Co warto suplementować w czasie laktacji?

Laktacja – wyjątkowy czas w życiu kobiety i dziecka

Karmienie piersią jest niewątpliwie jednym z ważniejszych okresów w życiu zarówno mamy jak i dziecka. To czas wzajemnego poznawania się, bliskości, czułości i miłości. Karmienie piersią to nie tylko bliskość, ale również dostarczanie dziecku wszystkich niezbędnych dla jego wzrostu i rozwoju składników. To również dostarczanie z pokarmem związków bioaktywnych, które wpływają korzystnie na rozwój fizyczny, psychiczny i emocjonalny dziecka, zapewniają one zdrowie oraz chronią przed rozwojem wielu chorób zarówno w momencie karmienia jak i w kolejnych latach życia i dziecka i mamy. 

Karmienie piersią to wysiłek energetyczny dla mamy, w związku z tym w okresie laktacji zwiększa się zapotrzebowanie kaloryczne organizmu – nawet od 200 do 500-600 kcal dziennie – w zależności od wieku mamy, wzrostu, masy ciała i jej aktywności fizycznej. Energię, kobiecie karmiącej powinna zapewniać zdrowa, dobrze zbilansowana i zróżnicowana dieta bogata w składniki odżywcze – białka, tłuszcze i węglowodany.  Warto zaznaczyć, że w okresie laktacji nie zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na tłuszcze i węglowodany. Nadal tłuszcze powinny stanowić ok 30% wartości energetycznej codziennej dostarczanej porcji energii, natomiast węglowodany powinny dostarczać 55-60% dziennego zapotrzebowania energetycznego (tj ok 500g/dobę). Natomiast w tym okresie zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na białko. Kobiety karmiące piersią powinny spożywać więcej niż dotychczas białka (o 20g/dobę więcej białka w pierwszym półroczu i o 15g/dobę więcej białka w drugim półroczu karmienia piersią). Bardzo ważne jest, aby dostarczane białko było zarówno pochodzenia zwierzęcego (mleko, przetwory mleczne, mięso, ryby) jak i roślinnego (rośliny strączkowe, zboża, jarzyny).

Suplementacja witamin i składników mineralnych w okresie laktacji

Oprócz właściwej, dobrze zbilansowanej i zróżnicowanej diety dostarczającej odpowiednią ilość białek, tłuszczy i węglowodanów, kobieta karmiąca powinna suplementować witaminy i składniki mineralne. Ale nie ma potrzeby, aby przyjmowała ona wszystkie dostępne związki. Suplementacja powinna być dobrana indywidualnie do potrzeb kobiety, powinna uwzględniać jej sposób żywienia, aktywność fizyczną i kondycję zdrowotną. Polscy eksperci (Polskie Towarzystwo Gastroneterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników) wskazują, że w okresie laktacji powinny być suplementowane:

• Witamina D,
• Kwasy Omega-3 (DHA),
• Jodu,
• Kwas foliowy,
• Żelazo,
• Wapń.

Witamina D 

Witamina D jest niezwykle ważna dla organizmu. Pełni ona ważną rolę w rozwoju i mineralizacji tkanki kostnej, wykazuje działanie immunomodulujące, przeciwzapalne, neuroprotekcyjnie, kardioprotekcyjnie i przeciwnowotworowe. Witamina D powinna być suplementowana przez wszystkich – również przez kobiety w okresie laktacji. Bowiem w okresie karmienia piersią zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na tę witaminę. Dlatego też wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci w okresie laktacji należy przyjmować 1500-200 IU witaminy D. Warto zaznaczyć, że witamina D podawana w takich ilościach w niewielkiej dawce przenika do pokarmu kobiecego i do organizmu dziecka karmionego piersią. Dlatego też, mimo, że mama przyjmuje witaminę D dziecku również należy ją suplementować. 

Kwasy omega-3 (DHA)

Według aktualnych wytycznych i rekomendacji kobieta karmiąca powinna w okresie laktacji suplementować kwasy tłuszczowe – omega-3. Jest to niezwykle ważne zarówno dla organizmu mamy jak i dziecka karmionego piersią. Bowiem kwasy tłuszczowe, przyjmowane przez mamę karmiącą przenikają do pokarmu i są dostarczane dziecku i wpływają korzystnie na jego zdrowie. Kwasem tłuszczowym, który powinien być suplementowany jest kwas dokozaheksaenowy (DHA). Jest on składnikiem strukturalnym tkanki nerwowej. Właściwa podaż DHA w okresie karmienia wpływa korzystnie na rozwój układu nerwowego dziecka. Ponadto DHA jest ważnym składnikiem błon komórkowych siatkówki oka i jego właściwa podaż zapewnia prawidłowy rozwój narządu wzroku. Obecność kwasu DHA w mleku mamy zależy od sposobu odżywania się kobiety. Dlatego bardzo ważne jest uwzględnienie w diecie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3. Źródłem DHA w diecie są tłuste ryby morskie, owoce morza i algi morskie. Niestety ze względu na niskie spożycie ryb i owoców morza w diecie, konieczne jest w okresie laktacji podawanie odpowiednich preparatów, we właściwych rekomendowanych dawkach. Jeżeli dieta mamy jest bogata w ryby i owoce morza zaleca się suplementowanie DHA w ilości 200 mg dziennie. Jeżeli podaż tych produktów jest ograniczona konieczne jest zwiększenie suplementacji DHA do 400-600 mg/dobę. 

Jod

Jod jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla organizmu człowieka. Jest głównym składnikiem hormonów tarczycy, które to biorą udział między innymi w regulacji hormonalnej organizmu, w dojrzewaniu układów i narządów, w przemianach lipidów, białek i węglowodanów a także hormony te warunkują prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Niedobór jodu jest niezwykle niebezpieczny, bowiem może prowadzić do:

• zaburzeń w pracy tarczycy i rozwoju niedoczynności,
• problemów z karmieniem piersią,
• upośledzenia funkcji rozrodczych,
• obniżenia poziomu inteligencji,
• problemów z zapamiętywaniem, kojarzeniem, uczeniem się,
• opóźnienia rozwoju fizycznego u dzieci i młodzieży,
• spadku odporności.

W związku z tym konieczne jest dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości jodu. Kobiety karmiące powinny otrzymywać 290 μg jodu dziennie. Ze względu na obecność na rynku soli jodowanej zaleca się jej spożycie w ilości 4-6 gramy dziennie. Jeżeli mama karmiąca nie spożywa soli lub ma dietę z ograniczoną ilością soli należy suplementować dodatkowo jod. Warto zaznaczyć, że mama karmiąca, wraz ze swoim mlekiem przekazuje dziecku jod. Jest to jedyne źródło jodu dla dziecka karmionego piersią. Dlatego tym bardziej kobieta karmiąca powinna zwrócić uwagę na dostarczenie swojemu organizmowi odpowiednich ilości jodu. Ale należy pamiętać, że nadmiar jodu w diecie mamy (powyżej 500μg jodu dziennie) może prowadzić niedoczynności tarczycy i wola u dziecka.

Kwas foliowy

W 2017 roku, w Polsce zostały opublikowane najnowsze wytyczne dotyczące suplementacji kwasu foliowego i folianów (więcej o tych wytycznych TU - https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/kwas-foliowy-najnowsze-wytyczne-polskich-ekspertow,446.html) Wytyczne te zostały opracowane przez ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników i dotyczą wszystkich kobiet w okresie rozrodczym, planujących ciążę, będących w ciąży lub karmiących piersią. 

Kwas foliowy jest bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka, nie tylko w czasie ciąży, ale również po urodzeniu - w okresie karmienia piersią. To wtedy następuje intensywny wzrost dziecka a komórki bardzo szybko się dzielą i powstają nowe. Prawidłowe podziały tych komórek zależą od obecności w organizmie kwasu foliowego i folianów. Dostają się one do organizmu dziecka wraz z mlekiem mamy. Dlatego też tak ważna jest ich suplementacja przez kobietę. Wg aktualnych rekomendacji, w okresie laktacji, kobieta karmiąca powinna przyjmować kwas foliowy/foliany, w dawce zależnej od tego do której grupy ryzyka kobieta przynależy.  Więcej o grupach ryzyka TU - https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/kwas-foliowy-najnowsze-wytyczne-polskich-ekspertow,446.html

I tak: 

• Kobiety karmiące z grupy niskiego ryzyka powinny przyjmować 0,4 mg folianów/dobę;
• Kobiety karmiące z grupy pośredniego ryzyka powinny przyjmować 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12;
• Kobiety karmiące z grupy wysokiego ryzyka powinny przyjmować 0,8 mg folianów/dobę, w tym aktywne foliany i wit. B12.

Żelazo

Polscy eksperci zalecają również, w zależności od stanu zdrowia mamy, suplementację wapnia i żelaza w okresie laktacji. Wskazują jednak, że nie jest to postępowanie rutynowe dla każdej mamy. I tak żelazo należy suplementować w okresie karmienia piersią, jeżeli występuje u mamy karmiącej ryzyko wystąpienia niedokrwistości. Wtedy rekomendowana do suplementacji w okresie laktacji dawka żelaza wynosi 20 mg na dobę.

Wapń

W czasie karmienia piersią wzrasta zapotrzebowanie organizmu kobiety na wapń. Mama karmiąca powinna spożywać ok 1000-1300 mg wapnia na dobę. Taką ilość wapnia w diecie zapewniają np.:

• 2 szklanki mleka,
• ¾ szklanki jogurtu,
• 2 plasterki sera żółtego,
• 15 g orzechów.

Przy normalnej, dobrze zbilansowanej, zróżnicowanej i bogatej w produkty zawierające wapń diecie nie ma konieczności dodatkowej suplementacji wapnia. Dodatkowa suplementacja wapnia jest potrzebna wtedy, kiedy kobieta jest na diecie bezmlecznej. 

Podsumowując, okres karmienia piersią jest niezwykle ważny dla dziecka i mamy. Jest to okres również bardzo trudny i wymagający dla organizmu kobiety. Dlatego też, w tym okresie warto zadbać o prawidłową, zróżnicowaną i dobrze zbilansowaną dietę, bogatą w składniki odżywcze. Warto również w tym okresie suplementować: witaminę D, DHA, jod, kwas foliowy oraz wapń i żelazo (jeżeli jest taka potrzeba). 

Literatura:

1. Bomba-Opoń D., i inni. Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2017, 2(5), 210-214 

2. Borszewska-Kornacka M., i inni. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria. 2013, 10, 265-279

3. Szajewska H., i inni. Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria. 2016, 13, 9-24