Co to jest rwa kulszowa, jakie są jej przyczyny i w jaki sposób ją leczyć?

Objawy rwy kulszowej - zaburzenia czucia, ból kręgosłupa i inne symptomy

Objawy rwy kulszowej są dość charakterystyczne, jednak podczas pierwszego ataku nie wszystkie osoby są w stanie je rozpoznać - myląc je po prostu z nadwyrężeniem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub przeciążeniem mięśni po intensywnym treningu lub marszu (jeśli symptomy przybierają postać silnego bólu pośladka, uda lub łydki). Przy rozpoznawaniu objawów rwy kulszowej ważnym jest również fakt, że to, które miejsce w kończynie dolnej boli najbardziej, zależy od odcinka kręgosłupa, na którym drażniony jest nerw kulszowy. Dodatkowo natężenie symptomów przy ataku rwy kulszowej często narasta, na co też warto zwrócić uwagę. Jak rozpoznać omawianą dolegliwość? Oto kilka najważniejszych wskazówek:

• u większości chorych rwa kulszowa rozpoczyna się od silnego bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, powiązanego z bodźcem wyzwalającym ból - a więc z przeciążeniem podczas dźwigania, nieodpowiednią pozycją przyjmowaną do spania czy intensywnym treningiem;
• po bólu „zwiastującym” atak rwy kulszowej w odcinku kręgosłupa lędźwiowego, następuje odczuwanie bólu nogi. Tak, jak zostało to już wspomniane - w zależności od tego, na jakim odcinku kręgosłupa drażniony jest nerw kulszowy, dolegliwości mogą być przez pacjenta określane jako ból pachwiny, ból tylnej części uda, łydki, a także palców u stóp lub całej stopy - nasilenie odczuwanych objawów jest różne - od lekkiego, aż do bólu uniemożliwiającego poruszanie się;
• oprócz samego bólu, chory może odczuwać takie dolegliwości, jak brak czucia w obrębie części nogi, niedowład nogi, mrowienie i drętwienie kończyny;
• charakterystycznym dla rwy kulszowej jest również nasilanie się dolegliwości bólowych w wyniku poruszania, a także kichania, kaszlu lub innych aktywności przebiegających ze skurczami mięśni brzucha i mięśniami dna miednicy;
• w skrajnych przypadkach osoba doświadczająca ataku rwy kulszowej może mieć problemy z mikcją (oddawaniem moczu) i defekacją (oddawaniem stolca), z powodu zaburzeń czucia w obrębie mięśni dna miednicy.

Warto pamiętać o tym, że u różnych osób atak rwy kulszowej może przebiega z nieco innymi objawami oraz innym poziomem bólu, jednak dolegliwości te łączy zazwyczaj jedno - pojawiają się na tylnej ścianie nogi oraz w pachwinie - miejscu połączenia uda z tułowiem.

Przyczyny rwy kulszowej - co powoduje ucisk na nerw kulszowy?

Bezpośrednią przyczyną rwy kulszowej jest pojawienie się ucisku na nerw kulszowy. Jego korzenie (fachowo określane mianem korzeni nerwowych) znajdują się w obrębie kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa (są to odcinki oznaczane jako L5, L4, S1, S2 oraz S3) i to właśnie najczęściej w tym obrębie dochodzi do ucisku. Korzenie łączą się w jeden, duży nerw, biegnący pod mięśniami pośladkowymi, poprzez tylną część uda, aż do dołu podkolanowego i dalej - do łydki, pięty i stopy. Warto wspomnieć o tym, że nerw kulszowy jest największym nerwem w ciele człowieka, dlatego jego ucisk sprawia tak wiele problemów - włączając w to problemy z poruszaniem się. Do ucisku nerwu, a tym samym - do ataku rwy kulszowej - dochodzi najczęściej na skutek:

• „wypadania” krążka międzykręgowego (przypadłość ta jest potocznie określana mianem „wypadania dysku”) i jego ucisku na jeden z korzeni nerwowych w obrębie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego (jest to najczęstsza przyczyna rwy kulszowej);
• powstania zwyrodnień w obrębie kanału kręgowego - zwykle jest to stenoza, czyli zwężenie tegoż kanału, a także tak zwany kręgozmyk - czyli przesunięcie względem siebie konkretnych kręgów w kręgosłupie;
• rozwijania się w obrębie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego guza, torbieli lub innej, rosnącej zmiany, uciskającej korzenie nerwów lub sam nerw kulszowy;
• nadmiernego napięcia mięśni obecnych w bezpośrednim sąsiedztwie nerwy kulszowego (najczęściej jest to nadmierne napięcie mięśnia gruszkowatego pośladka).

Tak, jak zostało to już wspomniane powyżej, najczęściej ataki rwy kulszowej dotyczą osób ze zwyrodnieniami krążków międzykręgowych. Zwyrodnienia te samoistnie postępują wraz z wiekiem, natomiast zdecydowanie ich powstawanie przyspieszają różnego rodzaju czynniki. Wśród nich wyróżnić można nieleczoną otyłość, niski poziom aktywności fizycznej (połączoną z niską mobilizacją kręgosłupa), a także wykonywanie obciążających prac fizycznych lub pracy siedzącej (bez dbania o mobilność kręgosłupa).

Leczenie rwy kulszowej - metody doraźne i leczenie operacyjne

W większości przypadków leczenie rwy kulszowej opiera się na metodach doraźnych - a więc na podawaniu leków przeciwbólowych (zawierających zwykle ibuprofen lub diklofenak - preparaty z paracetamolem nie przynoszą zazwyczaj pożądanych efektów w postaci uśmierzenia dolegliwości). Dodatkowo pacjentom zaleca się tak zwany „reżim łóżkowy”, a więc odpoczynek w pozycji leżącej - na boku, ze zgiętymi kolanami lub na plecach - z podłożeniem pod kolana poduszki. Dodatkowo osoby cierpiące z powodu rwy kulszowej mogą stosować maści i kremy przeciwbólowe, a także różnego rodzaju metody rozgrzewające odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa (w tym plastry oraz termofory). Pomocniczo w atakach rwy wykorzystuje się również wsparcie fizjoterapii - w tym ćwiczenia w wodzie rozluźniające mięśnie oraz oklejanie specjalnymi taśmami.

Jeśli ból wynikający z ataku rwy kulszowej utrzymuje się na stałym poziomie (pomimo przyjmowania leków) przez 2-3 dni, wówczas zdecydowanie należy uda się do lekarza. W zależności od wywiadu, zleci on silniejsze leki przeciwbólowe (w zastrzykach, na receptę, leki rozluźniające mięśnie i uspokajające) lub dalszą diagnostykę (przy rwie kulszowej wykonuje się zwykle rezonans magnetyczny, tomografię kręgosłupa i/lub badanie RTG). Wszystkie te testy pomagają zwykle uwidocznić przyczynę rwy, a więc miejsce ucisku na nerw kulszowy.

Leczenie operacyjne stosuje się u pacjentów z dużymi zwyrodnieniami kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, u których leczenie doraźne nie przynosi efektów, a same zwyrodnienia wciąż postępują. Dodatkowo operację kręgosłupa zwykle wdraża się u osób, u których rwą daje objawy w postaci niedowładu niektórych odcinków kończyny dolnej.

Źródła:

lek. med. W. Pietraszko, Rwa kulszowa [w:] Medycyna Praktyczna, 26.10.2016

lek. A. Zajkowska, Rwa kulszowa [w:] Neurologia po dyplomie, 05/2018

L. Szczepański, Bóle krzyża - częsty problem w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 3/1999