Kortyzol. Za co odpowiada w organizmie?

Kortyzol – co to jest?

Kortyzol to hormon glikortykosteroidowy, potocznie określany mianem hormonu stresu. Jest produkowany w korze nadnerczy. Jego poziom jest stale kontrolowany przez kortykotropinę (ACTH) wydzielaną przez przysadkę mózgową.

Stężenie kortyzolu we krwi zależne jest od rytmu dobowego. Co ciekawe – jego najwyższy poziom można zauważyć rano, a najniższy ok. 24:00. Wynika to z funkcji, jaką hormon stresu pełni w organizmie.

Jego głównym zadaniem jest podwyższanie stężenia glukozy we krwi, aby organizm mógł przeżyć kolejny dzień. Innymi słowy – hormon stresu "wyposaża" ciało w niezbędną dawkę energii, która pozwala mu przetrwać kilkanaście godzin aktywności. Dlatego badanie należy wykonywać rano, na czczo. Dzięki temu dowiesz się, ile hormonu stresu organizm produkuje, aby przygotować się na nadchodzący dzień.

Rola kortyzolu w organizmie – w czym pomaga?

Duże stężenie kortyzolu we krwi rano nie jest przypadkowe – dzięki temu organizm ma siłę do działania. Jednak to nie jedyne zalety hormonu stresu. Ta substancja pomaga także:

• wzmocnić adrenalinę i noradrenalinę, czyli inne „hormony stresu” – w ten sposób kortyzol wspiera organizm w walce z czynnikami stresującymi. Jest to szczególnie ważne np. w sytuacjach zagrażających życiu;
• zwiększyć częstotliwość skurczów serca, zwłaszcza w stanie zagrożenia – pozwala to przetrwać w stresujących chwilach,
• zwiększyć produkcję soku żołądkowego – substancje te wspomagają eliminację groźnych dla organizmu drobnoustrojów, co pomaga zapobiec zatruciom i chorobom,
• osłabiać reakcję układu immunologicznego, a tym samym zmniejszać alergię – dlatego kortyzol często jest podawany jako środek antyhistaminowy.

Choć hormon stresu jest owiany złą sławą, trudno wyobrazić sobie prawidłowe funkcjonowanie organizmu bez jego codziennej dawki. W związku z tym wystąpienie w badaniach wysokiego poziomu kortyzolu nie jest problemem. Kłopoty zaczynają się, kiedy jego ilość we krwi rośnie lub wręcz przeciwnie – spada.

Negatywny wpływ kortyzolu na zdrowie – co może powodować?

Hormon stresu pozwala przetrwać wszystkie trudne chwile. Jednak jeśli jest go za dużo, może on także znacznie utrudniać codzienne życie. Wtedy:

• wzmaga się apetyt, co prowadzi do odkładania nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej i zwiększenia ryzyka otyłości,
• rośnie poziom glukozy i lipidów, co może skutkować wystąpieniem zespołu metabolicznego, który jest groźny dla życia,
• wzmaga się produkcja adrenaliny i noradrenaliny, co powoduje wzrost ciśnienia krwi i bóle głowy, 
• mogą się pojawić zaburzenia odporności – nadmierna ilość kortyzolu hamuje aktywność układu odpornościowego zbyt mocno, co prowadzi do rozwoju różnych chorób,
• następuje pobudzenie do działania, które skutkuje trudnościami w zasypianiu i spadkiem nastroju,
• może się zmienić cykl miesiączkowy – nadmiar hormonu stresu może opóźnić miesiączkowanie, 
• następuje redukcja libido – przy zbyt dużej ilości kortyzolu organizm skupia się, żeby przetrwać, a nie zażywać przyjemności.

Warto pamiętać, że zbyt wysoki poziom hormonu stresu może świadczyć nie tylko o długotrwałej ekspozycji na szkodliwe czynniki zewnętrzne. Często wskazuje na rozwój nowotworu, depresji, anoreksji, nadczynności tarczycy czy występowanie zespołu Cushinga.

Niski poziom kortyzolu we krwi – co powoduje?

Szkodliwy jest nie tylko nadmiar hormonu stresu, ale także jego niedobór. Spadek poziomu kortyzolu we krwi powoduje zazwyczaj:

• osłabienie z tendencją do częstych omdleń,
• niskie ciśnienie tętnicze krwi,
• ochota na słone przekąski i dania,
• niechęć do aktywności fizycznej, 
• trudności z radzeniem sobie w stresujących sytuacjach.

Powodem niskiego poziomu kortyzolu we krwi mogą być np. niedoczynność tarczycy czy choroba Addisona.

Jak się okazuje, hormon stresu jest niezwykle potrzebny w życiu, aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować. Dlatego koniecznie zadbaj o kontrolę jego poziomu.