Kolka – jak pomóc dziecku?

Kiedy mówimy o kolce jelitowej u dziecka?

Ogólnie mówiąc i pisząc kolka jelitowa to nagłe napady niepohamowanego niepokoju, grymaszenia, rozdrażnienia i płaczu dziecka, które trwają przez kilka godzin dziennie, kilka dni w tygodniu przez dłuższy czas. Aby zdiagnozować kolkę jelitową muszą zostać spełnione pewne kryteria. Po pierwsze napady płaczu dziecka pojawiają się i kończą nagle. Po drugie trwają co najmniej 3 godziny dziennie, pojawiają się minimum 3 dni w tygodniu i utrzymują się przez co najmniej jeden tydzień, a po trzecie rozwój dziecka jest prawidłowy. Dopiero spełnione te 4 kryteria pozwalają zdiagnozować kolkę jelitową.

Jak wyglądają napady kolki jelitowej u dziecka?

Małe dziecko, szczególnie w pierwszych miesiącach życia, dużo płacze. W ten sposób komunikuje się z otoczeniem i informuje o swoich potrzebach. Ale nie każdy płacz dziecka oznacza kolkę.

W czasie kolki jelitowej płacz dziecka pojawia się nagle, najczęściej w godzinach popołudniowo-wieczornych i jest zazwyczaj głośniejszy niż płacz zwykły. Co istotne płacz ten jest bardzo trudny do ukojenia. Czasem przypomina pisk, krzyk lub głośny, nieprzerwany jęk.

Dodatkowo w czasie napadu kolkowego i płaczu dziecka pojawiają się inne charakterystyczne objawy takie jak: zaczerwienienie twarzy, bladość wokół ust, wzmożone napięcie mięśni brzucha (twardy brzuch), podkurczanie kończyn dolnych, zaciskanie dłoni, wyginanie tułowia, rozdrażnienie, grymaszenie i niepokój.

Charakterystyczne dla kolki jelitowej jest to, że tak samo jak nagle i niespodziewanie się ona pojawia to tak samo nagle ustępuje.

Jakie są przyczyny kolki jelitowej?

Dotychczas pełna etiologia kolki jelitowej nie została poznana. Oznacza to, że w pełni nie wiemy co może wywoływać kolkę jelitową, jakie są dokładnie przyczyny i mechanizmy jej powstawania i co za tym idzie jak ją skutecznie leczyć.

Przypuszcza się, że kolka jelitowa pojawia się w wyniku nakładania się na siebie kilku czynników gastroenterologicznych, biologicznych i psychologiczno-społecznych. Do takich czynników zalicza się między innymi:

• niedojrzałość przewodu pokarmowego oraz zaburzenia jego funkcjonowania np.: wzmożoną perystaltykę jelit, nadmierną produkcję gazów jelitowych czy stan zapalny,
• nieprawidłową technikę karmienia dziecka – zarówno z piersi jak i z butelki, która może prowadzić do nadmiernego połykania przez dziecko powietrza,
• nietolerancję laktozy,
• alergię na białka mleka krowiego,
• zaburzenia mikroflory jelitowej,
• dym tytoniowy,
• temperament dziecka,
• sytuację stresującą w domu,
• narażenie dziecka na liczne bodźce zewnętrzne.

Sposoby na pozbycie się kolki?

Ponieważ przyczyny kolki nie zostały w pełni poznane nie ma jednego cudownego sposobu na jej pozbycie się i wyeliminowanie z życia dziecka i całej rodziny. Kolka jelitowa jest problemem złożonych i jej leczenie powinno być złożone i obejmować kilka kwestii:

• wizytę u lekarza pediatry,
• postępowanie niefarmakologiczne,
• postępowanie farmakologiczne (po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą).

Kolka jelitowa – kiedy udać się do lekarza?

W przypadku małego dziecka każda niepokojąca sytuacja bądź nietypowe zachowanie dziecka powinno być skonsultowane z lekarzem pediatrą. Lekarz zbada dziecko, porozmawia z rodzicami i zaproponuje najlepsze rozwiązanie.

Postępowanie niefarmakologiczne w leczeniu kolki jelitowej u dziecka

W przypadku pojawienia się u dziecka objawów kolki jelitowej należy przeanalizować różne kwestie i podjąć próby modyfikacji niektórych elementów życia dziecka i rodziny, które mogą wpływać na nasilenie ataków kolki jelitowej.

Szczególne znaczenie ma tutaj poprawna technika karmienia dziecka – czy to z piersi czy z butelki. Należy zwrócić bowiem uwagę czy dziecko połykając pokarm nie połyka zbyt dużo powietrza. Jeżeli rodzicowi jest ciężko to ocenić to może zwrócić się o pomoc do lekarza lub do Certyfikowanego Doradcy Laktacyjnego.

Ważne jest również ograniczenie narażenia dziecka na dym tytoniowy oraz wprowadzenie codziennych rytuałów, które pozwolą dziecku na spokojniejsze funkcjonowanie. Warto, w miarę możliwości unikać sytuacji, które mogą powodować, że dziecko będzie miało zbyt dużo bodźców a potem będzie niespokojne i trudno będzie je wyciszyć i uspokoić. Niezwykle ważny i istotny, w przypadku ataków kolki u dziecka jest spokój rodzica. Dziecko czuje napięcie i emocje rodzica. Odbiera je i samo na nie reaguje i odpowiada. Niestety, w przypadku kolki jelitowej jest to błędne koło. Rodzic widząc, że jego dziecku coś dolega, denerwuje się – co jest dość zrozumiałe. Zdenerwowany i zestresowany rodzic nie wie, jak pomóc dziecku. Im bardziej dziecko płacze tym bardziej rodzic się denerwuje a im bardziej rodzic jest zdenerwowany tym dziecko jest bardziej niespokojne. I w ten sposób nakręca się niekończąca się spirala stresu, frustracji, irytacji i problemu. Dlatego tak ważne jest zachowanie spokoju oraz świadomość, że pojawiająca się kolka u dziecka nie jest wynikiem zaniedbań rodzica. Warto w takich sytuacjach, o ile to możliwe, poprosić drugą osobę o zajęcie się dzieckiem przez chwilę. A wtedy rodzic może odetchnąć, nabrać dystansu, uspokoić się i z nowymi siłami po kilku - kilkunastu minutach na nowo zająć się dzieckiem.

Postępowanie farmakologiczne w leczeniu kolki jelitowej u dziecka

Każdy rodzic, którego dziecko cierpi na kolkę jelitową chce jak najszybciej i jak najskuteczniej pomóc dziecku poprzez podanie odpowiedniego leku. Ponieważ kolka jelitowa jest problemem złożonym o niepoznanej etiologii nie ma jednego skutecznego leku lub preparatu, który całkowicie likwiduje kolkę, znosi ból oraz zmniejsza nasilenie innych objawów. Niemniej jednak są substancje lecznicze, które mogą być pomocne w postępowaniu w przypadku kolki u dziecka i mogą przynosić ulgę. Do takich substancji zalicza się:

• simetykon i dimetykon,
• laktazę,
• probiotyki,
• surowce roślinne.

➤ Simetykon, dimetykon

Jednymi z powszechnie stosowanych leków w przypadku kolki jelitowej u dzieci są leki zawierające w swoim składzie simetykon lub dimetykon. Są to związki powierzchniowo czynne, które zmniejszają napięcie powierzchowne pęcherzyków gazu obecnych w przewodzie pokarmowymi i tym samym powodują ich pękanie, wchłanianie i wydalanie. Co istotne są one bezpieczne do stosowania bowiem nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Niemniej jednak nie są to substancje, które w 100% zlikwidują kolkę jelitową u dziecka, ale mogą pomóc, mogą złagodzić dolegliwości i zmniejszyć ich nasilenie. Dlatego też, w przypadku objawów sugerujących kolkę jelitową mogą być stosowane (najlepiej po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą) leki zawierające:

• Simetykon,
  
• Dimetykon.
  

➤ Laktaza

Jedną z przyczyn występowania kolki jelitowej może (choć nie musi) być nietolerancja laktozy. Laktoza to cukier obecny w mleku, który pod wpływem enzymu laktazy jest rozkładany na glukozę i galaktozę. W przypadku nieprawidłowego funkcjonowania enzymu następuje niedostateczne rozkładanie laktozy, co objawia się dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. Aby temu zapobiec można podawać enzym – laktazę. Wykazano, że podawanie laktazy w porównaniu z placebo, zmniejsza czas trwania płaczu z powodu kolki jelitowej nawet o 45%. Laktaza dostępna jest w takich produktach jak:

• Delicol,
• Kolzym.

➤ Probiotyki

Uznaje się, że zaburzenia mikroflory jelitowej mogą być jednym z elementów predysponujących do występowania kolki jelitowej. Dlatego też od jakiegoś czasu mówi się, że podawanie probiotyków może skracać czas trwania kolki jelitowej i/lub zmniejszać jej nasilenie. Ale nie jest tak, że wszystkie drobnoustroje probiotyczne w ten sposób działają. Dotychczas w badaniach klinicznych wykazano, że w zwalczaniu kolki u dziecka skuteczne mogą być następujące drobnoustroje probiotyczne:

• Lactobacillus reuteri,
• Pediococcus pentosaceus CECT 8330,
• Bifidobacterium longum CECT 7894.

➤ Herbatki ziołowe

Czasem, do łagodzenia objawów kolki jelitowej zalecane są herbatki ziołowe zawierające np. owoce kopru włoskiego, kwiatostan rumianku czy liść melisy. Są one stosowane w takich dolegliwościach od bardzo wielu lat, ale w dostępnej fachowej literaturze bardzo mało jest informacji na temat skuteczności i bezpieczeństwa ich stosowania. Dostępne jest jedno badanie, w którym wykazano, że herbatka zawierająca wyciągi z rumianku, kopru włoskiego, lukrecji, werbeny pospolitej i mięty łagodzi kolkę jelitową. Należy jednak pamiętać, że w przypadku niemowląt poniżej 6 m.ż. zalecane jest wyłączne karmienie piersią na żądanie. Oznacza to, że w tym czasie nie podaje się dziecku żadnych innych płynów i pokarmów. Podanie herbatki ziołowej może bowiem spowodować, że dziecko nie będzie zgłaszać się po mleko tak często jak potrzeba, nie będzie przyjmować odpowiedniej ilości pokarmu i składników odżywczych i nie będzie przybierać na wadze. Dodatkowo należy pamiętać, że nie wszystkie składniki takich herbatek mają udokumentowane bezpieczeństwo stosowania u małych dzieci. O ile kwiatostan rumianku czy liść melisy uznane są za stosunkowo bezpieczne do stosowania u małych dzieci o tyle owoc kopru włoskiego, ze względu na dostępne informacje o działaniach niepożądanych nie powinien być stosowany u dzieci do 4 roku życia – ani w formie olejku ani w formie herbatki.

Podsumowując – kolka jelitowa jest dość powszechną dolegliwością, z którą bardzo często zmagają się niemowlęta i ich rodzice. Kolka potrafi nie tylko być nieprzyjemna i bolesna, ale również często prowadzi do dezorganizacji życia rodzinnego oraz do poczucia winy u rodziców, którzy obwiniają siebie o niewłaściwe opiekowanie się maluchem. A tak nie jest. Kolka jest złożonym problemem i jako taki w sposób złożony powinien być leczony – zarówno poprzez postępowanie niefarmakologiczne jak i farmakologiczne.

Bibliografia:
1. Czerwionka-Szaflarska M., Kolka jelitowa
w praktyce pediatrycznej. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6, 408–414
2. Gelfant A.A., Infant colic. Semin Pediatr Neurol. 2016 Feb; 23(1): 79–82.
3. Kanabar D, Radhawa M, Clayton P. Improvement of symptoms in infant colic following reduction of lactose load with lactase. Journal of human nutrition and dietetics 2001;14:359-63
 4. Lucassen P.L.B.J., Assendelft W.J.J., Gubbels J.W., van Eijk J.T.M., van Geldrop W.J., Knuistingh Neven A., Effectiveness of treatments for infantile colic: a systematic review; BMJ. 1998 23;316(7144):1563-9.
5. Maślany A., Kalicki B., Rustecka A., Jung A., Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i ich związek z żywieniem
Część I. Kolka i ulewania. Pediatr Med Rodz 2010, 6 (3), p. 194-197
 6. Raanan Shamir et al. Infant Crying, Colic, and Gastrointestinal Discomfort in Early Childhood: A Review of the Evidence and Most Plausible Mechanisms, JPGN, 2013, 57, 1,
7. Ryżko J., III klasyfikacja rzymska zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego okresu niemowlęcego i młodszego dzieciństwa, Przegląd Gastroenterologiczny 2008; 3 (2); str.: 72–78
 8. Santas J., Fuentes M.C., Tormo R., Guayta-Escolies R., Lázaro E., Cuñé J., Pediococcus pentosaceus cect 8330 and Bifidobacterium longum cect 7894 show a trend towards lowering infantile excessive crying syndrome in a pilot clinical trial. Int J Pharm Bio Sci 2015; 6(2): 458 - 466

9. Savino F., Cordisco L., Tarasco V., Palumeri E., Calabrese R., Oggero R., Lactobacillus reuteri DSM 17938 in infantile colic: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Pediatrics, 2010, 126, e526–e533
10. Savino F., Cresi F., Castagno E., Silvestro L., Oggero R., A Randomized Double-blind Placebo-controlled Trial of a Standardized Extract of Matricariae recutita, Foeniculum vulgare and Melissa officinalis (ColiMil) in the Treatment of Breastfed Colicky Infants. Phytother. Res. 2005, 19, 335–340
11. Savino F., Pelle E., Palumeri E., Oggero R., Miniero R., Lactobacillus reuteri (ATCC strain 55730) versus simethicone in the treatment of infantile colic: a prospective randomized study Pediatrics, 2007, 119, 124–130 12. Sung V. Infantile colic. Australian Prescriber, 2018, 41, 4, 105-110