje lękowe. Proces ten, nazywany desensytyzacją, polega na powolnym oswajaniu pacjenta z wywołującymi strach obrazami poprzez systematyczne zwiększanie kontaktu z nimi. W miarę postępów w terapii, pacjent stopniowo buduje tolerancję na te bodźce, co prowadzi do zmniejszenia objawów.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy lęk jest wyjątkowo silny i towarzyszy mu intensywna reakcja fizyczna, lekarz może zalecić farmakoterapię. Leki przeciwlękowe lub antydepresyjne mogą być pomocne w złagodzeniu objawów, zwłaszcza w początkowej fazie leczenia. Ważne jest jednak, aby farmakoterapię traktować jako uzupełnienie terapii psychologicznej, a nie jej zastępnik. Współpraca z lekarzem i regularne monitorowanie postępów jest kluczowe w procesie leczenia trypofobii.

Źródła:

1. Vlok-Barnard M, Stein DJ. Trypophobia: an investigation of clinical features. Braz J Psychiatry. 2017;39(4):337-341.
2. Is trypophobia real?, [online] https://www.medicalnewstoday.com/articles/320512 [dostęp: 12.09.2024.]