Choroba refluksowa przełyku – przypadłość pełna sprzeczności?

Choroba refluksowa a styl życia, czyli jak nie doprowadzić do zaostrzenia objawów?

Choroba refluksowa jest silnie powiązana z tym, jaki tryb życia prowadzimy. Do czynników ryzyka należą m. in.: brak aktywności fizycznej oraz nieodpowiednia dieta (często prowadząca do otyłości), a także palenie papierosów, nadmierne picie alkoholu czy nawet depresja. Nieodpowiednie nawyki żywieniowe również mają wpływ na występowanie objawów – kwasowość posiłków, ich rozmiar i pora ich spożywania, szczególnie uwzględniając jedzenie przed snem, są silnie skorelowane z występowaniem objawów choroby refluksowej przełyku. Niektóre źródła podają również, że ludzie starsi znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia GERD [1]. Obecnie mówi się, że choroba refluksowa jest chorobą cywilizacyjną, co szczególnie widać w Ameryce Północnej, gdzie prawie 28% populacji zmaga się ze zgagą czy zarzucaniem kwasowej treści żołądkowej do przełyku. W Azji natomiast objawy takie występują u niespełna 8% populacji, co może być powiązane z prowadzeniem innego trybu życia oraz stosowaniem innej diety [2].

Objawy choroby refluksowej - jak je rozpoznać?

Objawy choroby refluksowej mają istotny wpływ na jakoś naszego życia. Ale czym tak naprawdę choroba ta się objawia? Otóż należy zacząć od identyfikacji rodzaju refluksu. Kwaśny refluks objawia się przede wszystkim zgagą oraz zarzucaniem treści pokarmowej do przełyku. Zgagę określa się zazwyczaj jako uczucie pieczenia w klatce piersiowej promieniujące w kierunku jamy ustnej. Niektórzy pacjenci opisują ją również jako kwaśny posmak w tylnej części jamy ustnej [1].

Interesującym faktem jest natomiast istnienie refluksu niekwaśnego, którego objawy zazwyczaj nie są kojarzone z chorobą refluksową, przez co staje się ona trudniej wykrywalna. Co ciekawe, objawy te można podzielić na kilka różnych kategorii, które mogą jakoby „maskować” występowanie GERD. I tak możemy mówić o objawach zwykle kojarzonych z problemami kardiologicznymi, do których można zaliczyć ból i dyskomfort w klatce piersiowej, mogą pojawić się również objawy laryngologiczne, do których należą: chrypka, oczyszczanie gardła (odksztuszanie zalegającej flegmy), czy uczucie tzw. guza w gardle, co jest spowodowane drażnieniem strun głosowych przez zarzucaną treść żołądkową. Mogą pojawić się także objawy ze strony płuc, takie jak suchy kaszel, duszność oraz świszczący oddech, będące konsekwencją skurczu oskrzeli na skutek drażnienia dolnej części przełyku [1]. Należy również wspomnieć o innych nietypowych objawach, które występują równie często, jak i te zazwyczaj kojarzone z GERD. Są to: ból nadbrzusza, nudności, wzdęcia, niestrawność oraz odbijanie się po posiłku [3]. W badaniach wykazano, że refluks niekwaśny występował aż u około 30% badanych [4].

Nietypowe objawy choroby refluksowej przełyku:

• Objawy kojarzone z problemami kardiologicznymi - ból i dyskomfort w klatce piersiowej
• Objawy laryngologiczne - chrypka, oczyszczanie gardła, uczucie tzw. guza w gardle
• Objawy płucne - suchy kaszel, duszności, świszczący oddech
• Inne - ból nadbrzusza, nudności, wzdęcia, niestrawność, odbijanie się po posiłku

Czym może skutkować brak leczenia refluksu?

Nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do szeregu poważnych powikłań. Jednym z częściej występujących jest przełyk Barretta, nazywany również mataplazją jelitową przełyku. Nazwa może wydawać się skomplikowana, jednak choroba ta ma prosty związek przyczynowo – skutkowy. Otóż ściany przełyku pokryte są rodzajem płaskich komórek, nazywanych nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Żołądek natomiast wysłany jest komórkami przyjmującymi kształt walców - nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. W przełyku Barretta, na skutek częstego zarzucania kwasowej treści żołądkowej do przełyku, dochodzi do przesunięcia się granicy obu nabłonków w górę, co tworzy patologiczną zmianę. Uważa się, że taki stan zwiększa ryzyko wystąpienia raka przełyku. Przełyk Barretta nie jest jednak jedynym powikłaniem nieleczonej choroby refluksowej przełyku. Brak odpowiedniej farmakoterapii może prowadzić do rozwinięcia szeregu innych chorób, np.: zapalenia, zwężenia oraz gruczolaka przełyku, czy choroby płuc [3].

Diagnostyka choroby refluksowej

Objawy choroby refluksowej przełyku są na tyle charakterystyczne, że już samo występowanie zgagi, szczególnie nasilającej się po posiłku, jest wystarczające, aby podejrzewać GERD [1]. O ile są to objawy refluksu kwaśnego. Sprawa komplikuje się, gdy znajdujemy się w tych 30 procentach osób zmagających się z objawami refluksu niekwaśnego. W tym przypadku można skorzystać z endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego czyli gastroskopii. Badanie to jest najczęściej stosowanym testem diagnostycznym do oceny choroby refluksowej i jej możliwych powikłań, a jego podstawową korzyścią jest bezpośrednia wizualizacja błony śluzowej przełyku [1]. Podczas badania możliwe jest również wykonanie biopsji fragmentów przełyku, związanych ze zmianami chorobowymi [3]. Kolejnym badaniem wykonywanym w kierunku choroby refluksowej przełyku jest ambulatoryjne monitorowanie pH, innymi słowy sprawdzenie czy środowisko w danym miejscu jest kwasowe, obojętne, czy zasadowe. Badanie to uważane jest za złoty standard w diagnozowaniu GERD. Pozwala ono na obiektywne wykrycie zdarzeń refluksu, nawet przy braku występowania objawów, co jest szczególnie pomocne, gdy wyniki endoskopii wyjdą bez zarzutu. Badanie polega na umieszczeniu w przełyku specjalnej sondy na 24 bądź 48 godzin. Pomiar pH oscylujący przez większość czasu w granicach 4, świadczący o kwasowości środowiska, daje podstawę do zdiagnozowania choroby refluksowej [1].

Choroba refluksowa przełyku - leczenie

Obecnie na rynku farmaceutycznym znajduje się ogromna gama preparatów OTC pomagająca zwalczać objawy choroby refluksowej oraz nadkwaśność żołądka. Leki te dzielą się na 3 podstawowe grupy:

• Sole organiczne – neutralizują wytwarzany w żołądku kwas solny, np. węglan wapnia, sole magnezu.
• Antagoniści receptora H2 – leki te poprzez blokowanie receptora histaminergicznego H2 blokują spoczynkowe wydzielanie kwasu solnego.
• Inhibitory pompy protonowej (PPI) – ich działanie polega na hamowaniu wydzielania kwasu solnego do wnętrza żołądka, np. omeprazol, pantoprazol.

Wymienione wyżej leki wykazują bardzo dobrą skuteczność, jednak stosowane zbyt długo mogą ciągnąć za sobą działania niepożądane. Od jakiegoś czasu pojawiła się więc tendencja do poszukiwania rozwiązań nieobarczonych efektami ubocznymi. Należy podkreślić fakt, iż pierwszą metodą walki z chorobą refluksową przełyku zawsze powinna być zmiana trybu życia, a przede wszystkim stosowanie zdrowej diety i wprowadzenie aktywności fizycznej. Warto również pamiętać o kilku podstawowych zasadach, które znacząco poprawiają jakość życia:

1. Unikanie spożywania posiłków bezpośrednio przed snem, a zwłaszcza pokarmów nasilających refluks (tłuste i ostre dania, czekolada, kawa, alkohol);
2. Jedzenie mniej, a częściej;
3. Podkładanie pod głowę poduszki, zapewniając odpowiednią pozycję głowy na łóżku. Będzie to zapobiegać cofaniu się treści żołądkowej, gdy ciało znajduje się w pozycji leżącej;
4. Dbanie o dobrą jakość snu – gaszenie światła, unikanie zakłóceń;
5. Unikanie aktywności fizycznej bezpośrednio po posiłku [2, 3].

Jednym z domowych sposobów na zmniejszenie objawów refluksu jest picie maceratu z siemienia lnianego na 30 min przed posiłkiem. Jest to dosyć stara metoda, jednak wiele pacjentów narzeka na nieprzyjemną formę podania – śluzowatość oraz niedobry smak mieszanki. W aptekach można obecnie dostać bardziej naturalne rozwiązania pomagające zwalczać objawy refluksu. Istnieją na przykład preparaty, których składniki w kontakcie z kwasem żołądkowym tworzą żel formujący pewnego rodzaju „tratwę”, która zapobiega przedostawaniu się kwaśnej treści żołądka w kierunku przełyku. Coraz bardziej popularny staje się także ekstrakt z liści Opuncji Figowej i liści Oliwki Europejskiej, mający silne właściwości mukoadhezyjne, tzn. osłaniające błonę śluzową przełyku. Ekstrakt ten chroni komórki przełyku poprzez powlekanie śluzówki ochronnym filmem [5, 6, 7]. Co ważne, badania kliniczne potwierdziły skuteczność Opuncji figowej oraz Oliwki europejskiej w kontrolowaniu objawów związanych z umiarkowanym refluksem [6].

Biorąc pod uwagę fakt, iż choroba refluksowa przełyku staje się coraz bardziej powszechnym problemem, warto znać jej wszelkie oblicza, aby w porę wdrożyć odpowiednie leczenie i nie dopuścić do rozwinięcia choroby.

Bibliografia
[1] D. M. Clarrett i C. Hachem, „Gastroesophageal Reflux Disease (GERD),” The Journal of Missouri State Medical Associacion, nr 115(3), pp. 214-218, 2018.
[2] D. S. Sandhu i R. Fass, „Current Trends in the Management of Gastroesophageal Reflux Disease,” Gut and Liver, nr 12(1), pp. 7-16, 2018.
[3] R. Badillo i D. Francis, „Diagnosis and treatment of gastroesophageal reflux disease,” World Journal of Gastrointestinal Pharmacology and Therapeutics, nr 5(3), pp. 105-112, 2014.
[4] M. Korzonek, A. Dziergas i M. Kuczyńska, „Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny,” Forum Medycyny Rodzinnej, tom 8, nr 5, pp. 201-210, 2014.
[5] G. Calapai, „Clinical Study on the Effects of the Product Mucosave® on Gastrointestinal Discomfort and the Quality of Life in Healthy Volunteers,” 2020. [Online]. Available: https://clinicaltrials.gov/ct2/show/record/NCT04119817.
[6] U. Alecci, F. Bonina, A. Bonina, L. Rizza, S. Inferrera, C. Mannucci i G. Calapai, „Efficacy and Safety of a Natural Remedy for the Treatment of Gastroesophageal Reflux: A Double-Blinded Randomized-Controlled Study,” Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2016.
[7] E. Galati, S. Pergolizzi, N. Miceli, M. Monforte i M. Tripodo, „Study on the increment of the production of gastric mucus in rats treated with Opuntia ficus indica (L.) Mill. cladodes.,” Journal of Ethnopharmacology, nr 83(3), pp. 229-233, 2002.