Zapalenie układu moczowego w ciąży (ZUM w ciąży) - przyczyny, objawy, leczenie

Objawy ZUM w ciąży

Zarówno u kobiet niebędących w ciąży, jak i u tych, które spodziewają się dziecka, zapalenie układu moczowego przebiega z charakterystycznymi symptomami, których nie da się przeoczyć lub pomylić z innym schorzeniem. Do objawów zapalenia układu moczowego w ciąży zalicza się więc: 

• częste odczuwanie parcia na pęcherz, również bez wydalenia moczu; 
• kłujący, przeszywający ból podczas mikcji; 
• ból pęcherza w ciąży, promieniujący do podbrzusza i pachwin; 
• oddawanie moczu kroplami - a nie strumieniem; 
• w zaawansowanej postaci choroby: gorączka, dreszcze, a nawet wymioty i biegunka.

ZUM w ciąży nie zawsze przebiega jednak z objawami. Mowa wówczas o tak zwanej bezobjawowej bakteriurii (bakteriomoczu), która dotyka najczęściej kobiet pomiędzy 7 a 16 tygodniem ciąży. Z uwagi na ten fakt w tym okresie zaleca się wykonanie kobietom w ciąży co najmniej jednego badania moczu (a najlepiej powtarzanego 2 lub 3 razy do 16 tygodnia), by stale monitorować rodzaj oraz ilość bakterii znajdujących się w moczu.

Zapalenie pęcherza w ciąży - przyczyny

Ból pęcherza w ciąży, a także bezobjawowy bakteriomocz które świadczą o infekcji pęcherza, w ciąży ma zazwyczaj kilka określonych przyczyn. Z uwagi na zmiany hormonalne oraz anatomiczne zachodzące w ciele kobiety wraz z rozwojem płodu oraz powiększaniem się macicy, na cały układ moczowy działają różne czynniki. Przede wszystkim napieranie macicy na pęcherz sprawia, że jego ujście może znaleźć się nieco powyżej dna pęcherza - a to z kolei prowadzi do zalegania w nim moczu. Jeśli znajdują się tam bakterie, to wówczas mają one lepsze środowisko do namnażania się i powodowania infekcji. Dodatkowo zapalenie pęcherza w ciąży jest bardziej prawdopodobne z uwagi na działanie hormonów (między innymi relaksyny) wpływających rozluźniająco na mięśnie gładkie - a to właśnie z nich zbudowane są niektóre elementy układu moczowego. Sprawia to, że perystaltyka moczowodów staje się mniejsza i sam mocz znów - w większym stopniu niż u pacjentek niebędących w ciąży - dłużej zalega w drogach moczowych, zwiększając znacząco ryzyko rozwoju bakterii i infekcji intymnej w ciąży.

Zapalenie układu moczowego w ciąży i jego zwiększona częstotliwość u kobiet spodziewających się dziecka jest także powiązana ściśle ze spadkiem odporności w tym okresie - zwłaszcza w pierwszym oraz do połowy drugiego trymestru. Organizm przyszłej mamy „skupia się” bowiem na ochronie płodu, nie chroniąc już kobiety w takim stopniu, jak miało to miejsce przed ciążą.

Bezpośrednie przyczyny infekcji dróg moczowych w ciąży to oczywiście kontakt z bakteriami, na które kobieta narażona jest w toaletach publicznych i innych miejscach, w których korzysta się ze wspólnych muszli klozetowych, pryszniców, środków higieny osobistej, ławek czy szafek. Najczęstszą przyczyną zakażenia układu moczowego w ciąży jak i poza tym stanem jest kontakt z bakterią Escherichia Coli (E. Coli), określaną również mianem pałeczki kałowej. Do kontaktu z nią może dojść w wymienionych powyżej miejscach, choć pacjentki często zakażają się nią same, stosując nieprawidłowe wzorce higieniczne - chodzi tu przede wszystkim o podcieranie się po załatwieniu potrzeby fizjologicznej od przodu do tyłu (w stronę odbytu), a nie na odwrót, ponieważ w przeciwnym razie łatwo można przenieść bakterie kałowe w okolicę cewki moczowej - a stąd droga do zakażenia wcale nie jest długa (i to dosłownie - mężczyźni rzadziej chorują na ZUM, ponieważ nie dość, że ich cewka moczowa jest chroniona przez budowę anatomiczną penisa, to jeszcze ich moczowody są dłuższe - bakterie mają więc utrudniony dostęp do samego pęcherza, gdzie rozwija się infekcja).

Zakażenie układu moczowego w ciąży - leczenie

Leczenie infekcji dróg moczowych w ciąży opiera się przede wszystkim na podawaniu antybiotyków, bezpiecznych do stosowania u kobiet spodziewających się dziecka (nie wszystkie bowiem mogą być wykorzystywane w leczeniu ZUM w ciąży, ze względu na swoje działanie teratogenne - uszkadzające płód). W tym szczególnym czasie u pacjentek nie można wykorzystywać antybiotyków z grupy fluorochinolonów. Powszechną w stosowaniu nitrofurantoinę (określaną potocznie mianem furaginy) można podawać w leczeniu zakażenia układu moczowego w ciąży z pominięciem pierwszego trymestru oraz kilku tygodni przed narodzinami dziecka. Bez względu na trymestr ciąży wykorzystuje się natomiast takie antybiotyki, jak amoksycylina oraz cefaleksyna.

Antybiotyki stosowane w leczeniu infekcji pęcherza w ciąży mają za zadanie zniesienie dolegliwości bólowych (jeśli takie występują), ochronę kobiety przed powikłaniami zapalenia układu moczowego w ciąży (przykładowo - przed odmiedniczkowym zapaleniem nerek), a także ochronę samego płodu. Podawanie antybiotyków trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu dni, a kuracja kończy się wykonaniem badań kontrolnych, po których lekarz podejmuję decyzję o zaprzestaniu bądź kontynuowaniu antybiotykoterapii. W jaki sposób dobiera się konkretny preparat? Na początku stosuje się antybiotyki, które są bezpieczne przy zapaleniu pęcherza w ciąży, a gdy badania laboratoryjne uwidocznią konkretny rodzaj bakterii, który wywołał zakażenie - wówczas lek można zmienić na celowany, dostosowany do niwelowania konkretnego rodzaju mikroorganizmów.

Kuracja antybiotykowa przy zapaleniu układu moczowego w ciąży ma przede wszystkim na celu neutralizację bakterii znajdujących się w drogach moczowych (moczowodach, pęcherzu, cewce moczowej), jak również ich wydalenie z organizmu. Oprócz tego można również stosować preparaty oparte na żurawinie - zawarte w niej substancje zakwaszają mocz, tworząc środowisko niekorzystne zarówno dla rozwoju, jak i namnażania się bakterii.

Zakażenia układu moczowego w ciąży - profilaktyka

Ból pęcherza w ciąży, wywołany infekcją układu moczowego, a także inne objawy tego schorzenia mogą być naprawdę dokuczliwe, ale przede wszystkim - z uwagi na powikłania - zagrażają zarówno przyszłej mamie, jak i rozwijającemu się dziecku. Z tego względu warto w ciąży wdrożyć profilaktykę ZUM - zwłaszcza, jeśli kobieta już przed zajściem w ciążę miała epizody nawracających zapaleń układu moczowego. Aby im zapobiegać, warto skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, ustalając plan działania. Bezwzględnie powinien on obejmować praktykowanie właściwych nawyków higienicznych, obejmujących: 

• rezygnację z bielizny wykonanej z syntetycznych materiałów, takich jak poliamid i poliester; 
• rezygnację z bielizny wpijającej się w ciało (na okres ciąży warto zamienić stringi na figi lub majtki w typie bokserek);
• rezygnację z noszenia wkładek, które tak naprawdę nie chronią przed zwiększaniem się ilości wydzieliny, ale mogą stać się siedliskiem idealnym dla bakterii i ich namnażania; 
• wdrożenie właściwych nawyków higienicznych (włączając to opisane wcześniej prawidłowe podcieranie - od strony cewki moczowej do odbytu - nigdy odwrotnie); 
• unikanie sytuacji ryzykownych, a więc korzystania z sauny, wspólnych ręczników czy z toalet publicznych.

Oprócz tego w celu zapobiegania ZUM w ciąży pacjentki z cukrzycą ciążową powinny regulować jej stan - nieopanowana cukrzyca przyczynia się bowiem do wyjałowienia „dobrej” flory bakteryjnej miejsc intymnych, umożliwiając tym samym łatwiejsze wnikanie bakterii do dróg rodnych oraz do cewki moczowej. W ramach profilaktyki, po konsultacji z lekarzem, można również stosować preparaty żurawinowe i inne preparaty profilaktyczne - takie jak kapsułki FEMISTINA, zawierające innowacyjne składniki, działające kompleksowo dla ochrony przed infekcjami pęcherza.