Zapalenie płuc u dzieci

Co to jest zapalenie płuc u dzieci?

Zapalenie płuc to choroba układu oddechowego, przebiegająca z różnymi objawami, takimi jak: 

• osłabienie,
• bóle mięśni,
• gorączka,
• dreszcze,
• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny lub bez wydzieliny,
• leukocytoza,
• hipoksemia, 
• zmiany osłuchowe (szmer, trzeszczenia, świsty, furczenia).

Obecnie zapalenie płuc określa się jako ostre zakażenie przebiegające ze zmianami w obszarze pęcherzykowym dolnych dróg oddechowych. Zmiany te mogą zostać wykazane w badaniu radiologicznym lub mogą być stwierdzone przez lekarza na podstawie badania klinicznego. 

Rodzaje zapalenia płuc u dzieci

Zapalenia płuc, w zależności od tego, gdzie nastąpiło zachorowanie można podzielić na: 

• zapalenia płuc pozaszpitalne – wtedy, gdy choroba rozwija się u dziecka zdrowego, przebywającego w domu (poza szpitalem)
• zapalenia płuc szpitalne - wtedy, gdy choroba rozwija się u dziecka, przebywającego w szpitalu 

Czy podczas diagnozy RTG zawsze jest konieczny?

Zapalenie płuc diagnozuje tylko i wyłącznie lekarz. Może to zrobić na podstawie badania klinicznego (w gabinecie) lub może zlecić wykonanie badania radiologicznego. Nie zawsze konieczne jest wykonanie RTG. Diagnoza zapalenia płuc bez wykonanego RTG nie jest błędna. Jeżeli tylko lekarz uznał, że nie ma konieczności zrobienia badania radiologicznego, nie należy uważać tego za błąd. Tym bardziej, że ograniczamy w ten sposób narażenie dziecka na promieniowanie jonizujące. 

Czy zapalenie płuc to częsta choroba u dzieci?

Pozaszpitalne zapalenie płuc u dzieci częściej występuje u dzieci młodszych (poniżej 5 r.ż.) niż u starszych. Nie jest to choroba częsta – zapadalność na nią wynosi ok 36-46 przypadków rocznie na 1000 zachorowań (u dzieci młodszych) i 16 u dzieci starszych. Obecnie, wraz z dostępnością szczepionek, zachorowalność na zapalenie płuc zmniejsza się.

Jakie czynniki wywołują zapalenie płuc u dzieci?

Zapalenie płuc u dzieci może być wywołane przez wirusy lub bakterie. Im dziecko jest młodsze (z wyjątkiem noworodków) tym częściej jest to infekcja wirusowa. Im dziecko starsze tym częściej jest to infekcja bakteryjna. Jak podają statystyki nawet do 40% pozaszpitalnych zapaleń płuc u dzieci do 4 roku życia wywołanych jest przez wirusy. Zapalenie płuc, w zależności od wieku dziecka, może być wywołane przez różne bakterie i wirusy.

Zapalenie płuc u noworodków najczęściej wywoływane jest przez:

• Paciorkowce z B,
• Enterobacteriaceae,
• Cytomegalowirus,
• Listeria monocytogenes.

Zapalenie płuc u dzieci od 3 tygodnia życia do 3 miesiąca życia najczęściej wywoływane jest przez:

• Wirusy: RSV, wirus grypy, wirus paragrypy, adenowirusy, enterowirusy,
• Streptcoccus pneumoniae,
• Staphylococcus aureus,
• Chlamydia trachomatis,
• Bordetella pertussis.

Zapalenie płuc od 4 miesiąca życia do 4 roku życia najczęściej wywoływane jest przez:

• Wirusy: RSV, wirus grypy, wirus paragrypy, adenowirusy, rinowirusy,
• Streptcoccus pneumoniae,
• Hamophilus influenzae,
• Mycoplasma pneumoniae.

Zapalenie płuc od 5 roku życia najczęściej wywoływane jest przez:

• Streptcoccus pneumoniae,
• Mycoplasma pneumoniae,
• Chlamydophila pneumoniae.

Czy w przypadku zapalenia płuc u dziecka konieczna jest hospitalizacja?

Decyzję o hospitalizacji dziecka podejmuje lekarz. Zazwyczaj nie jest ona potrzebna, niemniej jednak są sytuacje, kiedy jest ona konieczna. Do takich sytuacji należy między innymi:

- wiek dziecka poniżej 6 miesiąca życia,

- ciężki przebieg choroby między innymi z:

• objawami posocznicy i niewydolnością krążeniową; 
• objawami neurologicznymi;
• zaburzeniami świadomości;
• odwodnieniem;

- słaby stan dziecka potwierdzony badaniem lekarskim i badaniami laboratoryjnymi,

- występowanie innych chorób u dziecka np. astmy,

- warunki bytowe dziecka.

Leczenie zapalenia płuc u dzieci

O sposobie leczenie zapalenia płuc u dzieci decyduje lekarz. On określa etiologię choroby (wirusową lub bakteryjną) i na tej podstawie zleca odpowiednie postępowanie i leczenie. W przypadku zapalenia płuc o wirusowej etiologii i łagodnym przebiegu lekarz może zlecić leczenie objawowe – czyli np. podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, nawodnienie, właściwe żywienie oraz dostęp do świeżego i chłodnego powietrza. W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc konieczna jest antybiotykoterapia. Lekarz w zależności od wieku dziecka i obrazu klinicznego określa prawdopodobną etiologię i w zależności od tego dobiera właściwy antybiotyk i zleca go do podawania dziecku w odpowiedniej dawce i przez określony czas. Najczęściej stosowanymi antybiotykami w przypadku zapalenia płuc u dzieci jest: 

• amoksycylina,
• amoksycylina z kwasem klawulanowym,
• cefuroksym,
• ceftriakson,
• cefotaksym,
• klarytromycynę,
• azytromycynę.

W przypadku bakteryjnych zapaleń płuc, leczenie objawowe jest postepowaniem uzupełniającym a nie jest głównym.

Zapalenie płuc u dziecka – co rodzic powinien robić, aby pomóc dziecku wyzdrowieć?

1. Jeżeli dziecko jest chore, to pierwszym i podstawowym postępowaniem rodzica powinna być wizyta u lekarza pediatry. Najlepiej, jeżeli jest to lekarz znany rodzinie, którego rodzice znają i który zna dziecko. 

2. Lekarz zbada dziecko i w zależności od obrazu klinicznego postawi diagnozę i zleci właściwe leczenie i postępowanie

3. Rodzice powinni zastosować się do zaleceń lekarza – w szczególności powinni podawać zlecone przez lekarza leki, w odpowiedniej dawce, we właściwych odstępach czasowych i przez określony czas – te informacje powinien podać na wizycie lekarz i zazwyczaj zapisuje je na oddzielnej kartce lub w książęce zdrowia dziecka. 

4. W przypadku podawania dziecku leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych dawkę leku należy przeliczać na masę ciała dziecka a nie na jego wiek. (więcej o dawkowaniu leków przeciwgorączkowych dla dzieci – TU: https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/leki-przeciwgoraczkowe-dla-dzieci-paracetamol-i-ibuprofen-oddzielnie-razem-czy-naprzemiennie,467.html)

5. W przypadku podawania dziecku antybiotyków, konieczne jest podawanie probiotyków (więcej o probiotykach – TU: https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/probiotyki-prebiotyki-synbiotyki,458.html)

6. W przypadku zdiagnozowanego zapalenia płuc u dzieci należy dodatkowo zapewnić dziecku:

• odpoczynek,
• dostępu do świeżego i chłodnego powietrza,
• nawodnienie.

7. Jeżeli pomimo podawania leków i zastosowania się do zaleceń lekarza dziecko źle się czuje a jego stan się nie poprawia konieczna jest ponowna wizyta u lekarza.

Literatura:

1. Durbin W.J, et al. Zapalenie płuc. Pediatria po dyplomie, 2009, 13, 6, 31-45.

2. Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A., Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, Narodowy Instytut Leków, Warszawa, 2016.

3. Korzon M., Atypowe zapalenie płuc u dzieci i młodzieży. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, 3,2, 92–98.

4. McIntosh K.: Community acquired pneumonia. N Engl J Med., 2002, 346, 429-437.