Alergiczne zapalenie spojówek – część I – rodzaje i objawy

Czym jest alergia?

Alergia to charakterystyczna reakcja organizmu, jaka powstaje i rozwija się w ciele człowieka w wyniku kontaktu z alergenem. W następstwie tego kontaktu zapoczątkowana zostaje wieloetapowa reakcja, podczas której wydzielane są mediatory stanu zapalnego. Związki te odpowiadają za wytworzenie i pojawienie się charakterystycznych dla alergii objawów.

Alergiczne choroby oczu – objawy

Szacuje się, że ok 25% społeczeństwa w mniejszym lub większym stopniu odczuwa objawy alergii ze strony oczu. Do charakterystycznych objawów alergicznych chorób oczu zalicza się:

• świąd oczu;
• obrzęk oczu;
• uczucie pieczenia;
• uczucie obecności ciała obcego w oku;
• zaczerwienienie śluzówek;
• śluzową wydzielinę;
• niechęć do światła.

Alergiczne choroby oczu – rodzaje/ typy

W zależności od obrazu klinicznego i patofizjologii danej jednostki chorobowej wyróżnia się różne postacie reakcji alergicznych ze strony oczu. Do nich zalicza się:

• ostre alergiczne zapalenie spojówek;
• sezonowe (okresowe) alergiczne zapalenie spojówek;
• przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek;
• wiosenne alergiczne zapalenie spojówek i rogówki;
• atopowe zapalenie rogówki i spojówek;
• olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek;
• kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki.

Ostre alergiczne zapalenie spojówek

Jak sama nazwa wskazuje jest to ostra – czyli gwałtowna i nagła – reakcja organizmu na kontakt z alergenem. Są nim najczęściej są pyłki traw, kurz lub alergeny zwierzęce. Alergen taki wnika do worka spojówkowego lub ma kontakt ze skórą powiek i w ten sposób uaktywnia kaskadę reakcji alergicznej.

W wyniku tego następuje nagłe pojawienie się intensywnych objawów, takich jak:

• podrażnienie oka;
• przekrwienie spojówek;
• świąd;
• wodnista wydzielina;
• obrzęk powiek.

Ostre alergiczne zapalenie spojówek jest reakcją nagłą, intensywną i zazwyczaj krótkotrwałą. Po ustaniu kontaktu z alergenem objawy choroby ustępują.

W przypadku takiej reakcji alergicznej konieczne jest jak najszybsze wyeliminowanie alergenu, czyli przerwanie kontaktu z nim, umycie twarzy, włosów, zmienienie ubrań a przede wszystkim wypłukanie alergenu z worka spojówkowego poprzez przemywanie oczu roztworem soli fizjologicznej. Pomocne mogą być również zimne okłady na oczy. Jeżeli takie postępowanie nie przynosi ulgi pacjentowi można sięgnąć po leki – działające miejscowo (np. krople do oczy zawierające kromoglikan) lub ogólnoustrojowo (np. doustne tabletki zawierające leki przeciwhistaminowe, takie jak cetyryzynę czy loratatynę).

Sezonowe (okresowe) alergiczne zapalenie spojówek

To najczęstsza, a jednocześnie najłagodniejsza choroba alergiczna oczu. Objawy (obejmujące zaczerwienienie oczu, obrzęk, łzawienie, cienie alergiczne) pojawiają się w sezonie wiosenno-letnim (od maja do lipca), jako odpowiedz organizmu na kontakt z sezonowymi alergenami – czyli najczęściej pyłkami roślin wiatropylnych (traw, chwastów i drzew).

Podstawą postępowania w przypadku tej choroby jest profilaktyka – czyli unikanie i wyeliminowanie ze swojego otoczenia czynników, które tą alergię wywołują. Niestety nie zawsze jest to możliwe i wówczas, jeżeli tylko objawy sezonowego alergicznego zapalenia spojówek się pojawiają, konieczne jest wdrożenie postępowania niefarmakologicznego (zimne okłady, przepłukiwanie oczu roztworem soli fizjologicznej) oraz leczenia. W przypadku leczenia skuteczne mogą być tutaj:

• leki lub wyroby medyczne działające miejscowo: zawierające kromoglikan, azelestynę lub ektoinę;
• leki działające ogólnoustrojowo zawierające substancje przeciwhistaminowe – np.: cetyryzynę lub loratadynę.

W przypadku pojawiania się objawów sezonowego alergicznego zapalenia spojówek co roku konieczne jest wdrożenie leczenia profilaktycznego na 10-14 dni przez sezonem pylenia. O dokładnym sposobie takiego postępowania decyduje lekarz.

Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek

Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek jest zbliżone objawami do sezonowego alergicznego zapalenia spojówek z tym, że objawy te są mniej nasilone i najczęściej ta postać zaostrza się jesienią.

Reakcja alergiczna w tym przypadku pojawia się w wyniku kontaktu z roztoczami kurzu domowego, sierścią zwierząt domowych, antygenami grzybów. Może też powstawać w wyniku kontaktu pacjenta z alergenami zawodowymi, np.: związkami chemicznymi, klejami, alergenami zwierząt hodowlanych itp.

W przypadku takiej postaci alergii zalecane jest:

• ograniczenie kontaktu z alergenem (w miarę możliwości);
• postępowanie niefarmakologiczne, które obejmuje stosowanie zimnych okładów oraz przepłukiwanie oczu roztworem soli fizjologicznej;
• postępowanie farmakologiczne – stosowanie leków działających miejscowo lub przyjmowanie leków doustnie, jeżeli objawy współistnieją z alergią innych narządów.

Wiosenne alergiczne zapalenie spojówek i rogówki

Wiosenne alergiczne zapalenie spojówek i rogówki nie jest, jak mogłaby to częściowo sugerować nazwa, postacią tożsamą z sezonowym alergicznym zapaleniem spojówek. Wiosenne alergiczne zapalenie spojówek i rogówki jest chorobą przewlekłą i nawrotową. Najczęściej występuje w obrębie krajów śródziemnomorskich i dotyka chłopców w wieku 8-12 lat, którzy w przeszłości mieli skazę białkową.

Dolegliwości i objawy tej choroby występują całorocznie, ale nasilają się przede wszystkim wiosną i latem w wyniku kontaktu z różnymi czynnikami drażniącymi. Do charakterystycznych jej objawów należą:

• uporczywy świąd, który nasila się pod wpływem wiatru, kurzu, jasnego oświetlenia i upału;
• gęsta wydzielina z oczu;
• łzawienie;
• pieczenie;
• obrzęk powiek.

Choroba ta może prowadzić do zaburzeń widzenia, zespołu suchego oka, zaćmy i jaskry. Stanowi zagrożenie dla oka i dla widzenia. Dlatego też osoby cierpiące na tą chorobę powinny być pod stałą kontrolą i opieką okulisty.

Atopowe zapalenie rogówki i spojówek

Jedna z najbardziej poważnych chorób alergicznych oczu, która może stanowić zagrożenie dla procesu widzenia, a także doprowadzić do ślepoty. Jest to obustronne zapalenie spojówek i rogówki, u osób chorujących na Atopowe Zapalenie Skóry.

Do charakterystycznych objawów tej choroby zalicza się:

• światłowstręt;
• łzawienie;
• pieczenie;
• śluzowo-ropna wydzielina;

wysuszona skóra wokół oczu; obrzęk powiek. Leczenie tej choroby powinno odbywać się pod kontrolą alergologa i okulisty.

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek pojawia się w wyniku reakcji oka na szkła kontaktowe, szwy pooperacyjne, nierówności powierzchni oka itp. Proces rozwoju tego schorzenia może być nawet długotrwały – po miesiącach lub latach od noszenia np. soczewek kontaktowych.

Objawami tej choroby jest:

• wydzielina (biała lub przezroczysta) z oka;
• uczucie ciała obcego;
• łzawienie; pieczenie;
• zaburzenia widzenia.

Choroba ta nie zagraża co prawda procesom widzenia, ale może być bardzo uciążliwa. Dlatego też konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania, takiego jak:

• prawidłowa i odpowiednia higiena oczu;
• przestrzeganie zasad stosowania soczewek kontaktowych;
• stosowanie leków miejscowych, które zminimalizują reakcję alergiczną (leków nie należy stosować na soczewkę!).

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek powstaje w wyniku mechanicznego podrażnienia lub w skutek oddziaływania czynników drażniących.

Do czynników drażniących zalicza się między innymi:

• kosmetyki;
• substancje konserwujące;
• leki oczne (antybiotyki aminoglikozydowe, substancje przeciwzapalne, przeciwjaskrowe, znieczulające);
• środki dezynfekujące;
• substancje lotne.

Charakterystycznymi objawami tej choroby jest:

• świąd;
• zaczerwienienie i obrzęk powiek;
• owrzodzenia.

W przypadku wystąpienia tej choroby konieczne jest:

• wyeliminowanie w miarę możliwości czynnika drażniącego;
• stosowanie chłodnych okładów;
• używanie nawilżających kropli do oczu bez środków konserwujących;
• doustne stosowanie leków przeciwhistaminowych;
• w razie konieczności również stosowanie leków przeciwświądowych.

W powyższym tekście wymienione zostały najpowszechniejsze typy schorzenia, jakim jest alergiczne zapalenie spojówek. W drugiej części artykułu omówimy metody leczenia różnych odmian opisywanej choroby – zarówno farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.

Literatura:
1. Bogacka E. Leczenie alergicznych chorób oczu. Alergia, Astma. Immunol 2004, 9, supl. 2, 53-57.
2. Bogacka E., Kontaktowe zapalenie spojówek i skóry powiek i CBC (Contact Blepharo-Conjuncitivis) na podstawie opisu 2 przypadków, Alergia Astma Immunologia 2018, 23, 3, 157-159
3. Figura B., Alergiczne zapalenie spojówek, Farmakoterapia, 2009, luty
4. Groblewska A., Wiosenne i atopowe zapalenie rogówki i spojówek, 2014, 1, 2, 114-119
5. Mario La Rosa et al., Allergic conjunctivitis: a comprehensive review of the literature, Italian Journal of Pediatrics 2013, 39:18
6. Sanchez M.C., et al Allergic Conjunctivitis J Investig Allergol Clin Immunol 2011, 21, 2, 1-19
7. Stanowisko grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergicznego i Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. W sprawie diagnostyki i leczenia alergicznych chorób narządu wzroku.