Statyny - co to? Czy to sterydy? Jakie są skutki ubczone, czy są szkodliwe?
Statyny to leki szeroko stosowane w medycynie, zwłaszcza w kardiologii, w celu obniżenia poziomu cholesterolu. Pomimo ich powszechnego stosowania, wciąż budzą wiele kontrowersji i pytań. Statyny - co to jest? Czy są sterydami? Czy mogą być szkodliwe? Jakie skutki uboczne mogą wywołać? W tym artykule postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące statyn.
Statyny - co to jest?
Statyny to grupa leków obniżających poziom cholesterolu, zwłaszcza frakcji LDL (tzw. „złego” cholesterolu). Są stosowane głównie u pacjentów z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, zawał serca czy udar mózgu. Mechanizm działania statyn polega na hamowaniu enzymu reduktazy HMG-CoA, który bierze udział w syntezie cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu organizm wytwarza mniej cholesterolu, a dodatkowo zwiększa się wychwyt LDL z krwi, co prowadzi do jego obniżenia.
Statyny wykazują także inne korzystne efekty, takie jak poprawa funkcji śródbłonka naczyń, działanie przeciwzapalne oraz stabilizacja blaszek miażdżycowych, co zmniejsza ryzyko ich pęknięcia i powstania zakrzepów. Najpopularniejsze statyny to atorwastatyna, rozuwastatyna, symwastatyna, prawastatyna oraz fluwastatyna.
Czy statyny to sterydy?
Nie, statyny nie są sterydami. Wbrew obawom niektórych pacjentów, statyny nie mają struktury ani działania podobnego do sterydów anabolicznych czy kortykosteroidów. Sterydy anaboliczne to substancje wykorzystywane do zwiększenia masy mięśniowej, natomiast kortykosteroidy są stosowane w leczeniu stanów zapalnych i chorób autoimmunologicznych. Statyny natomiast to leki obniżające poziom cholesterolu i zmniejszające ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego.
Mylne przekonanie o tym, czy statyny to sterydy, może wynikać z ich wpływu na metabolizm organizmu. Podobnie jak sterydy, statyny mogą wpływać na gospodarkę lipidową i powodować pewne działania niepożądane, ale ich mechanizm działania jest zupełnie inny.
Czy statyny "zabijają"? Czy są niebezpieczne dla zdrowia? Czy są szkodliwe?
Statyny, podobnie jak każdy lek, mogą powodować skutki uboczne, ale nie oznacza to, że są one niebezpieczne dla zdrowia czy „zabijają”. Wręcz przeciwnie – liczne badania naukowe potwierdzają, że stosowanie statyn znacząco zmniejsza ryzyko zawału serca, udaru mózgu i przedwczesnej śmierci z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Jednak trzeba pamiętać, że niektórzy pacjenci mogą doświadczać skutków ubocznych stosowania statyn, takich jak: bóle mięśniowe i osłabienie, zaburzenia funkcji wątroby, wzrost poziomu enzymów wątrobowych, bóle głowy i zawroty głowy czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Zatem, czy statyny "zabijają"? W bardzo rzadkich przypadkach statyny mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak rabdomioliza – rozpad mięśni prowadzący do uszkodzenia nerek. Jest to jednak skrajnie rzadkie zjawisko, występujące głównie przy dużych dawkach lub w połączeniu z innymi lekami.
Warto podkreślić, że korzyści wynikające ze stosowania statyn w prewencji chorób sercowo-naczyniowych przewyższają ryzyko skutków ubocznych, szczególnie u osób z wysokim poziomem cholesterolu i obciążonym wywiadem kardiologicznym. Należy to brać pod uwagę, rozważając, czy statyny są szkodliwe. Dodatkowo można zdecydować się na inne preparaty wspierające zachowanie prawidłowego stężenia cholesterolu, np. Garden Pharm Cholester lub Sylimarol Cholesterol i wiele innych.
Statyny - skutki uboczne
Statyny, mimo licznych zalet, mogą wywoływać pewne działania niepożądane. Najczęściej występujące skutki uboczne po stosowaniu statyn to:
- Bóle mięśniowe – są to najczęstsze skutki uboczne statyn, dotyczące nawet 10–20% pacjentów. Objawy te zwykle mijają po zmniejszeniu dawki lub zmianie leku.
- Zaburzenia pracy wątroby – w niektórych przypadkach może dojść do wzrostu poziomu enzymów wątrobowych. Dlatego przed rozpoczęciem terapii i w jej trakcie monitoruje się funkcje wątroby.
- Problemy trawienne – u niektórych pacjentów mogą występować nudności, wzdęcia czy biegunki.
- Zwiększone ryzyko cukrzycy – badania wskazują, że statyny mogą nieznacznie podnosić poziom glukozy we krwi, co w rzadkich przypadkach może prowadzić do cukrzycy typu 2.
Co zrobić, jeśli wystąpią działania niepożądane?
- Zmiana dawki – często wystarczy zmniejszenie dawki, aby ograniczyć skutki uboczne.
- Zmiana statyny – niektóre osoby lepiej tolerują jedne statyny niż inne.
- Kombinacja z innymi lekami – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić dodatkowe leki, np. ezetymib, które wspomagają obniżanie cholesterolu.
- Suplementacja koenzymu Q10 – niektóre badania sugerują, że suplementacja koenzymu Q10 może zmniejszać bóle mięśniowe związane ze statynami.
Ostatecznie wybór statyny powinien zawsze opierać się na rozmowie z lekarzem i uwzględnieniu indywidualnych potrzeb pacjenta.
Statyny - skutki nagłego odstawienia
Nagłe odstawienie statyn może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zwłaszcza u osób z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Po przerwaniu terapii:
- wzrasta poziom cholesterolu LDL,
- zwiększa się ryzyko zawału serca i udaru,
- może dojść do destabilizacji blaszek miażdżycowych.
Pacjenci nie powinni samodzielnie przerywać stosowania statyn. Jeśli wystąpią działania niepożądane, należy skonsultować się z lekarzem, który może zmienić dawkę lub zaproponować inny lek. Ważne, aby pamiętać, że skutki nagłego odstawienia statyn mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.
Najbezpieczniejsze statyny
Bezpieczeństwo stosowania statyn zależy od wielu czynników, takich jak:
- Stan zdrowia pacjenta – osoby z chorobami wątroby, nerek czy cukrzycą mogą wymagać szczególnej ostrożności w doborze odpowiedniego preparatu.
- Współistniejące schorzenia – niektóre choroby, takie jak przewlekła choroba nerek czy choroby mięśni, mogą zwiększać ryzyko działań niepożądanych.
- Interakcje z innymi lekami – statyny mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, np. antybiotykami z grupy makrolidów, lekami immunosupresyjnymi czy fibratami stosowanymi w leczeniu hiperlipidemii.
- Predyspozycje genetyczne – niektóre osoby mogą być bardziej podatne na skutki uboczne statyn, zwłaszcza bóle mięśniowe.
Poniżej znajduje się lista najbezpieczniejszych statyn, które są dobrze tolerowane przez większość pacjentów.
Rozuwastatyna – najskuteczniejsza w niskich dawkach
Rozuwastatyna to jedna z najczęściej stosowanych statyn, charakteryzująca się wysoką skutecznością nawet w niskich dawkach. Dzięki temu można osiągnąć znaczną redukcję poziomu cholesterolu LDL przy mniejszym ryzyku skutków ubocznych. Zalety rozuwastatyny to silne działanie obniżające poziom cholesterolu LDL, mniejsze ryzyko bólu mięśniowego w porównaniu do innych statyn oraz długi czas działania – wystarczy przyjmować raz dziennie. Mniejsze jest także ryzyko interakcji z innymi lekami.
Kiedy unikać rozuwastatyny?
- W przypadku ciężkich chorób nerek (może być konieczne dostosowanie dawki).
- Przy nietolerancji statyn – mimo mniejszego ryzyka działań niepożądanych, niektóre osoby mogą odczuwać bóle mięśniowe.
Prawastatyna – najbezpieczniejsza dla wątroby i nerek
Prawastatyna jest uważana za jedną z najlepiej tolerowanych statyn, zwłaszcza u pacjentów z chorobami wątroby i nerek. Jest metabolizowana w mniejszym stopniu przez enzymy wątrobowe, co zmniejsza ryzyko interakcji z innymi lekami. Zalety prawastatyny to minimalne ryzyko uszkodzenia wątroby oraz rzadziej występujące bóle mięśniowe. To dobra opcja dla osób starszych oraz pacjentów przyjmujących wiele leków.
Kiedy unikać prawastatyny?
- U pacjentów, którzy potrzebują bardzo silnej redukcji cholesterolu – prawastatyna jest mniej skuteczna niż rozuwastatyna czy atorwastatyna.
Atorwastatyna – dobrze przebadana i skuteczna
Atorwastatyna to jedna z najczęściej przepisywanych statyn, ponieważ łączy wysoką skuteczność z dużą ilością badań potwierdzających jej bezpieczeństwo. Jest stosowana u pacjentów z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych oraz u osób po zawale serca. Zalety atorwastatyny to skuteczność działania w obniżaniu poziomu cholesterolu LDL, dobre udokumentowanie skuteczności i bezpieczeństwa, działanie przeciwzapalnie i stabilizujące blaszki miażdżycowe.
Kiedy unikać atorwastatyny?
- U osób z wysoką wrażliwością na skutki uboczne, zwłaszcza bóle mięśniowe.
- W przypadku zaawansowanych chorób wątroby.
Każdy pacjent reaguje inaczej na terapię statynami, dlatego ważne jest indywidualne podejście do doboru odpowiedniego leku. Jeśli pojawią się skutki uboczne, lekarz może dostosować dawkę lub zaproponować zmianę preparatu.
Statyny to jedne z najczęściej stosowanych leków w prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Choć mogą powodować skutki uboczne, ich korzyści w postaci redukcji ryzyka zawału serca i udaru są znacznie większe niż potencjalne zagrożenia. Statyny nie są sterydami, nie „zabijają”, a ich stosowanie jest uznawane za bezpieczne pod warunkiem odpowiedniego monitorowania przez lekarza. Przed rozpoczęciem terapii warto skonsultować się ze specjalistą, aby dobrać najlepszą statynę dostosowaną do indywidualnych potrzeb.
Źródła:
- Tyrka A., Statyny, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/leczenie/62423,statyny [dostęp 14.02.2025]
- Kocowska M., Jankowski P., Statyny – u jakich pacjentów i w jakich dawkach?, Lekarz POZ 2/2018, s. 89-94
mgr farm. Szymon Dybalski
Ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 5 lat wykonuje swój zawód mając czynny kontakt z pacjentem, przy czym od 4 lat pełni funkcję specjalisty w dziedzinie farmacji w Aptece Melissa, udzielając pacjentom merytorycznych wideoporad oraz publikując eksperckie artykuły w Strefy Wiedzy. W pracy farmaceuty najbardziej ceni sobie kontakt z pacjentem, możliwość niesienia pomocy oraz rozwiewania wątpliwości dotyczących zamienników leków, dawkowania, realizacji recept i innych nurtujących kwestii związanych z farmakoterapią. Dziedziną, w której się kształci i wciąż poszerza swoją wiedzę jest prawo farmaceutyczne. Czas poza pracą uwielbia spędzać z rodziną, a w wolnych chwilach stawia na aktywność – zazwyczaj wybiera bieganie, wspinaczkę oraz długie spacery z psem, dzięki któremu zainteresował się tematem zwierzęcej behawiorystyki.
Powiązane kategorie produktowe
