Czy i kiedy nasza wątroba potrzebuje regeneracji?

Co warto wiedzieć o wątrobie?

Jest to największy organ wewnętrzny w naszym ciele. Jako jedyny potrafi się regenerować - może odrosnąć z pojedynczego płata [1]. Pełni bardzo wiele funkcji: zajmuje się trawieniem, metabolizmem, produkcją np. białek, magazynowaniem, regulacją poziomu cukru we krwi - dużo zadań jak na jeden narząd. Tego, że ma co robić dowodzi fakt, że w ciągu dnia przepływa przez nią ok. 10 pełnych wanien krwi! Wątroba to naprawdę fascynujący twór natury, ale nie dość, że często o tym nie myślimy i tego nie doceniamy, to jeszcze utrudniamy jej życie i dokładamy kłopotów. Tymczasem ta cicha bohaterka pracuje niezauważalnie i znosi swoje cierpienie bez skargi. Ponieważ człowiek może funkcjonować mając sprawne ok 10% miąższu wątroby, najczęściej jej choroby i uszkodzenia postępują w ukryciu przez długi czas, a kiedy je zauważamy jest już za późno.

Co szkodzi wątrobie najbardziej?

Najbardziej jej zaszkodzimy, kiedy będziemy od niej wymagać pracy ponad jej siły. Jedząc dużo tłustego pokarmu zmuszamy ją do intensywnej produkcji i wydzielania żółci. Wprowadzając do organizmu dużo toksycznych związków chemicznych, które naturalnie w nim nie występują wcale lub w małej ilości sprawiamy, że ten niedoceniany narząd "zaciska zęby" i stara się jak najszybciej pozbyć zagrożenia. Brzmi dramatycznie, ale dla naszej wątroby właśnie takimi toksynami są leki, alkohol i substancje w przetworzonej żywności (np. konserwanty, składniki mocno grillowanego lub smażonego jedzenia). Im dłużej i częściej wątroba jest narażona na konieczność przetwarzania tych substancji, tym dla niej gorzej. W pewnym momencie jej niesamowite zdolności regeneracji nie wystarczają i jej uszkodzone komórki zastępowane są nieaktywną tkanką łączną lub umierają. Nieodwracalnie postępuje zwłóknienie i marskość wątroby. 

Równie zabójcze dla wątroby są wirusy, zwłaszcza zapalenia wątroby. Mogą one powodować uszkodzenie wątroby ale też, jak w przypadku wirusa zapalenia wątroby typu C, powodują rozwój nowotworów tego narządu. Stąd obowiązkowe szczepienia przeciwko WZW B. Wybierając się do krajów, w których higiena nie stoi na najwyższym poziomie warto we własnym zakresie zaszczepić się na WZW A, czyli tak zwaną żółtaczkę pokarmową.

Pamiętajmy też, że dodatkowym obciążeniem dla wątroby jest intensywny wysiłek fizyczny, który wiąże się z koniecznością regulowania poziomu cukru we krwi oraz zmusza wątrobę do przetwarzania substancji uwalniających się z uszkodzonych komórek nerwowych. Dlatego wysiłek jest niezalecany dla osób z uszkodzeniami i zapaleniem wątroby.

Skąd mam wiedzieć, że moja wątroba jest uszkodzona?

Niestety, nie odczujesz tego dopóki nie będzie za późno. Sama wątroba nie jest unerwiona. Ból po prawej stronie nadbrzusza, który może się pojawiać po zjedzeniu dużej ilości ciężkostrawnego jedzenia, lub wypiciu dużej ilości alkoholu jest spowodowany przekrwieniem, obrzmieniem wątroby i naciskiem na otaczające tkanki. Kiedy wątroba upora się ze swoim zadaniem wszystko wróci do normy. 

Zażółcenie skóry, białek oczu i błon śluzowych, czyli żółtaczka, to objaw skrajnego uszkodzenia lub ostrego procesu zapalnego wątroby. Jeśli występuje nagle u osoby dorosłej należy szybko zgłosić się do lekarza.

Natomiast postępujące powoli uszkodzenia wątroby wykażą jedynie badania laboratoryjne krwi. Warto regularnie określać zwłaszcza poziom bilirubiny oraz aktywność "enzymów wątrobowych", czyli aminotransferazy alaninowej (ALAT, ALT) i asparaginianowej (ASPAT, AST) oraz gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP). Wyniki powyżej normy będą świadczyć o tym, że wątroba ma problem. Warto wtedy dociec przyczyny.

Problemy z trawieniem, a problemy z wątrobą

Ponieważ ten narząd bierze czynny udział w procesie trawienia, kiedy zaburzone jest wydzielane żółci możemy odczuwać dyskomfort trawienny. Wzdęcia, gazy, biegunki tłuszczowe mogą świadczyć o kłopotach z produkcją lub odprowadzaniem żółci, bez której niemożliwe jest skuteczne trawienie tłuszczy.

Kiedy badać wątrobę?

O stan swojej wątroby powinny się zatroszczyć osoby:

• zażywające dużo leków,
• spożywające regularnie alkohol,
• prowadzące intensywne treningi,
• chorujące na wirusowe zapalenie wątroby,
• narażone na czynniki chemiczne,
• otyłe.

Jak wspomóc regenerację wątroby?

1. Unikanie czynników szkodliwych.

Przede wszystkim dajmy wątrobie trochę wytchnienia i pozwólmy jej samej zadbać o siebie. Dlatego w przypadku problemów z tym narządem, unikajmy wszystkich, wymienionych wyżej, czynników szkodliwych. Np. zażywanie wszystkich leków i suplementów, bez zrezygnowania z alkoholu, ciężkostrawnego jedzenia, czy przypalonego mięsa mija się z celem. 

2. Suplementy z sylimaryną

Bardzo popularne suplementy z ekstraktem z ostropestu plamistego mogą być pomocne przy uszkodzeniach wątroby. Potrafią one skutecznie obniżyć aktywność enzymów wątrobowych. Chronią wątrobę i cały organizm przed szkodliwymi substancjami i wolnymi rodnikami. Jednak, żeby zauważyć efekt należy zażywać dużą dawkę sylimaryny (400 - 700 mg dziennie) przez co najmniej 3 miesiące [2,3].

3. Tłuszcze zawierające kwasy omega-3

Dla zachowania zdrowia bardzo ważne jest zadbanie o odpowiednią ilość zdrowych tłuszczy w diecie. Zwłaszcza tych, które zawierają niezbędne nienasycone kwasy omega-3 spożywamy zazwyczaj za mało. Mają one bardzo pozytywny wpływ na kondycję włosów, skóry, ale też są konieczne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu i regeneracji wątroby. Dużą skuteczność omega-3 we wspieraniu regeneracji wątroby potwierdzono np. w badaniach klinicznych u dawców wątroby do przeszczepu, od których pobrano fragment tego narządu [4].Dlatego właśnie, w przypadku problemów z wątrobą, warto włączyć do diety tłuste ryby, olej lniany i orzechy włoskie. Są to bogate źródła cennych tłuszczy.

4. Kurkumina

Substancja wyizolowana z przyprawy - korzenia kurkumy zyskała ostatnio duże zainteresowanie świata nauki i mediów. Ze względu na silne właściwości antyoksydacyjne ta substancja wykazuje wiele korzystnych właściwości. Udowodniono m.in., że wspomaga regenerację wątroby, zwłaszcza w dużych dawkach (powyżej 1000 mg) [5]. Takie dawkowanie jest ciężko osiągnąć bez suplementacji. Warto też dodać, że należy wybierać preparaty z dodatkiem piperyny, która nawet 2000 razy polepsza dostępność kurkuminy dla naszego organizmu.

5. Fosfolipidy niezbędne

Preparat fosfolipidów niezbędnych jest dostępny od 35 lat jako lek bez recepty, który ochrania wątrobę i wspiera jej regenerację. Działanie fosfolipidów jest solidnie poparte badaniami [6].

Podsumowanie

Wątroba to niedoceniany narząd, który pełni wiele ciężkich i ważnych zadań. Starajmy się, w miarę możliwości, odciążać ją, by dać jej czas na regenerację. Jeśli jesteśmy narażeni na ryzyko uszkodzenia wątroby, to monitorujmy jej stan. W razie problemów, nie tylko unikajmy narażenia na szkodliwe czynniki, ale wspomóżmy naszą bohaterkę odpowiednimi preparatami - znajdziesz je tutaj: https://www.apteka-melissa.pl/kategoria/watroba-i-trzustka,731.html i zdrową dietą.

Literatura:

[1] Kele PG. Early hepatic regeneration index and completeness of regeneration at 6 months after partial hepatectomy. Brit. J Surg, 2012, 99, 1113‐1119.

[2] Fathalah WF i wsp. High Dose of Silymarin in Patients with Decompensated Liver Disease: A Randomized Controlled Trial. J Interferon Cytokine Res. 2017, 11, 480-487.

[3] Wah Kheong C i wsp. A Randomized Trial of Silymarin for the Treatment of Nonalcoholic Steatohepatitis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2017, 12, 1940-1949.

[4] Ibrahim ES. Effect of omega-3 on hepatic regeneration in adult living donors undergoing hepatic resections for liver transplantation: A randomized controlled trial. J Crit Care. 2016, 1, 157-162.

[5] Mansour-Ghanae F i wsp. Efficacy of curcumin/turmeric on liver enzymes in patients with non-alcoholic fatty liver disease: A systematic review of randomized controlled trials. Integr. Med. Res. 2018, artykuł przyjęty do druku, DOI: 10.1016/j.imr.2018.07.004. 

[6] Gundermann K-J i wsp. Essential phospholipids in fatty liver: a scientific update. Clin Exp Gastroenterol. 2016, 9, 105–117.