Cykl Apteki Melissa - pasożyty ludzkie. Części II: Tasiemczyca i rodzaje tasiemców

Rozpoznaj objawy tasiemczycy

Niestety, rozpoznanie tasiemczycy co do zasady jest trudne, ponieważ pełne symptomy wystąpią jedynie u 30% zakażonych - u większości osób diagnozę można postawić wyłącznie na podstawie badania kału. Jeśli jednak się pojawią, objawy tasiemczycy (niezależnie od rodzaju tasiemca, który zagnieździł się w organizmie) są podobne i obejmują zwykle takie dolegliwości, jak: 

• nudności i wymioty (czasem także zgaga i odbijanie się); 
• spadek masy ciała, niedożywienie, osłabienie organizmu a nawet odwodnienie; 
• ból brzucha nieustępujący nawet pomimo podania leków; 
• problemy z prawidłowym wypróżnianiem się, a więc biegunka lub zaparcia; 
• ogólne złe samopoczucie i uczucie rozbicia.

Wymienione powyżej objawy tasiemczycy obserwuje się, gdy pasożyt faktycznie przebywa w jelitach człowieka. Niestety, może zdarzyć się tak, że jego larwy (wągry) dostaną się do krwiobiegu i wraz z nim zawędrują do mięśni lub organów wewnętrznych (taka sytuacja występuje, gdy organizm zaatakował tasiemiec uzbrojony lub tasiemiec bąblowcowy). Wówczas objawy będą pochodziły z miejsca, w którym larwy pasożyta zatrzymały się i doprowadziły do degradacji tkanek, obrzęku, powstania torbieli i innych konsekwencji zdrowotnych.

Zakażenie tasiemcem nieuzbrojonym, uzbrojonym i innymi odmianami - jak do niego dochodzi?

Zakażenie tasiemcem będzie wyglądało różnie w zależności od rodzaju tasiemca. W Polsce pacjenci najczęściej są atakowani przez tasiemca uzbrojonego, nieuzbrojonego oraz tasiemca bąblowcowego. 

• Tasiemiec nieuzbrojony jest najmniej niebezpieczną odmianą tego pasożyta - nie posiada haczyków (tak, jak tasiemiec uzbrojony) dzięki czemu pozbycie się go z ludzkiego układu pokarmowego jest łatwiejsze. Pacjenci zarażają się tasiemcem nieuzbrojonym poprzez zjedzenie półsurowej lub surowej wołowiny, w której znajdowały się larwy (wągry) - uaktywniają się one w jelicie czczym i rozwijają się w miarę upływu czasu do dorosłej postaci. Człowiek jest żywicielem ostatecznym tasiemca nieuzbrojonego, natomiast żywicielem pośrednim jest bydło. 
• Tasiemiec uzbrojony - jak sama nazwa wskazuje - wyposażony jest w przyssawki i haczyki, dzięki którym bytując w jelicie cienkim przyczepia się do jego ścian. Człowiek może zarazić się nim poprzez spożycie zakażonego mięsa świni lub dzika (wągry mogą znaleźć się więc w wieprzowinie i dziczyźnie niewiadomego pochodzenia). W przeciwieństwie do tasiemca nieuzbrojonego, jego uzbrojony odpowiednik jest o tyle niebezpieczny, że jego larwy (a później wągry) mogą powędrować z jelit do mięśni, wątroby czy gałki ocznej, osądzając się w tych strukturach i doprowadzić do ich powolnej degradacji. 
• Tasiemiec bąblowcowy to pasożyt, którego żywicielem ostatecznym są psowate - wilki, lisy, psy. Człowiek zaraża się tym rodzajem tasiemca po zjedzeniu zanieczyszczonych odchodami żywiciela ostatecznego owoców i warzyw lub po kontakcie z zarażonym psem (jaja tasiemca mogą znajdować się w sierści zwierzęcia, w okolicach odbytu, ale także przy pysku, na uszach i szyi). Niestety, rozpoznanie bąblowicy (czyli choroby wywoływanej przez tasiemca bąblowcowego) jest trudne, ponieważ wykrywa się ją późno - nawet kilka lub kilkanaście lat po zakażeniu. Wynika to z faktu, że na początku obecność pasożyta nie daje żadnych objawów. Warto tutaj dodać, że larwy tasiemca bąblowcowego w trakcie bytowania w organizmie człowieka przenikają barierę jelit i wraz z krwiobiegiem dostaje się do różnych narządów - wątroby, płuc, mięśni czy gałki ocznej. Tam może dojść do wytworzenia się torbieli lub do rozrostu pasożyta i uszkodzenia zajętej tkanki.

Leczenie tasiemczycy polega oczywiście na usunięciu tasiemca, ale również na przywróceniu organizmowi równowagi, którą obecność pasożyta dotychczas zaburzała. Większość zakażeń tasiemcem nieuzbrojonym leczy się bezproblemowo, natomiast usunięcie tasiemca uzbrojonego może powodować pewne problemy. Najtrudniejsze okazuje się być leczenie choroby wywołanej przez tasiemca bąblowcowego - o czym poniżej.

Leczenie tasiemczycy - jak powinno przebiegać?

Leczenie tasiemczycy przebiega w różny sposób - w zależności od rodzaju samego pasożyta, jak i miejsca, w którym znalazł się on sam lub jego larwy (wągry). I tak: 

• Leczenie tasiemczycy, którą spowodował bytujący w przewodzie pokarmowym tasiemiec nieuzbrojony lub uzbrojony, polega na podaniu pacjentowi (jednorazowo) leków przeciwpasożytniczych (niklozamid lub prazykwantel). Zazwyczaj kuracja przeprowadzana jest w domu, a sam chory zgłasza się do lekarza jedynie na wizyty kontrolne. Wymienione powyżej leki mają spowodować osłabienie pasożyta, jego śmierć oraz usunięcie tasiemca z organizmu wraz z kałem (który badany jest po kilku tygodniach). Jeśli pasożyt nadal znajduje się w organizmie żywiciela, wówczas leki przeciwpasożytnicze podaje się ponownie; 
• Inny rodzaj leczenia stosuje się w niestety groźniejszym przemieszczeniu się wągrów (larw) pasożyta do struktur ciała - narządów czy mięśni. Zazwyczaj dzieje się to po zakażeniu tasiemcem bąblowcowym. Wyróżnia się wówczas bąblowicę jednojamową (gdy wokół wągra powstaje i stale wzrasta torbiel) lub bąblowicę wielojamową (w jej przebiegu wokół wągra nie tworzy się torbiel - pasożyt za to ewoluuje i stale się rozrasta). Leczenie niemal zawsze przebiega w postaci zabiegu chirurgicznego - usunięcia torbieli lub pasożyta z marginesem tkanek. Niestety, zakażenie tasiemcem bąblowcowym przemieszczonym do wątroby, oka czy płuc może skończyć się znacznym uszkodzeniem narządu. Dodatkowo stosuje się leczenie farmakologiczne.

Warto dodać również kilka słów o rozpoznaniu pasożyta. Tasiemce nieuzbrojone lub uzbrojone bytujące w przewodzie pokarmowym wykrywa się podczas badania kału (znajdują się w nim wówczas jaja pasożyta), natomiast obecność larw w innych częściach organizmu wraz z tworzeniem się torbieli lub degradacją tkanek ujawnia się zwykle przypadkowo - podczas kontrolnych badań USG czy RTG (tak, jak zostało to już wspomniane, takie umiejscowienie pasożyta może nie dawać objawów nawet przez kilkanaście lat).

Jak uniknąć zakażenia tasiemcem uzbrojonym, nieuzbrojonym i innymi odmianami?

Zapobieganie zakażeniu tasiemcem nieuzbrojonym lub uzbrojonym obejmuje przede wszystkim: 

• spożywanie produktów mięsnych (wołowiny, dziczyzny i wieprzowiny) od sprawdzonych dostawców i hodowców, których gospodarstwa objęte są nadzorem właściwych inspektoratów i służb; 
• mycie mięsa przed jego przyrządzeniem; 
• unikanie spożywania surowego mięsa wieprzowego i wołowego (poddawanie go obróbce termicznej).

Warto tutaj dodać, że wśród tasiemców wyróżnia się także bruzdogłowca szerokiego - pasożyta, dla którego żywicielem ostatecznym jest ssak (może być to człowiek), a pośrednim - skorupiaki i ryby. Powyższe zasady pozyskiwania i przetwarzania mięsa dotyczą więc również owoców morza i ryb. Z kolei do profilaktyki zakażenia tasiemcem bąblowcowym zalicza się: 

• mycie owoców leśnych i grzybów przed spożyciem, zebranych podczas spacerów i wędrówek; 
• niedopuszczanie do sytuacji, w której dzieci bez nadzoru zjadają owoce lub warzywa z działki czy ogrodu, do którego dostęp mogły mieć dzikie zwierzęta; 
• regularne odrobaczanie zwierząt domowych i gospodarskich; 
• dokładne ogrodzenie posesji - aby uniemożliwić zwierzętom domowym kontakt ze zwierzętami leśnymi; 
• mycie owoców i warzyw w wodzie wodociągowej, w domu - nigdy w zbiornikach dostępnych bezpośrednio dla zwierząt.

Uniknięcie zakażenia tasiemcem sprowadza się więc głównie do dbałości o higienę - osobistą, ale również o higienę posiłków. Starajmy się trzymać wymienionych powyżej zasad i pilnujmy, by robiły to dzieci. Nigdy bowiem nie wiadomo, czy zagrożenie może czaić się… w naszym ogrodzie, pobliskim lesie czy w mięsie otrzymanym z polowania od sąsiada.