Objawy raka płuc, przyczyny i leczenie

Przyczyny raka płuc

Przyczyny raka płuc obejmują wiele czynników, spośród których na pierwszym miejscu znajduje się oczywiście palenie papierosów (jako czynnik kancerogenny - powodujący rozwój choroby nowotworowej poprzez wpływ na powstawanie mutacji w materiale genetycznym komórek). To właśnie ten nałóg - trwający przez wiele lat i praktykowany bardzo intensywnie - prowadzi do zainicjowania procesów, w przebiegu których wytwarzane zostają komórki nowotworowe. Oprócz palenia czynnego, przyczyna raka płuc (czy raczej groźny czynnik ryzyka) to palenie bierne, a więc częste i długotrwałe przebywanie z osobami palącymi tytoń i bezwiedne wdychanie dymu.

Nowotwór płuc pojawia się również często u osób, które na co dzień - podczas wykonywania swojej pracy - narażone są na kontakt z czynnikami kancerogennymi. Mowa tu przede wszystkim o takich substancjach czy gazach jak azbest, radon, chrom, arsen czy nikiel, stosowanych gównie w przemyśle ciężkim. Dodatkowo działanie kancerogenne wykazuje również promieniowanie jonizujące.

W ostatnich latach coraz mocniej podkreśla się również zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór płuc u osób narażonych na częsty i długotrwały kontakt ze smogiem, zawierającym kancerogenne związki i cząsteczki przyczyniające się do zwiększenia możliwości zapadnięcia na raka tego narządu. Naukowcy i lekarze wśród czynników ryzyka wyszczególniają także obciążenie genetyczne, choć zdecydowanie nie jest ono kluczowe - w przeciwieństwie do narażenia na dym papierosowy, smog i wspomniane powyżej substancje kancerogenne.

Objawy raka płuca

Niestety, objawy raka płuca są objawami nieswoistymi - oznacza to, że ich charakterystyka może wskazywać na więcej schorzeń, niż tylko na nowotwór (mowa tu przede wszystkim o przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, zapaleniu płuc, zapaleniu górnych dróg oddechowych czy o kłopotach z sercem - często nawet dotyczy to niewydolności serca). Drugą niekorzystną informacją dla pacjentów jest to, że objawy raka płuca pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium choroby (zazwyczaj wtedy, gdy całkowite wyleczenie pacjenta nie jest już możliwe). Oznacza to, że wczesne objawy raka płuc są praktycznie nierozpoznawalne. Co więc powinno nas zaniepokoić i skłonić do podjęcia diagnostyki raka płuc?

Wśród objawów raka płuca wyróżnia się przede wszystkim nieustępujący, trwający przez wiele tygodni czy nawet miesięcy kaszel. Szczególną uwagę na rozpoczęcie diagnostyki raka płuc powinny zwrócić osoby, u których kaszel ten zmienił się na przestrzeni czasu - przykładowo, stał się bardziej męczący, częstszy, bezproduktywny (z niemożnością odkrztuszenia wydzieliny). Dodatkowo samemu kaszlowi może towarzyszyć odkrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub w brunatnym kolorze. Chorzy w późniejszym etapie rozwoju objawów mają także problem ze złapaniem pełnego oddechu, szybciej się męczą, wybudzają się w nocy i skarżą się na ból w klatce piersiowej czy duszności. Niektóre osoby cierpią z powodu bólu podczas przełykania - zarówno śliny, jak i pokarmów.

Warto dodać, że u pacjentów z nowotworem płuc pojawiają się także symptomy towarzyszące, takie jak bóle mięśniowe i stawowe, stan podgorączkowy, ogólne poczucie osłabienia organizmu i rozbicia, brak apetytu, utrata masy ciała. Wskazówką do pogłębienia diagnostyki nowotworowej powinno być także utrzymujące się zapalenie płuc, niepoddające się leczeniu objawowemu i z wykorzystaniem antybiotyków.

Diagnostyka raka płuc

Diagnostyka raka płuc polega zarówno na wykonaniu badania przedmiotowego, jak i badań obrazowych. Co to oznacza w praktyce?

W badaniu przedmiotowym przeprowadzanym w diagnostyce raka płuc lekarz dokonuje pogłębionego wywiadu z pacjentem, a oprócz tego, metodą osłuchową, ocenia stan płuc, obecność płynu w jamie opłucnowej i innych cech, mogących wskazywać na rozwój nowotworu. Dodatkowo ocenie palpacyjnej podlegają węzły chłonne zlokalizowane na szyi i w okolicy dołów pachowych, palce u rąk (pałeczkowaty kształt końcówek palców związany z przerostem tkanki łącznej w tym obrębie - tak zwane palce pałeczkowate - może wskazywać na rozwój nowotworu), a także jamą brzuszna (tutaj lekarz skupia się na wyczuciu powiększenia wątroby).

Obrazowa diagnostyka raka płuc, a także monitoring rozwoju choroby na jej późniejszym etapie, uwzględnia natomiast przede wszystkim:

• badanie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG), uwidaczniające zarówno samego guza, jak i powikłania w postaci nacieków na kości żeber lub mostka czy płyn w jamie opłucnej;
• badanie tomografii komputerowej klatki piersiowej;
• badanie pozytonowej tomografii emisyjnej (tomografia PET), w trakcie której wykorzystuje się technikę podania pacjentowi substancji zawierającej izotopy promieniotwórcze, które w trakcie badania unaoczniają rozległość samego guza oraz przerzuty do różnych tkanek i narządów w obrębie organizmu;
• bronchoskopię, polegającą na wprowadzeniu do dróg oddechowych specjalnego urządzenia z kamerą, dzięki któremu lekarz może ocenić stan dróg oddechowych, a oprócz tego pobrać wycinki tkanek do badania histopatologicznego. Samo badanie jest wykonywane w znieczuleniu miejscowym i trwa kilkanaście minut;
• badania morfologiczne, laboratoryjne i rozmazowe, poddające ocenie parametry krwi, plwocinę pacjenta, materiały pobrane z biopsji i inne.

Rokowania przy raku płuc

Niestety, rokowania przy raku płuc są zazwyczaj złe - wynika to z wielu czynników, wśród których wyróżnić można późną rozpoznawalność tego nowotworu (często na etapie przerzutów), a także jego wysoką złośliwość. Lepiej rokują pacjenci chorujący na niedrobnokomórkowego raka płuca (między innymi rak płanonabłonkowy - tutaj sytuacja zależy przede wszystkim od etap wykrycia i możliwości leczenia), poddającego się operacji (wycięciu guza). Bardzo złe rokowania przy raku płuc pojawiają się przy nowotworze drobnokomórkowym, stanowiącym około 15% wszystkich diagnoz raka płuc. W tym przypadku leczenie przeżywa zaledwie kilka procent pacjentów, jednak w wyniku niezwykle agresywnych metod terapeutycznych ich organizm jest zwykle wycieńczony po zakończeniu leczenia, a sami pacjenci nie są zdolni do pracy, a często nawet - do samodzielnej egzystencji.

Rak płuca - leczenie

Leczenie raka płuca oraz jego metody (zazwyczaj jest to połączenie różnych typów terapii) dostosowuje się każdorazowo do stanu pacjenta, zaawansowania schorzenia, a także do rokowania. W praktyce oznacza to, że terapia może przybrać postać leczenia radykalnego z wycięciem guza (oraz często węzłów chłonnych śródpiersia), leczenia paliatywnego, mającego na celu przedłużenie życia i poprawę jego jakości, a także leczenia objawowego stosowanego u osób, które nie mają już szans na wyzdrowienie, a jednocześnie potrzebują uśmierzenia bólu i innych, dokuczliwych symptomów choroby, takich jak nieustający kaszel, duszności, bóle stawów i inne.

Radykalne leczenie raka płuca polega na operacyjnym usunięciu guza (zazwyczaj wycina się jeden z płatów zajętego organu, w którym umiejscowiony jest guz), a także najbliższych mu węzłów chłonnych. Niestety, do takiej terapii kwalifikuje się jedynie około 1/3 pacjentów - u innych często jest już za późno na podjęcie interwencji chirurgicznej, ze względu na stopień zaawansowania choroby.

Zarówno w leczeniu uzupełniającym po operacji (po badaniu histopatologicznym wyciętych tkanek), jak i w leczeniu paliatywnym czy objawowym kojarzy się ze sobą różne metody wykorzystujące chemioterapię i radioterapię, ograniczające rozsiew komórek nowotworowych w organizmie. Dostępne są także innowacyjne terapie oparte o stosowanie leków ukierunkowanych molekularnie czy też o immunoterapię, jednak są one wykorzystywane jedynie u chorych z określonym typem nowotworu (między innymi rak gruczołowy), obecnością konkretnych mutacji w poszczególnych genach istotnych dla rozwoju raka i u pacjentów cechujących się innymi uwarunkowaniami.

Profilaktyka raka płuc

Profilaktyka raka płuc powinna opierać się głównie na zaprzestaniu palenia tytoniu oraz na izolowaniu się od osób palących w taki sposób, by nie poddawać się paleniu biernemu. Brak ekspozycji na dym tytoniowy zdecydowanie zmniejsza ryzyko zachorowania na omawiany w tekście rodzaj nowotworu, dlatego jest najważniejszym elementem profilaktyki raka płuc. Co ważne, niewiele osób wie również o tym, że jednoczesne picie alkoholu i palenie papierosów także znacząco zwiększa ryzyko zapadnięcia na raka płuca, dlatego zdecydowanie powinno się zaprzestać łączenia alkoholu z dymem papierosowym (czy to w trakcie palenia biernego, czy też czynnego).

Oprócz powyższego zalecenia coraz częściej mówi się o braku ekspozycji - oczywiście w miarę możliwości - na zanieczyszczone powietrze. Profilaktyka raka płuc powinna więc uwzględniać monitoring stanu powietrza w zamieszkiwanej miejscowości oraz rezygnację z aktywności na powietrzu w momentach największego zanieczyszczenia.

Osób szczególnie narażone na kontakt z czynnikami rakotwórczymi wspomnianymi w pierwszej części tekstu (arsen, azbest, chrom, nikiel i inne) powinny regularnie poddawać się badaniom rentgenowskim klatki piersiowej w celu wczesnego wykrycia zmian w płucach, mogących wskazywać na toczący się proces nowotworowy. Niestety, obecnie nie istnieje żaden program badań przesiewowych, który mógłby wpisywać się w ideę profilaktyki raka płuc, dlatego przy świadomości narażenia na kontakt z takimi substancjami, pracownik powinien dążyć do wykonania takich badań samodzielnie.

Profilaktyka raka płuc, ze względu na późną wykrywalność nowotworu oraz na jego złośliwość, a także niski odsetek osób wyleczonych, powinna być w obecnym świecie jednym z priorytetów osób chcących dbać o swoje zdrowie. Unikajmy więc palenia (oraz towarzystwa osób palących), substancji rakotwórczych i smogu (na tyle, na ile jest to możliwe) by cieszyć się zdrowymi płucami przez długie lata naszego życia!